Ιχνηλατώντας την παγκοσμιότητα της λειτουργίας των αντiθέτων-συμπληρωματικών ενεργειών της ζωής τόσο μέσα στον κόσμο, όσο και μέσα στον άνθρωπο. Μια μελέτη για τον νόμο της πολικότητας, μέσω του κινεζικού συμβόλου Γιν-Γιανγκ.

Από την αυγή ακόμη των ιστορικών χρόνων, η πνευματική αναζήτηση του ανθρώπου τον ωθούσε να εξερευνήσει και να κατανοήσει τη φύση του σύμπαντός του και της ίδιας του της ύπαρξης. Για αυτόν τον λόγο, η φιλοσοφία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και χρησιμοποιήθηκε ως μέσο διερεύνησης των άγνωστων νόμων ή αρχών που διέπουν την εξέλιξή μας.

Το κινεζικό σύμβολο «Τάι τσι του» είναι από τα αρχαιότερα που χρησιμοποιήθηκαν, για να εκφράσουν έναν από τους γνωστότερους παγκόσμιους νόμους-το Νόμο της Πολικότητας των Αντίθετων. Πρόκειται για μια σταθερά που επιδεικτικά τείνουμε να αγνοούμε, τη στιγμή που θα μπορούσαμε να τη χρησιμοποιήσουμε ως θεμέλιο για την οριοθέτηση ενός κόσμου απαλλαγμένου από τις αταίριαστες νότες του παρόντος και την παράφωνη μουσική της σύγχρονης γεμάτης έντασης καθημερινότητας.

Το σύμβολο του Τάι τσι

Το σύμβολο «Τάι τσι του» αποτελείται από έναν κύκλο, ο οποίος διαιρείται καμπυλωτά σε δύο μέρη. Το ένα είναι λευκό και συμβολίζει την ενέργεια Γιάνγκ και το άλλο είναι μαύρο και αντιστοιχεί στην ενέργεια Γιν. Το Γιν και το Γιανγκ αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας του Τσι, της Πρωταρχικής Ουσίας στον κόσμο της μορφής, ή απεικονίζουν τους δύο τρόπους εκδήλωσης του Ταό, της Πρωταρχικής Πηγής, του Ενός, σύμφωνα με την κινεζική ορολογία. Δηλαδή, είναι οι εναλλακτικές μορφές της εκδηλωνόμενης δημιουργικής δύναμης. Πρόκειται για δύο ενέργειες πολικά αντίθετες, αλλά μη συγκρουόμενες. Η αντιθετική φαινομενικά λειτουργία τους είναι, στην ουσία, μια αρμονική συνεργασία. Εκφράζουν την ενεργητική και την παθητική όψη των πραγμάτων.

Η κινεζική παράδοση τα θέλει να ξεπηδούν από το Χουέν-Τουέν, κάποια αδιαφοροποίητη αρχή, αντίστοιχη με το αρχαίο ελληνικό Χάος ή με το καββαλιστικό 'Aιν Σοφ. Αυτές οι δύο όψεις είναι τα δυο παιδιά του Χουέν-Τουέν, δύο δυναμικά παιδιά, που με την ανταγωνιστική και συμπληρωματική δράση τους αρχίζει η δημιουργία. Ως έννοιες δεν πρέπει να τις βλέπουμε ξεχωριστές, αλλά η μία περικλείει ένα σπέρμα της άλλης, όπως φαίνεται και από τους μικρούς κύκλους αντίθετου χρώματος που υπάρχουν στο σύμβολο. «...Αντιπροσωπεύουν τη φωτισμένη και τη σκοτεινή πλαγιά του Βουνού. Από το φως αναδύεται η σκιά και από τη σκιά αναδύεται το φως...». Μέσα από αυτή την κινεζική μεταφορά αποδίδεται με τον καλύτερο τρόπο η σχετικότητα αυτών των δύο καταστάσεων, οι οποίες συντίθενται στο πανάρχαιο σύμβολο «Τάι τσι του», ένα σχήμα εκπληκτικό στη σύλληψη και τη λιτότητά του.

Με την αλληλουχία των ενεργειών του Γιν και του Γιανγκ σχηματίζεται το λειτουργικό τρίτο, το Ταό, που σημαίνει Δρόμος ή Λόγος.

Το Ταό δε διαχωρίζεται από το Γιν και το Γιανγκ. Ο Δρόμος είναι ταυτισμένος με τους οδοιπόρους του. Όσο δηλαδή απλώνεται ο Δρόμος, τόσο προχωρούν οι οδοιπόροι, ώσπου στο τέλος ενός κύκλου τα πάντα επιστρέφουν και απορροφούνται από τη μήτρα τους. Αυτή είναι και η έννοια της περιφέρειας που περικλείει το σύμβολο.

Όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς στο σχήμα, δεν υπάρχουν ευθείες γραμμές. Η ταοϊστική φιλοσοφική θεώρηση δέχεται τη δυναμική ισορροπία του Γιν και Γιανγκ μέσα από την κυκλική κίνηση. Στο εκδηλωμένο Σύμπαν τίποτε δεν κινείται σε ευθεία γραμμή. Τα πάντα ακολουθούν μια κυκλική τροχιά γύρω από το κέντρο του Σύμπαντος ή γύρω από την Πρωταρχική τους Αιτία.

Η ιδέα της κυκλικής κίνησης, παρόλο που διατυπώθηκε από τους περισσότερους αρχαίους φιλόσοφους σε διαφορετικά μήκη και πλάτη της γήινης σφαίρας, αποτελούσε παραδοξολογία για τους σύγχρονους διανοητές και επιστήμονες, που υπέταξαν την έννοια του χωρόχρονου στα αξιώματα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας. Μόλις το 19ο αιώνα ο Γκέοργκ Ρίμαν ανέπτυξε μια μη ευκλείδειο γεωμετρία, που παρέμεινε στην περιοχή των θεωρητικών μαθηματικών μέχρι την εποχή του Αϊνστάιν. Ο Αϊνστάιν ήταν που απέδειξε τη σφαιρικότητα του Σύμπαντος και ταυτόχρονα άνοιξε μια πύλη στα αυστηρά καθορισμένα όρια του ορατού και αόρατου, αναπτύσσοντας τη θεωρία της Σχετικότητας. Η ύλη δεν είναι πια εγκλωβισμένη μέσα στο χώρο, αλλά εξετάζεται σαν μορφή ενέργειας μέσα σε έναν κυρτό χωρόχρονο. Εξαιτίας αυτής της κυρτότητας στο χώρο διακρίνουμε μια ανεξάντλητη ποικιλία καμπυλότητας και ο χρόνος ακολουθεί διαφορετικούς ρυθμούς σε ξεχωριστά σημεία του σύμπαντος. Συνεπώς η μορφή, έτσι όπως τη γνωρίζουμε στην καθημερινή μας αντίληψη, δεν εκφράζει με κανένα τρόπο την καθολική πραγματικότητα. Και για να μεταφέρουμε τα λόγια του ίδιου του Αϊνστάιν:

«Έτσι, είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε την ύλη σαν σύνθεση των περιοχών του χώρου, όπου το πεδίο εμφανίζεται με ιδιαίτερη ένταση. Σ' αυτό το νέο είδος φυσικής δεν υπάρχει θέση για το πεδίο και για την ύλη. Η μόνη πραγματικότητα είναι το πεδίο».

Μια ακόμη από τις βαθύτερες συλλήψεις του ταοϊστικού πνεύματος ήταν η συνειδητοποίηση πως οι μεταβολές αποτελούν το ουσιαστικό χαρακτηριστικό του εκδηλωμένου σύμπαντος. Ο Τσουάνγκ Τσε με μοναδικό ποιητικό τρόπο μας μεταφέρει αυτήν την έννοια:

«Σε κάθε μπουμπούκι που προβάλλει στο κλαδί του δέντρου, υπάρχουν τα σπέρματα των αλλαγών που θα ακολουθήσουν στην εξέλιξή του. Το μπουμπούκι θα ανθίσει, θα μεγαλώσει και θα μαραθεί, ακολουθώντας τη σταθερή ροή της μεταμόρφωσης και της αλλαγής».

Κάθε μεταβολή είναι η εκδήλωση μιας δυναμικής αλληλουχίας ανάμεσα στους δύο πόλους των αντίθετων, του Γιν και του Γιανγκ. Κάθε ζεύγος αντίθετων συνθέτει μια πολική σχέση, όπου ο κάθε πόλος εξισορροπείται δυναμικά με τον αντίθετό του. Το Πρωταρχικό Ένα γίνεται δύο και αυτά τα δύο ισορροπούνται σε ένα Τρίτο, το οποίο με τη σειρά του αναλύεται σε άλλα δύο κ.ο.κ, ακολουθώντας μια ολοένα αυξανόμενη πολλαπλότητα. Αυτή η πολλαπλότητα ονομάζεται στην ταοϊστική φιλοσοφία τα «Δέκα Χιλιάδες Πράγματα».

Από εσωτερική άποψη ο αριθμός 10 υπονοεί την ολοκλήρωση της δημιουργίας. Θεωρείται ένας τέλειος αριθμός, γιατί συνθέτει τη μονάδα με το μηδέν, δηλαδή το σημείο ανάμεσα στην Ανεκδήλωτη και την Εκδηλωμένη Ύπαρξη. με άλλα λόγια, συνθέτει τη μονάδα με το εν δυνάμει εκδηλωμένο Σύμπαν.

Το Ένα και τα Πολλά είναι αδιαχώριστα και από μόνα τους δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Το Γιν και το Γιανγκ υφαίνουν μια ακατάπαυστη ροή εσωτερικής και εξωτερικής αλλαγής, με τον ίδιο τρόπο που υφαίνεται το χαλί πάνω σε ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Οι δυνάμεις της πολικότητας εργάζονται ακατάπαυστα για να συνθέσουν το πρότυπο της ζωής, ακολουθώντας την ίδια μαντάλα, άσχετα αν αυτή ονομάζεται Δέντρο της Ζωής ή «Τάι τσι του».

Η έννοια της ένωσης και της αρμονίας των αντίθετων ενυπάρχει στην Κοσμογονία διαφόρων λαών της Γης, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική τους θέση. Διακρίνουμε την ιδέα της εκδήλωσης και της δημιουργίας στο Αρχέγονο ζευγάρι του Ουράνιου Πατέρα και της Ουράνιας Μητέρας.

Στην Αίγυπτο, από το πρωταρχικό Χάος, το Νουν, ξεπήδησε ο Ατούμ, ο οποίος γέννησε το πρώτο ζευγάρι των θεών, απ΄ όπου ξεπήδησε όλη η δημιουργία.

Στην Ελληνική Μυθολογία, ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Ουρανός και η Γαία ήταν το πρώτο θεϊκό ζευγάρι που προήλθε από το Χάος και από το οποίο δημιουργήθηκαν όλοι οι άλλοι θεοί.

Στο νησί της Ινδονησίας Κεϊζάρ, κεντρικό αντικείμενο της λατρείας αποτελούν η αρσενική αρχή «Μακαρόμ-μανάουε» που κατοικεί στον ουρανό και κατά περιόδους στον Ήλιο και η θηλυκή αρχή «Μακαρόμ-μαουάκχου» που βρίσκεται στη Γη. Έναν αντίστοιχο κοσμογονικό μύθο έχουν και οι Μαορί της Πολυνησίας με το αρχέγονο ζευγάρι «Ράντζι» και «Πάπα».

Το θέμα του ζευγαριού Ουρανός-Γη απαντάται και στη Νότια Καλιφόρνια, όπου -κατά τους Ινδιάνους Πίμα- καθετί που υπάρχει είναι αποτέλεσμα της ένωσής τους. Στο Νέο Μεξικό η ίδια ιδέα επικρατεί και στους πεδινούς Ινδιάνους Σιού.

Υπάρχουν ακόμη Κοσμογονίες που αναφέρονται στη δημιουργία των πάντων από αντίθετα στοιχεία.

Η ασσυροβαβυλωνιακή μυθολογία θεωρεί πως η δημιουργία ήταν αποτέλεσμα της ένωσης του ΤΙΑΜΑΤ (δηλ. του αλμυρού νερού) και του ΑΠΣΟΥ (δηλ. του γλυκού νερού).

Επίσης, η ζωροαστρική παράδοση θέλει τη δημιουργία του Κόσμου να είναι συνέπεια του ανταγωνισμού του Καλού (δηλ. του 'Aχουρα Μάσδα) και του Κακού (δηλ. του Αριμάν). Ενώ με την ίδια έννοια η σλαβική Κοσμογονία στηρίζεται στην ανταγωνιστική όψη δύο θεϊκών μορφών, του Λευκού και του Μαύρου Θεού.

Είναι χαρακτηριστικό των εποχών εκείνων ότι οι περισσότερες από τις φιλοσοφικές ιδέες ενδύονταν το θρησκευτικό ένδυμα. Φωτεινή εξαίρεση ήταν η αρχαία ελληνική σκέψη, όπου άνθισαν ποικίλα φιλοσοφικά ρεύματα. Ο έλληνας φιλόσοφος, του οποίου οι ιδέες αποδείχθηκαν σχεδόν ταυτόσημες με του κινέζου δασκάλου Λάο Τσε, ήταν ο Ηράκλειτος ο Εφέσιος. Την ίδια εποχή που αναπτύσσεται ο Ταοϊσμός, εκείνος έρχεται με την περίφημη φράση του «τα πάντα ρει», να συνηγορήσει με την ταοϊστική άποψη για την αέναη μεταλλαγή των πραγμάτων. Διακήρυξε πως οι μεταβολές ανακυκλώνονται και παρομοίασε τον Κόσμο με ένα άσβεστο πυρ. Ο Ηράκλειτος οδηγήθηκε και αυτός με τη σειρά του στην ανακάλυψη πως όλες οι αντιθέσεις είναι πολικές και κατά συνέπεια ενωμένες: «...Ο δρόμος από πάνω προς τα κάτω είναι ίδιος με το δρόμο από κάτω προς τα πάνω», είπε ο έλληνας σοφός. «Ο Θεός είναι η μέρα και η νύχτα, είναι χειμώνας και καλοκαίρι, είναι πόλεμος και ειρήνη, είναι χορτασμός και πείνα...». Καθόρισε επίσης τη σχετικότητα των αντιθέσεων υπογραμμίζοντας πως «τα κρύα πράγματα θερμαίνονται» και «τα θερμά κρυώνουν». πως «τα υγρά ξεραίνονται» και «τα ξερά υγραίνουν».

Βλέπουμε πως πρόκειται για τις ίδιες σκέψεις, για την ίδια αρχή, είτε είναι ντυμένη με την ανατολική είτε με τη δυτική φορεσιά.

Και αν θελήσουμε να διερευνήσουμε την ύπαρξη αυτής της βασικής αρχής, της αρμονίας των αντίθετων μέσα από το πέρασμα των αιώνων, θα ανακαλύψουμε πως η ίδια κεντρική ιδέα ενυπάρχει στις συμβολικές παραδόσεις των διαφόρων εσωτερικών συστημάτων εξέλιξης.

Όπως η ανατολική παράδοση έχει το «Τάι τσι του», έτσι και η δυτική έχει ένα ολοκληρωμένο σύμβολο, που είναι γνωστό ως Δέντρο της Ζωής. Στην Ελλάδα ταυτίστηκε με το ιερό κλήμα του Διόνυσου, στη Σκανδιναβία ονομάστηκε Υγκντραζίλ, ενώ οι Ινδιάνοι της Αμερικής το γνώριζαν σαν Δέντρο της Ζωής. Σε όλες τις περιπτώσεις απηχεί την ανάλυση του Ενός στα Πολλά μέσα από το Νόμο της Πολικότητας και την επακόλουθη απορρόφηση από το Ένα. 

Το Δέντρο της Ζωής

Η ταοϊστική έκφραση τα «Δέκα Χιλιάδες Πράγματα», για την υποδήλωση της δημιουργίας, παραλληλίζεται με τις 10 σφαίρες εκδήλωσης του Δέντρου της Ζωής. Και εδώ η δημιουργία αρχίζει όταν το Ένα πηγάζει από την ανεκδήλωτη πηγή. Από το Ένα εκπορεύονται τα δύο, που με τη σειρά τους συντίθενται σε Ένα για να εκφραστούν πάλι σε δύο, σε ένα κατώτερο επίπεδο.

Έτσι ξετυλίγεται διαμέσου των επίπεδων η εξελικτική διαδικασία, φτάνοντας μέχρι τη δέκατη σφαίρα, απ' όπου αρχίζει η αντίστροφη πορεία προς τα πάνω. Κάθε σφαίρα έχει σύνθετο ρόλο, γιατί λειτουργεί παθητικά για την προηγούμενή της και ενεργητικά για την επόμενή της. Π.χ. η σφαίρα του Τίφαρετ είναι δεκτική ως προς τη σφαίρα του Γκεβούρα, αλλά ενεργητική ως προς τη σφαίρα του Νετζά.

Η βασική έκφραση της αρμονίας των αντίθετων εκδηλώνεται μέσα από τις τρεις κάθετες στήλες του Δέντρου. Όπως το κοιτάμε, η αριστερή ονομάζεται Στήλη της Αυστηρότητας και η Δεξιά Στήλη του Ελέους. Η μεσαία είναι η Στήλη της Αρμονίας ή της Ισορροπίας. Η Στήλη της Αυστηρότητας αντιστοιχεί στο Γιν, την παθητική όψη, ενώ η Στήλη του Ελέους στο Γιανγκ, την ενεργητική όψη. Η Μεσαία Στήλη είναι το Ταό, η σύνθεση των δύο πλευρικών, η συνδυασμένη λειτουργία του Γιν και του Γιανγκ. Έτσι και οι σφαίρες, που αντιστοιχούν σε κάθε στήλη, είναι πολικά αντίθετες μεταξύ τους και η σύνθεσή τους βρίσκεται σε κάποια από τις σφαίρες της Μεσαίας Στήλης. Για παράδειγμα η Σεφίρα Γκεβούρα, που σημαίνει Αυστηρότητα, είναι πολικά αντίθετη με τη Σεφίρα Χέσεντ, που σημαίνει Ευσπλαχνία, ενώ η σύνθεσή τους βρίσκεται στη Σεφίρα Τίφαρετ, που σημαίνει Ομορφιά, Αρμονία.

Οι τρεις στήλες του Δέντρου της Ζωής μπορούν να παραλληλιστούν και με τις τρεις ενεργειακές ροές, που η ανατολική παράδοση αποδίδει στην εσωτερική σύσταση του ανθρώπου. Πρόκειται για την Ίντα και την Πιγκάλα, που αντιστοιχούν στις δύο πλαϊνές στήλες και τη Σουσούμνα, μέσα από την οποία ανέρχεται το φίδι της σοφίας, η ενέργεια Κουνταλίνι, και αντιστοιχεί στη Μεσαία Στήλη.

Το Κηρύκειο και το  Δέντρο της Ζωής

Ο ίδιος συμβολισμός κρύβεται και σε ένα άλλο αρχαίο σύμβολο, το Κηρύκειο του Ερμή. Μέχρι σήμερα θεωρείται ένα από τα μυητικά όργανα των εσωτερικών παραδόσεων. Μέσα από αυτό εκφράζεται η αρχή της πολικότητας σαν η σύνθεση ενός ζεύγους συμπληρωματικών νόμων: Των Νόμων της Έλξης του Κέντρου και της Έλξης της Περιφέρειας.

Ο Νόμος της Έλξης του Κέντρου, γνωστότερος σαν κεντρομόλος δύναμη, αντιπροσωπεύει εκείνη την τάση που μας ωθεί προς το αρχικό σημείο εκκίνησης. είναι ο δρόμος της επιστροφής στον Πρωταρχικό Ένα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν η παρόρμηση να επιστρέψουμε στις ρίζες της ύπαρξής μας.

Από την άλλη, ο Νόμος της Έλξης της Περιφέρειας, η φυγόκεντρος δύναμη, αντιπροσωπεύει ουσιαστικά εκείνη την όψη της δύναμης που ορμάει ακάθεκτη από το κέντρο προς την περιφέρεια, προσπαθώντας να ξεφύγει από τον αντίθετο Νόμο της Έλξης του Κέντρου. Είναι η τάση για εμψύχωση νέων μορφών, η τάση για δραστηριότητα σε κάθε επίπεδο εξέλιξης. Η αλληλεπίδραση αυτών των δύο δυνάμεων δημιουργεί μια σπειροειδή κίνηση, η οποία τείνει προς το κέντρο και ταυτόχρονα προωθεί την εξελικτική διαδικασία. Αυτή η αλληλεπίδραση αποτελεί το συνθετικό Νόμο της Πολικότητας, που για τους κινέζους ήταν το Ταό.

Η έλξη προς το κέντρο δίνει την αρνητική όψη της δύναμης, ενώ η έλξη προς την περιφέρεια τη θετική. Αυτές οι δύο όψεις λειτουργώντας πολικά παράγουν την κυκλοφορία της δύναμης. Η αναπαράσταση αυτής της λειτουργίας ενυπάρχει στο Κηρύκειο του Ερμή, όπου βλέπουμε το μαύρο και το λευκό φίδι να περιτυλίγονται ανερχόμενα γύρω από τη ράβδο, η οποία αποτελεί τη συνθετική αρχή της πολικότητας και που θα πρέπει ουσιαστικά να εκτείνεται στο άπειρο.

Ένα άλλο αρχέτυπο θετικών και αρνητικών ρευμάτων, που λειτουργούν με αρμονική ενότητα, είναι ο Ζωδιακός Κύκλος. Κάθε ζώδιο έχει το πολικό του αντίθετο, με το οποίο έχει λειτουργική σύνδεση καθώς εκφράζουν συμπληρωματικές ιδιότητες.

Αλλά και κάθε ζώδιο περικλείει μέσα του τη ζωτική αλληλεπίδραση αντίθετων δυνάμεων. Για παράδειγμα ο Αιγόκερως -ένα καθαρά γήινο πλάσμα, που όμως αναρριχάται στα ύψη, η Παρθένος -η γήινη Μητέρα που όμως κυοφορεί τον πνευματικό Χριστό. Η διπολικότητα στους Ιχθείς και τους Διδύμους είναι τόσο έντονη, όσο έντονα εκφράζεται και στα κέρατα του Ταύρου, τα οποία αποτελούν ένα κλασσικό σχήμα της ημισέληνου, που δέχεται τις εισροές του Γιανγκ-Πατέρα-Ουρανού προς τη Γιν-Μητέρα-Γη.

Η Αλχημεία, εξάλλου, είναι πολύ στενά συνδεμένη με την κινεζική παράδοση. Πιθανολογείται ότι στην Κίνα κατείχαν τα μυστικά της πολύ πριν περάσουν στη Δύση μέσω των Αράβων. Οι Kινέζοι αλχημιστές πίστευαν πως με την ορθή αναλογία του Γιν και του Γιανγκ μπορούσαν να μεταμορφώσουν τα μη ευγενή μέταλλα σε χρυσό και άργυρο. Και τον ίδιο κανόνα εφάρμοζαν για την επιμήκυνση της ζωής. Θεωρούσαν ότι για να επιτευχθεί η αθανασία, έπρεπε το Γιανγκ στο σώμα να ενισχυθεί και να εναρμονιστεί με το Γιν. Όπως ακριβώς αρκετούς αιώνες αργότερα οι δυτικοί αλχημιστές προσπαθούσαν να ανακαλύψουν την ορθή αναλογία μεταξύ του ενεργητικού και του παθητικού Υδράργυρου ή εξέφραζαν συμβολικά τις έννοιές τους μέσα από την εικόνα του Ανδρόγυνου ή μέσα από το μύθο του Λευκού και του Κόκκινου Ρόδου.

Η αρχέγονη έννοια της αρμονικής ένωσης των αντίθετων παρουσιάζεται παραστατικά σε ένα από τα πιο παρεξηγημένα συμβολικά συστήματα. Το σύστημα των Ταρώ -το οποίο είναι γνωστό σε μας σαν μέθοδος μαντείας- περικλείει ολόκληρη την πορεία της εξέλιξης του πλανήτη μας. Λέγεται πως από την πρώτη εικόνα πηγάζουν οι υπόλοιπες και γι' αυτό, όποιος ανακαλύψει την ορθή σειρά, γίνεται γνώστης των βαθύτερων Μυστήριων. Αλλά και κάθε κάρτα αποτελεί ένα αρμονικό σύνολο, γιατί παρουσιάζονται οι πολικές αντιθέσεις και εξισορροπούνται.

Η κάρτα της Μεγάλης Ιέρειας εικονίζει τις δύο αντίθετες όψεις σαν τις δύο στήλες ενός ναού: μια λευκή και μια μαύρη. Και ανάμεσά τους στέκει ο εξισορροπητικός παράγοντας της εικόνας, η θεϊκή αντιπρόσωπος που είναι επιφορτισμένη να εκδηλώσει την αρμονία στο Ναό.

Η κάρτα του 'Aρματος μας δείχνει ένα άρμα που το σύρουν δυο άλογα -ένα λευκό και ένα μαύρο. Οι δύο ενέργειες του Γιν και του Γιανγκ σύρουν την άμαξα της εξέλιξης και ο πολεμιστής-άνθρωπος είναι αυτός που κρατάει σφιχτά τα ηνία και φροντίζει την ισορροπημένη πορεία της.

Όμως, η έννοια της πολικότητας είναι εξαπλωμένη παντού στη φύση. Μέσα στο τεράστιο οικοσύστημα που ζούμε, καθετί έχει παθητική ή ενεργητική όψη. Οι κινέζοι ταοϊστές απέδιδαν τα πάντα είτε στο Γιν είτε στο Γιανγκ. Για παράδειγμα, ο Ήλιος είναι ουσία του Γιανγκ, ενώ η Σελήνη είναι ουσία του Γιν. Η κοιλάδα είναι Γιν, ενώ το βουνό Γιανγκ. Η φωτιά είναι Γιανγκ και το νερό Γιν. Ο ορμητικός χείμαρρος είναι Γιανγκ, ενώ η ήρεμη λίμνη είναι Γιν. Ό,τι ανθίζει το χειμώνα είναι Γιν, ενώ τα λουλούδια που ανθίζουν την άνοιξη είναι Γιανγκ.

Η αλληλεπίδραση όλων αυτών των όψεων είναι που δημιουργεί μια αρμονική σύνθεση. Αυτό που εμείς σήμερα ονομάζουμε -χωρίς ιδιαίτερη σκέψη- Φύση. Διατηρεί όμως η φύση την αρμονία της; Με βεβαιότητα λέμε ΟΧΙ: Γιατί ένα πολύ μικρό μέρος της, ο άνθρωπος, παρεμβαίνει καταστροφικά σε αυτή.

Έχοντας σταματήσει να αναγνωρίζει την αξία της και τη λειτουργικότητά της για αυτήν την ίδια τη συνέχιση της ύπαρξης, επεμβαίνει σε κάθε τμήμα της και επιδιώκει να το διαμορφώσει σύμφωνα με τις ανάγκες που του επιβάλλει η ανθρωποκεντρική μανία του. Αποστασιοποιείται από το οικοσύστημά του και θεωρεί τα πάντα φυσικούς πόρους. Συνειδητά αγνοεί πως δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό.

'Aραγε, εμείς οι άνθρωποι είμαστε τόσο κοντόφθαλμοι, ώστε να μη μπορούμε να δούμε πως οδηγούμαστε με αλάθητο βήμα προς την εξαφάνισή μας; Έχουμε μια ατμόσφαιρα για να αναπνέουμε και τη γεμίζουμε με κάθε είδους ρύπο ή τη διαποτίζουμε με ραδιενέργεια. Έχουμε τα νερά και τα δέντρα, που είναι οι πηγές ζωής μας, αλλά αυτό δε μας εμποδίζει να τα μολύνουμε ή να τα καταστρέφουμε.

Είναι αστείο να σκάβει κανείς τον τάφο του, αλλά εμείς συνεχίζουμε να το κάνουμε απρόσκοπτα.

Υπάρχει ανάγκη πια να συνειδητοποιήσουμε το δεσμό μας με το φυσικό περιβάλλον. Είμαστε και εμείς μέρος της πολικότητας της φύσης. Και πρέπει να λειτουργήσουμε ως ένα κομμάτι αυτής της αρμονίας. Μπορούμε να συνεργαστούμε με τα υπόλοιπα μέρη μας και να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους τη δική μας λειτουργικότητα.

Είναι προφητικά τα λόγια του Ράσελ Μινς, ενός Ινδιάνου Λακότα, που είπε στο Συμπόσιο για την επιβίωση της περιοχής του Μπλάκ Χίλς: «Προκαλούμε τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Κάνουμε κατάχρηση μιας Δύναμης που δεν μας ανήκει. Λεηλατούμε τη Μητέρα-Γη. Αυτό δε μπορεί να συνεχιστεί επ΄ άπειρον. Η Γη θα αντιδράσει».

Η εσωτερική φιλοσοφία υποστηρίζει πως όλα τα Βασίλεια της Φύσης συνδέονται άμεσα στην εξελικτική διαδικασία. Υπάρχει μια σχέση πολικότητας μεταξύ τους, όπου το καθένα θεωρείται παθητικό ως προς το επόμενο και θετικό ως προς το προηγούμενο. Λέγεται, για παράδειγμα, πως η εξέλιξη του Φυτικού Βασίλειου εξαρτάται από αυτή του Ζωϊκού, ενώ το δεύτερο βρίσκεται σε συνάρτηση με την ανθρώπινη εξέλιξη. Ο ρόλος του ανθρώπου, ως της πιο εξελιγμένης ύπαρξης στον πλανήτη, είναι αυτός του αναμορφωτή των άλλων Βασίλειων. Μέσω του ανθρώπου αναπτύσσονται και αυτά. Δηλαδή, όχι μόνο δε θα έπρεπε να τα εξολοθρεύουμε, αλλά να είμαστε αυτοί που θα τα αναπτύσσουμε και να επιδιώκουμε να αναδύονται όλο και λεπτότερες όψεις τους.

Στην πραγματικότητα, όμως, δεν έχουμε καν συνειδητοποιήσει τη σχέση μας με τους συνανθρώπους μας, ούτε νιώθουμε τι σημαίνει στ' αλήθεια ανθρώπινη κοινωνία. Αν μπορούσε να δει κάποιος την κοινωνία μας έτσι όπως θα έπρεπε να λειτουργεί, θα παρατηρούσε πως αποτελείται από ένα σωρό επιμέρους αντιθέσεις -Γιν και Γιάνγκ- οι οποίες συνιστούν ένα σύνθετο αρμονικό σύνολο.

Στο Ταό Τε Κιγκ (Το βιβλίο της Θεότητας και της Αρετής) αναφέρεται μια εποχή, όπου οι άνθρωποι ζούσαν συμμετέχοντας στην απόλυτη κοσμική ισορροπία. Τότε το Γιν και το Γιανγκ διατηρούσαν μια τέλεια αρμονική σχέση. Κάθε κίνηση ολοκληρωνόταν χωρίς καμιά διαταραχή. Όλα εκδηλώνονταν αυθόρμητα. Οι άνθρωποι ήταν απόλυτα εξοικειωμένοι με τις κινήσεις του Ήλιου, της Σελήνης και τις εναλλαγές των εποχών. Η γέννηση, η ανάπτυξη και ο θάνατος ήταν οι πιο ολοφάνερες εκδηλώσεις της σχέσης που υπήρχε ανάμεσα στο σκοτεινό και κρύο χειμώνα και το φωτεινό, ζεστό καλοκαίρι. Όμως ο άνθρωπος, σαν γνήσιος γιος του Πατέρα του, επιθυμεί να δημιουργήσει. Η λογική παρεμβαίνει για να αποκρυσταλλώσει τις μορφές που πρόκειται να ικανοποιήσουν το δημιουργικό ένστικτο. Ο άνθρωπος παρεμβαίνει, ανατρέπει την ισορροπία και φυσικά αναγνωρίζει την ατέλειά του. Από εδώ και πέρα οφείλει να γνωρίσει σε βάθος, μέχρι να αποκαταστήσει την πρωταρχική ισορροπία.

Αυτή η ιδέα της πρωταρχικής ευτυχίας και ισορροπίας, καθώς και η εκτροπή τους, βρίσκεται σε όλες τις μυθολογίες του κόσμου. Σε μας είναι γνωστή από την Παλαιά Διαθήκη σαν η ζωή του Αδάμ και της Εύας στον Παράδεισο και η επακόλουθη εκδίωξή τους.

Σύμφωνα με τον Τζέιμς Φρέϊζερ, έναν από τους πιο σοβαρούς μελετητές της συγκριτικής των θρησκειών, η ανάμνηση του παρελθόντος αποτελεί ουσιαστικά την κινητήρια δύναμη για την ανακάλυψη του ιδανικού μέλλοντος.

Αλλά η σημερινή κατάσταση, δυστυχώς, δείχνει πως αυτή η ανάμνηση δεν είναι ισχυρή μέσα μας. Δεν ξέρουμε στην πραγματικότητα αν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σήμερα, που μπορεί να πιστεύουν ότι οικοδομείται ένα ιδανικό μέλλον για την ανθρωπότητα.

Το σημαντικότερο πρόβλημα της κοινωνίας μας είναι η έλλειψη ανθρώπινης επαφής, επικοινωνίας και συνεργασίας. Όλα τα κοινωνικά προβλήματα είναι απόρροια τούτου του κυρίαρχου. Η παγκόσμια πυρηνική απειλή, η πείνα, η εκμετάλλευση, η καταπάτηση των δικαιωμάτων δείχνουν τη έλλειψη σεβασμού και αναγνώρισης της ανθρώπινης υπόστασης. Οι περισσότεροι από μας έχουμε ξεχάσει ότι δεν είμαστε ξεχωριστοί από τους άλλους. Ίσως ποτέ δε διανοηθήκαμε να σκεφτούμε ότι μας συνδέει μια σχέση πολική με τους συνανθρώπους μας. 'Aλλοι από μας είναι Γιν και άλλοι Γιανγκ στις εκδηλώσεις τους -ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία- και πως όλοι μαζί αποτελούμε λειτουργικό σύνολο. Ακόμη και την πλέον κραυγαλέα έκφραση των ζευγών των αντίθετων, τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων, τις έχουμε διαστρεβλώσει και έχουν φτάσει να εκδηλώνονται μέσα από ένα στείρο ανταγωνισμό άντρα-γυναίκας, χάνοντας την πραγματική ουσία τους. Η ταοϊστική παράδοση κρατούσε σε εξέχουσα θέση την ερωτική σχέση. Πίστευαν πως ο αντικειμενικός σκοπός ήταν να ενισχυθούν οι δυνάμεις του Γιν και του Γιανγκ των συντρόφων, με απώτατο σκοπό την εναρμόνισή τους και την επίτευξη της αθανασίας.

Αν γίνει μια σύγκριση με το σύγχρονο κόσμο, θα διαπιστώσουμε ότι το άγχος και η ανασφάλεια της καθημερινότητας έχει κάνει κάθε άλλη έκφρασή μας μηχανική και έχουμε φτάσει να είμαστε ένας κόσμος νευρωτικών, ως επί το πλείστον, ανθρώπων.

Έχουμε χτίσει γύρω μας τόσο ισχυρά νοητικά φράγματα, που δεν μας επιτρέπουν να εκδηλώσουμε άλλες πιο ευαίσθητες όψεις της ύπαρξής μας, με αποτέλεσμα τη συνεχή αποξένωση από τους συνανθρώπους μας. Η συμβατική επιστήμη με το στείρο ορθολογισμό της έχει συντείνει σε αυτό, παρόλο που ακόμη και επιστημονικά έχει καταδειχθεί η δυναμική αρμονία των αντίθετων, είτε μέσα από τις χημικές αντιδράσεις, είτε μέσα από τους νόμους της δράσης και της αντίδρασης ή τις αρχές της κεντρομόλου και της φυγόκεντρου δύναμης της Φυσικής.

Μέσα από τα διάφορα σύγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα έγιναν προσπάθειες για μια μεγαλύτερη συνειδητότητα του ανθρώπου, αλλά μπροστά στις σύγχρονες υπαρξιακές ανάγκες του η φιλοσοφία είναι πολυτέλεια. Μέχρι και ο θεωρητικός θεμελιωτής του υλισμού, ο Χέγκελ, αναφέρθηκε με φιλοσοφικούς όρους για την αρχή της πολικότητας, όταν μίλησε για τη σχέση θέση-αντίθεση-σύνθεση. Αλλά θεωρήθηκε πιο κατάλληλο να εκφραστούν στην οικονομία και όχι στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Ένα ευρύ πεδίο εκδήλωσης της έννοιας της αρμονίας των αντίθετων σε όλες τις εποχές ήταν η τέχνη. Και αυτό γιατί αυτή δε μας περιορίζει μέσα στα στενά πλαίσια του νου, αλλά απελευθερώνει τον ανθρώπινο πνευματικό σπινθήρα και βασίζεται στην έμπνευση. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά καιρούς η ίδια η Φύση και ο Θεός αποδόθηκαν με την ονομασία ο Μεγάλος Καλλιτέχνης.

Ο χορός του Σίβα

Η πολικότητα στην τέχνη βρίσκεται σε μια διαρκή έξαρση. Μια έξαρση που εντείνεται ιδιαίτερα όταν έχουμε να κάνουμε με την τέχνη του χορού. Τα πάντα στο Σύμπαν χορεύουν σε ένα αδιάλειπτο ρυθμό κυκλικής εναλλαγής. Αυτό συμβόλιζε όταν χρησιμοποιείτο στους περισσότερους αρχαίους ναούς των Μυστήριων. Ο χορός μεταφέρει την αρμονία του Γιν και του Γιανγκ μέσα στο ποτάμι του χρόνου. Με άλλα λόγια, ξεπερνάει τον τρισδιάστατο κόσμο και λειτουργεί στο τετραδιάστατο Σύμπαν. Οι Ινδοί εκφράστηκαν μέσα από τις απεικονίσεις του ιερού χορού του θεού Σίβα. Παρουσιάζεται να χορεύει με τέσσερα χέρια, τα οποία βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία μεταξύ τους και με τις δυναμικές κινήσεις τους αντιπροσωπεύουν το ρυθμό και την ενότητα της ζωής. Τίποτα δεν είναι κατασκευασμένο τυχαία, αλλά κάθε τμήμα του είναι μια ιδιαίτερη αλληγορία του Γιν και του Γιάνγκ. Το πάνω δεξί χέρι του θεού βαστάει ένα τύμπανο και συμβολίζει τον πρώτο ήχο της δημιουργίας, ενώ το πάνω αριστερό βαστάει τη φλόγα, το σύμβολο της καταστροφής. Η ισορροπία ανάμεσα στα δύο επισφραγίζεται από την ήρεμη έκφραση του προσώπου του, όπου η πολικότητα της δημιουργίας και της καταστροφής των μορφών χάνει τη σημασία της. Το κάτω δεξί χέρι καλεί σε ηρεμία και αφοβία, ενώ το κάτω αριστερό δείχνει το ανασηκωμένο πόδι του θεού που απελευθερώνει από την πλάνη.

Η έννοια της αρμονίας αποδόθηκε επίσης περίφημα από τον εσωτερικό χορό των Δερβίσηδων. Αυτός ο χορός είναι ένας διαρκής στροβιλισμός γύρω από τον εαυτό με τα δυο χέρια στραμμένα προς τα πάνω. Υποδηλώνει την αέναη κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ήλιο, ενώ ταυτόχρονα δείχνει τον άνθρωπο στο ρόλο του ενδιάμεσου, που με τα χέρια του συνδέεται με τον Ουρανό, ενώ τα πόδια αγγίζουν τη Γη. Δηλαδή, μέσω του ανθρώπου το πνεύμα-Γιανγκ συνδέεται με την ύλη-Γιν και επιτελείται η αρμονική συνύπαρξη του σύμπαντος.

Αλλά και στη μουσική εκφράζεται η ίδια έννοια. Θεωρείται από τις αρχαιότερες τέχνες και μάλιστα έχει ειπωθεί ότι χωρίς τη μουσική θα ήταν αδύνατο να ζήσει ο άνθρωπος. Η μουσική αρμονία δεν είναι παρά μια εναλλαγή σιγής και ήχου. αυτό είναι το λεγόμενο μέτρο.

Στο θέατρο και στη λογοτεχνία η πλοκή και το θέμα πρέπει να λειτουργεί ανάμεσα στη δράση και την αντίδραση, στη θέση και στην αντίθεση, μέχρι την τελική κορύφωση και τη λύτρωση. Σκεφθείτε τον Οιδίποδα και το δρόμο του προς το υπέρτατο τέρμα και τη λύτρωση, μέσα από ένα πλήθος αντιθέσεων.

Νυχτερινή Περιπολία του Ρέμπραντ

Αλλά ακόμη και στις εικαστικές τέχνες έχουμε ένα παιχνίδισμα του Γιν και του Γιανγκ. Το Φως αναδύεται από τη σκιά και η σκιά από το Φως. Πολλά μεγάλα δημιουργήματα στο χώρο της εικαστικής τέχνης αναδείχθηκαν εξαιτίας αυτής της βασικής αντίθεσης. Για παράδειγμα, η «Νυχτερινή Περιπολία» του Ρέμπραντ, όπου εκδηλώνει με έναν εκπληκτικό τρόπο αυτό το παιχνίδισμα ανάμεσα στη σκιά και το φως. Η δουλειά του ζωγράφου στη χρήση των χρωμάτων είναι μια προσπάθεια εναρμόνισής τους. Γνωρίζει να τα ισορροπεί με τα συμπληρωματικά τους ή να τα κάνει κινητικά, απλώνοντάς τα ανάμεσα σε συμπαθητικά χρώματα.

Η τέχνη από μόνη της είναι ένας δρόμος. ένας δρόμος που διαβαίνει ανάμεσα στα αντίθετα και μπορεί να οδηγήσει στην απελευθέρωση της περιορισμένης ανθρώπινης ύπαρξης. Ή, όπως λέγεται στον εσωτερισμό, η αγνή τέχνη είναι η έκφραση του ακτινοβόλου πνεύματος...

Μιλήσαμε για την πολικότητα στα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα και κοσμογονίες, την είδαμε στη φύση και στην ανθρώπινη κοινωνία. Πώς ενυπάρχει, όμως, στο άτομο, στην ελάχιστη μονάδα ανθρώπινης ύπαρξης; Από πολύ παλιά οι εσωτερικές παραδόσεις ανέφεραν ότι ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του σύμπαντος. Η Μαχαγιάνα αναφέρει σχετικά, πως το Ένα βρίσκεται μέσα σε όλα και όλα μοιάζουν να βρίσκονται μέσα στο Ένα. Μας έχει ειπωθεί πως αν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, θα έχουμε γνωρίσει ολόκληρο τον Κόσμο. Στην καββαλιστική ορολογία ο άνθρωπος υποδηλώνεται με την έννοια του Μικροπρόσωπου, ενώ το Σύμπαν με τη έννοια του Μακροπρόσωπου.

Και η ανθρώπινη οντότητα, λοιπόν, περικλείει μέσα της την ίδια αρχή της πολικότητας.

Όλα τα σύμβολα και οι αναλογίες που αναφέρθηκαν, βρίσκουν την έκφρασή τους και στον ίδιο τον άνθρωπο σαν άτομο.

Η ταοϊστική παράδοση θέλει το Γιανγκ να αντιπροσωπεύει τη διάνοια και το πνεύμα, ενώ το Γιν ταυτίστηκε με το φυσικό σώμα και το συναίσθημα. Η αλληλεπίδρασή τους έχει σαν αποτέλεσμα την ισορροπημένη ανθρώπινη ύπαρξη, ενώ η παραμικρή έλλειψή τους οδηγεί σε ανισορροπία.

Μια παρόμοια άποψη μετέφερε ο Δρ Κάρλ Γιουνγκ με όρους της σύγχρονης ψυχολογίας, όταν μίλησε για την άνιμα και τον άνιμους και τους τέσσερις ψυχολογικούς τύπους. Υποστήριξε πως κάθε άνθρωπος περικλείει μέσα του μια όψη, η οποία είναι αντίθετου φύλου από αυτό που είναι γεννημένος. Σε κάθε άντρα αντιστοιχεί μια άνιμα και σε κάθε γυναίκα ένας άνιμους. Η άνιμα για τον άντρα συνοψίζει όλες εκείνες τις θηλυκές ιδιότητες που είναι πολικά αντίθετες με τις εκφραζόμενες αρσενικές και έτσι διατηρείται η ψυχολογική ισορροπία. Το αντίστοιχο συμβαίνει και με κάθε γυναίκα. Αυτός ο βαθυστόχαστος ψυχολόγος προχώρησε ακόμη περισσότερο, δηλώνοντας ότι στην πραγματικότητα, όταν σχετίζονται ένας άνδρας και μια γυναίκα, αναζητούν εκείνες τις ιδιότητες που έχουν μέσα τους ως άνιμα και άνιμους. Και όταν κατορθώσουν να τις βρουν, τότε είναι σαν να έχει βρει εκείνος την αγαπημένη βασιλοπούλα των παραμυθιών και εκείνη το λατρεμένο πριγκιπόπουλο των ονείρων της.

Αναπτύσσοντας, επίσης, τη θεωρία των ψυχολογικών τύπων, ισχυρίζεται ότι κάθε άνθρωπος περικλείει και τους 4 τύπους μέσα του και μάλιστα ανά δύο πολικά αντίθετους. Το νοητικό με το συναισθηματικό και το διαισθητικό με τον αισθητικό. Όταν κάποιος είναι υπέρμετρα νοητικός, τότε είναι στείρος σε συναισθήματα και όταν κάποιος έχει υπερβολική διαίσθηση, τότε πετάει στα σύννεφα και δεν έχει επαφή με τη γήινη πραγματικότητα.

Η ερμητική παράδοση υποδηλώνει την αρχή της πολικότητας στον άνθρωπο μέσω των πολικά αντίθετων εσωτερικών κέντρων και ρευμάτων δύναμης. Θεωρεί πως σε κάθε άνθρωπο ρέουν δύο δυνάμεις, το ηλεκτρικό και το μαγνητικό ρευστό. Το ηλεκτρικό ρευστό είναι θετικό, ενώ το μαγνητικό αρνητικό. Τα χρώματα που αντιστοιχούν είναι για το ηλεκτρικό το κόκκινο και για το μαγνητικό το μπλε. Πρόκειται για μια αντιστοιχία χρωμάτων που τη συναντάμε συχνά και σε αποδόσεις του «Τάι τσι του», όπου το κόκκινο είναι το Γιανγκ και το μπλε το Γιν. Οι ερμητικοί υποστηρίζουν πως τα πολικά αντίθετα για τον άνθρωπο είναι το συνειδητό και ασυνείδητο. Θεωρούν πως το ασυνείδητο είναι η κινητήρια δύναμη όλων όσων δεν επιθυμούμε. Ενώ το συνειδητό αντιπαλεύει αυτή τη δύναμη. Το κλειδί για τη λειτουργική ένωση αυτών των δύο, σύμφωνα πάντα με την ερμητική επιστήμη, είναι ο χωρόχρονος. Αν αποκλειστεί ο χωρόχονος, τότε παύει η αρνητική επίδραση του ασυνείδητου και γίνεται θετική λειτουργία.

Μελετήσαμε αναλυτικότερα τον παγκόσμιο Νόμο της Πολικότητας, μέσω του κινεζικού συμβόλου των Γιν και Γιανγκ. Προσπαθήσαμε να δούμε όλες τις εκδηλώσεις αυτού του Νόμου γύρω μας. Και τέλος καταλήξαμε στο άτομο. Νιώσαμε πως τα ζεύγη των αντίθετων λειτουργούν ακόμη και μέσα μας. Και έτσι θελήσαμε να δώσουμε το κλειδί και την αληθινή ουσία αυτής της διάλεξης.

Η λύση στη σημερινή ανισορροπία βρίσκεται μέσα μας, αγαπητοί φίλοι. Κανένα από τα καυτά προβλήματα δεν πρόκειται να λυθεί, αν εμείς διατηρούμε τις εσωτερικές μας αντιθέσεις. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια και οι καλύτερες προθέσεις καταρρέουν χωρίς την εσωτερική μας εναρμόνιση. Αν θέλουμε ένα μέλλον καλύτερο, χρειάζεται να γίνουμε εμείς πραγματικοί άνθρωποι.

Οι εσωτερικές διδασκαλίες κηρύσσουν ότι η αρμονία θα έρθει μέσα από τη διαμάχη, αλλά τα μηνύματα παρερμηνεύονται και καλλιεργούνται συνειδήσεις που πιστεύουν ότι ο πόλεμος θα φέρει την ειρήνη. Και όμως αυτή η διαμάχη είναι πρωταρχικά μέσα στην ίδια μας την ύπαρξη. Και εκεί είναι που πρέπει να επιτευχθεί η αρμονία.

Πρέπει κάποτε εμείς, οι άνθρωποι, να μάθουμε πως υπαγόμαστε σε συμπαντικούς Νόμους και δεν είναι δυνατό να προσαρμόζονται εκείνοι σε μας.

Ας σηκώσουμε, λοιπόν, και εμείς το πόδι μας σαν το χορευτή Σίβα για να απαλλαγούμε από την πλάνη μας και ας χορέψουμε επιτέλους τους χορούς που μας πρέπουν, σε αρμονία με το Εκδηλωμένο Σύμπαν.

Και καθώς στροβιλιζόμαστε, ας μην ξεχνάμε πως:

Ο άνθρωπος ακολουθεί τους νόμους της Γης.
Η Γη ακολουθεί τους νόμους του Ουρανού.
Ο Ουρανός ακολουθεί τους δρόμους του Αιώνιου,
και το Αιώνιο τους νόμους της αυθύπαρκτης φύσης του.

Διάλεξη που δόθηκε από το Φιλοσοφικό Σύλλογο ΙΑΜΒΛΙΧΟ στις 19 Νοεμβρίου 1986.