Αποσπάσματα από το βιβλίο «Κοινότητα» της Άγκνι Γιόγκα που εκδόθηκε το 1926 σχετικά με την παιδεία δείχνουν πολύ πιό σύγχρονα από σχεδόν κάθε διάλογο που ακόυγεται σχετικά με το θέμα. Μήπως είναι καιρός να γυρίσουμε να κοιτάξουμε την πορεία μας και να αναπροσανατολίσουμε την δράση μας; Η παιδέια είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους!

Αυτή την εποχή αν και προσωρινά έχει ησυχάσει η αντάρα, ο χώρος της παιδείας στην Ελλάδα είναι ένα καζάνι που βράζει. Είναι ένα πεδίο αγώνα δυνάμεων που συγκρούονται μετωπικά. Από την μια μεριά συντεχνιακά συμφέροντα, από την άλλη πολιτικές που ζητούν να αγγίξουν τα διαφαινόμενα χρυσοφόρα επενδυτικά προγράμματα. Ανάμεσα τι; Ανάμεσα η εκπαιδευτική κοινότητα.

Δεν είναι μόνο η Ελλάδα που αντιμετωπίζει το πρόβλημα της παιδείας. Παντού σε όλο τον κόσμο το ερώτημα ποια είναι η κατάλληλη παιδεία είναι καυτό και σπρώχνει στους δρόμους μαθητές και δάσκαλους όλων των βαθμίδων αλλά και δυνάμεις καταστολής.

Σε έναν αιώνα που το θεμελιώδες ζήτημα της επιβίωσης του πλανήτη κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας η παιδεία είναι το μοναδικό κοινωνικό εργαλείο που μπορεί να υποσχεθεί μια διορθωτική δράση στο μέλλον. Μια παιδεία που δεν στοχεύει στην κοινωνική καταξίωση ή την επαγγελματική αποκατάσταση, μια παιδεία που υπενθυμίζει το αυτονόητο. Ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι η κορυφή της εξελικτικής αλυσίδας και οφείλει να μπορεί να κοιτά προς το άπειρο. Αλλά για να το κάνει αυτό είναι απαραίτητο πρώτα από όλα να μπορέσει ελεύθερα να υπάρξει σαν άνθρωπος. Πού αλλού μπορούν αυτά να καλλιεργηθούν και να ασκηθούν αν όχι στον χώρο της παιδείας;

Τι δουλειά έχουν το κέρδος και το εκάστοτε επιχειρηματικό και συντεχνιακό συμφέρον στον χώρο της σημερινής παιδείας; Νομίζω ότι είναι καιρός να απαιτήσουμε ξανά το βασικότερο όλων των αγαθών και δικαιωμάτων της δημοκρατικής κοινότητας: Την παιδεία για τον άνθρωπο και τον πλανήτη! Όχι την παιδεία της «ανάπτυξης», του επιχειρηματία ή του πλούσιου ή του φτωχού. Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο της 'Αγκνι Γιόγκα. Ονομάζεται ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ και γράφτηκε το 1926 σας παραθέτω στην συνέχεια αποσπάσματα του. Με αγγίξανε πολύ βαθιά. Τα μοιράζομαι μαζί σας με την ελπίδα ότι την επόμενη φορά που θα κατέβετε στον δρόμο να διαδηλώσετε για την παιδεία ή να καταστείλετε διαδηλώσεις, πέρα από οτιδήποτε άλλο έχετε στο μυαλό σας, αφήστε κάποια από τα παρακάτω λόγια να φωλιάσουν στην καρδιά σας:

102. Είναι αναγκαίο και καθοδηγεί κανείς την εκπαίδευση ενός λαού ξεκινώντας από την αρχική πληροφόρηση των παιδιών, από την μικρότερη δυνατή ηλικία. Όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα. Μπορείτε να είσαστε βέβαιοι ότι υπερκόπωση του εγκεφάλου συμβαίνει μόνο από αδεξιότητα. Η μητέρα, πλησιάζοντας την κούνια του παιδιού της προφέρει τον πρώτο τύπο: «Μπορείς να κάνεις τα πάντα». Απαγορεύσεις δεν χρειάζονται, ακόμα και το επιζήμιο δεν θα πρέπει ν' απαγορεύεται. Αντ' αυτού είναι καλύτερα να στρέψετε απλώς την προσοχή στο πιο χρήσιμο και το πιο ελκυστικό. 'Αριστη διδαχή θα είναι εκείνη πού θα εξάρει την έλξη του αγαθού. Εξ' άλλου, δεν χρειάζεται να καταστρέφετε ωραίες Εικόνες για το χατίρι μιας υποτιθέμενης παιδιάστικης ακατανοησίας, μην ταπεινώνετε τα παιδιά. Θυμηθείτε σταθερά ότι ή αληθινή επιστήμη είναι πάντα ελκυστική, σύντομη, ακριβής κι ωραία. Είναι απαραίτητο να κατέχουν οι οικογένειες τουλάχιστον μια εμβρυακή κατανόηση της εκπαιδεύσεως. Μετά την ηλικία των επτά, ήδη έχουν χαθεί πολλά. Συνήθως μετά την ηλικία των τριών ετών ο οργανισμός είναι γεμάτος δεκτικότητα. Κατά την διάρκεια του πρώτου βήματος το χέρι του οδηγού πρέπει ήδη να στρέφει την προσοχή και να υποδείξει τους μακρινούς κόσμους. Η Απειροσύνη οφείλει να γίνει αισθητή απ το νεαρό μάτι. Ακριβώς, το μάτι πρέπει να συνηθίσει ν αποδέχεται την Απειροσύνη. Είναι επίσης αναγκαίο ή λέξη να εκφράζει την ακριβή σκέψη. Οφείλετε ν αποβάλλετε το ψέμα, την τραχύτητα και την ειρωνεία. Προδοσία, ακόμη και σ' εμβρυακή κατάσταση, είναι απαράδεκτη. Εργασία όπως των μεγάλων πρέπει να ενθαρρύνεται. Μετά το τρίτο της έτος ή συνείδηση εύκολα συλλαμβάνει την ιδέα της κοινότητας. Τί λάθος να σκέπτεται κάποιος ότι πρέπει να δίνει στο παιδί ιδιόκτητα πράγματα! Ένα παιδί, εύκολα μπορεί να καταλάβει ότι τα πράγματα είναι δυνατόν να είναι κοινά. Η βεβαίωση «Μπορώ να κάνω τα πάντα» δεν είναι ένας ανόητος κομπασμός άλλά η συνειδητοποίηση ενός μηχανισμού. Και το πιο άθλιο πλάσμα μπορεί να βρει το ρεύμα προς το 'Απειρο, γιατί κάθε ποιοτικός μόχθος, ανοίγει τις κλειδωνιές.

103. Τα σχολεία οφείλουν να είναι οχυρά μαθήσεως σ' όλη την πληρότητά τους. Κάθε σχολείο, απ' το πιο στοιχειώδες έως το ανώτατο ίδρυμα, πρέπει να λειτουργεί σαν ζωντανός κρίκος μεταξύ όλων των σχολείων. Η σπουδή πρέπει να συνεχίζεται καθ όλη την διάρκεια του βίου. Εφαρμοσμένη γνώση πρέπει να διδάσκεται, χωρίς απόσπαση από την ιστορική και φιλοσοφική επιστήμη. Η τέχνη της σκέψεως πρέπει ν αναπτύσσεται σε κάθε εργάτη. Μόνο τότε θα αντιληφθεί τη χαρά της τελειοποιήσεως και θα γνωρίζει τον τρόπο χρήσεως του ελεύθερου χρόνου του.

104. Κάθε σχολείο πρέπει να είναι μια πλήρης εκπαιδευτική μονάδα. Στα σχολεία χρειάζεται να υπάρχει ένα χρήσιμο μουσείο στο οποίο oι ίδιοι οι μαθητές θα παίρνουν μέρος. Είναι απαραίτητο ένα κοινόβιο και οι μαθητές πρέπει επίσης να διδάσκονται παρόμοια συνεργασία. Πρέπει να περιλαμβάνονται όλες οι φάσεις της τέχνης. Χωρίς τα μονοπάτια της ομορφιάς εκπαίδευση δεν υπάρχει.

105. Η περίοδος της μελέτης θα είναι μια πάρα πολύ ευχάριστη ώρα, όπου ο δάσκαλος δίκαια θα σταθμίζει τις ικανότητες των μαθητών. Μόνον ή διάκριση των ικανοτήτων προετοιμάζει μια ορθή σχέση με τους μέλλοντες εργάτες. Συχνά οι ίδιοι οι σπουδαστές δεν αντιλαμβάνονται τον προορισμό τους. Ο δάσκαλος, σαν φίλος, τους εκγυμνάζει προς την καλύτερη κατεύθυνση. Τίποτε το υποχρεωτικό δεν πρέπει να εφαρμόζεται στα σχολεία. Μόνον ή πειθώ είναι κατάλληλη για να διεγείρει τη μάθηση. Περισσότερα πειράματα, περισσότερες συζητήσεις - τι χαρά ενυπάρχει στην εφαρμογή των δικών σου δυνάμεων! Oι μικροί αγαπούν την εργασία των μεγάλων.

106. Όταν ή οικογένεια δεν γνωρίζει τον τρόπο, το σχολείο ας διδάξει καθαριότητα σ' όλους τους βιωματικούς δρόμους. Η ακαθαρσία δεν προέρχεται από φτώχεια άλλά από άγνοια. Καθαριότητα στη ζωή είναι ή πύλη αγνότητας της καρδιάς. Ποιος συνεπώς είναι απρόθυμος για εξαγνισμένους ανθρώπους; Πρέπει κανείς να εξοπλίζει τα σχολεία με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι θερμοκήπια προς στολισμό της ζωής. Κάθε αντικείμενο πρέπει να εξετάζεται από την σκοπιά της αγάπης. Κάθε αντικείμενο πρέπει να γίνεται μέτοχος στην ευτυχισμένη ζωή. Η συνεργασία θα βοηθήσει στην ανεύρεση μιας μεθόδου για κάθε σπίτι. Εκεί πού μόνος του κανείς δεν βρίσκει λύση, ή κοινότητα θα επιβοηθήσει. Το καύχημα της χώρας θα είναι οι δημιουργοί, κι όχι οι επαγγελματίες του στίβου.

107. Το σχολείο όχι μόνο έχει χρέος να ενσταλάξει αγάπη προς το βιβλίο άλλά να διδάσκει και τον τρόπο αναγνώσεως - και το τελευταίο δεν είναι ευκολότερο απ το πρώτο. Είναι αναγκαίο να γνωρίζει κανείς τον τρόπο συγκεντρώσεως της σκέψεως προς το σκοπό εισχωρήσεως σ' ένα βιβλίο. `Ο εγκέφαλος κι ή καρδιά διαβάζουν κι όχι το μάτι. Το βιβλίο δεν κατέχει τιμητική θέση σε πολλά σπίτια. Είναι καθήκον της κοινότητας να επιβεβαιώσει το βιβλίο σαν φίλο της εστίας. Το κοινόβιο, πρώτα απ όλα, έχει μια βιβλιοθήκη τα περιεχόμενα της όποίας είναι πολύ εκτεταμένα. Θα υπάρχουν αναφορές των θησαυρών της πατρίδας και των δεσμών της με τον κόσμο. Οι ήρωες, οι δημιουργοί, και οι εργάτες θα στέκονται άποκεκαλυμένοι και οι αντιλήψεις τιμής, καθήκοντος και υποχρεώσεως προς τον γείτονα, όπως και το έλεος θα επιβεβαιωθούν. Θα υπάρχουν πολλά παραδείγματα πού θα προτρέπουν προς τη μάθηση και προς τις ανακαλύψεις.

108. Το σχολείο θα διδάσκει σεβασμό για τις χρήσιμες εφευρέσεις, άλλά θα προειδοποιεί ενάντια στη δουλεία της μηχανής. Όλες οι μορφές δουλείας θα καταστρέφονται σαν σημεία σκότους. Ο δάσκαλος θα είναι ένας οδηγός - ένας φίλος εκπαιδευτής πού υποδεικνύει το συντομότερο και καλύτερο μονοπάτι. Όχι ή διαδικασία του εξαναγκασμού, άλλά το χαμόγελο του καλέσματος. Αλλά, αν στα σχολεία της ζωής εισχωρήσει ή προδοσία, τότε ή πιο αυστηρή κρίση θα θέσει τέλος σε μια τέτοια τρέλα.

109. Τα σχολεία θα καθορίζουν που ενυπάρχει οκνηρία, που μια ασυνήθιστη δομή χαρακτήρα, που τρέλα και που η απαιτούμενη κατανόηση.

110. Ανάμεσα στα σχολικά θέματα ας διδαχτούν τα βασικά της αστρονομίας, παρουσιαζόμενα όμως σαν πύλη προς μακρινούς κόσμους. Κατ αυτό τον τρόπο τα σχολεία θα διεγείρουν τις πρώτες σκέψεις για την Ζωή στους μακρινούς κόσμους. Το διάστημα θα Ζωντανέψει, ή άστροχημεία κι ακτίνες θα συμπληρώσουν την παρουσίαση του Συμπαντικού μεγαλείου. Οι νεαρές καρδιές δεν θα αισθάνονται σαν μυρμήγκια επάνω στον γήινο φλοιό, άλλά σαν φορείς του πνεύματος, υπεύθυνοι για τον πλανήτη. Ας προσηλώσουμε την προσοχή μας στα σχολεία, γιατί απ' αυτά θα δοθεί ή βεβαίωση της συνεργασίας. Δεν θα υπάρξει δόμηση χωρίς συνεργασία. Δεν θα υπάρξει ασφάλεια κράτους και ένωση, εφόσον κυβερνά ο παλιός εγωισμός.

Βιβλιογραφία

   • 'Αγκνι Γιόγκα, Κοινότητα 1926, Ελληνική μετάφραση: Ομάδα ΤΡΙΣΗΛΙΟΝ 1979.

Λ.Κ.