O βελονισμός, η κύρια θεραπευτική μέθοδος της κινέζικης ιατρικής, αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν μια οντότητα που ζει κι αλληλεπιδρά με το περιβάλλον της τον Κόσμο. Αντιμετωπίζει τον οργανισμό σαν ένα μικρόκοσμο που συνδέεται ενεργειακά με τον μακρόκοσμο. Η αποκατάσταση της αρμονικής ενεργειακής ροής τόσο μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο όσο και στην σύνδεση του με τον Κόσμο είναι το θεμέλιο της κινέζικης ιατρικής

Κυριαρχεί η πεποίθηση ότι η τεχνική του βελονισμού, στη κινεζική ιατρική, κατά την οποία εισάγονται βελόνες στο σώμα του ασθενούς, είναι μια αμιγώς φυσική θεραπεία. Στην πραγματικότητα όμως θεμελιώνεται στη γνώση ότι στο σώμα δρουν δυνάμεις πέρα από της γνωστές φυσικές, δυνάμεις που στη Δύση χαρακτηρίζουμε «υπέρ-φυσικές».

Χάρτης σημείων βελονισμού

Ο βελονισμός είναι αρχαίο θεραπευτικό σύστημα και το παλαιότερο σχετικό βιβλίο είναι, το Νέι Τζινγκ ή Βιβλίο του Κίτρινου Αυτοκράτορα, που χρονολογείται το 200 π.Χ. Το βιβλίο περιέχει αναφορές σε υλικό που είναι ακόμα παλαιότερο. Λέγεται ότι ο βελονισμός προέκυψε από την παρατήρηση του παράδοξου, περιπτώσεις όπου πολεμιστές με τραύματα από πέτρα ή αιχμηρό όπλο, να θεραπεύονται εξαιτίας των τραυμάτων τους, από κάποια άλλη προϋπάρχουσα πάθηση. Ο βελονισμός στην Κίνα, χρησιμοποιείται εκτεταμένα και διδάσκεται στις ιατρικές σχολές. Έχει εισαχθεί στη Δύση από τη δεκαετία του 1930 όπου και η εφαρμογή του διευρύνεται διαρκώς. Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται από τον ειδικό διεισδύουν στο δέρμα, σε βάθος περίπου 2,5 χιλιοστών, παραμένουν για μερικά λεπτά και μετά απομακρύνονται.

«Στον συνήθη παρατηρητή» λέει ο Felix Mann, «θα μπορούσε να φανεί ότι αυτό που συμβαίνει κατά τον βελονισμό είναι μια αμελητέα δράση. Παρόλα αυτά, όταν εφαρμοστεί σωστά είτε το περιστατικό είναι σοβαρό είτε ήπιο, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι τόσο εντυπωσιακό ώστε να νομίζει κανείς ότι η θεραπεία έγινε με κάποιο μαγικό τρόπο».

Η εντύπωση ότι πρόκειται για «μαγεία» προέρχεται εν μέρει από το γεγονός ότι οι βελόνες εισάγονται συχνά σε σημεία που δεν έχουν εμφανή σχέση με την αρρώστια που θεραπεύουν. Μία βελόνα για παράδειγμα στο μικρό δακτυλάκι του ποδιού μπορεί να θεραπεύσει τον πονοκέφαλο, ενώ για τη θεραπεία της χολής μια βελόνα μπορεί να μπει στον ώμο του ασθενούς. Για παράδειγμα οι βελονιστές συνήθως αντιμετωπίζουν την αλλεργική ρινίτιδα που μπορεί να προκαλέσει η γύρη, θεραπεύοντας το συκώτι.

Η αποτελεσματικότητα του βελονισμού είναι αναμφίβολη, αλλά δεν έχει υπάρξει ακόμη ικανοποιητική εξήγηση συμβατή με την Δυτική ιατρική κι επιστήμη.

Στην πράξη του ο βελονισμός βασίζεται στην διαπίστωση ότι υπάρχουν σημεία στην επιφάνεια του σώματος που γίνονται «ανίσχυρα» εξαιτίας της ασθένειας. Στον πονοκέφαλο, για παράδειγμα, μπορεί να εκδηλωθούν τέτοια σημεία στην ένωση του αυχένα με το πίσω τμήμα του κεφαλιού. Όταν αυτά τα σημεία πιέζονται, ο πόνος ανακουφίζεται.

 Οι Κινέζοι εντόπισαν περίπου 1000 τέτοια σημεία στο δέρμα που το κέντρισμα τους ανακουφίζει τα συμπτώματα ή θεραπεύει την ασθένεια. Αυτά τα σημεία χωρίζονται σε 12 συστήματα. Όλα τα σημεία που ανήκουν σε ένα από τα σύστηματα συνδέονται με μία νοητή ευθεία τον μεσημβρινό. Κάθε μεσημβρινός σχετίζεται με ένα από τα μεγαλύτερα όργανα του σώματος, όπως είναι η καρδιά, οι πνεύμονες, το ήπαρ, τα νεφρά και η ουροδόχος κύστη.

Aπεικόνιση σε χάρτη τμήματος από έναν μεσημβρινό

Ο  μεσημβρινός που ξεκινά από την περιοχή του ήπατος, διατρέχει το εσωτερικό του ποδιού και καταλήγει κάτω από το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού. Αντίστοιχα αυτός της καρδιάς ξεκινά από την καρδιά περνά από το εσωτερικό του μπράτσου προς το μικρό δάκτυλο του χεριού, διαδρομή που χονδρικά κατά μήκος της αισθάνεται κανείς πόνο σε περίπτωση εμφράγματος.

Κάθε σημείο έχει το όνομα του όπως για παράδειγμα εκείνο του μεσημβρινού, του σπλήνα που ονομάζεται Τιάν Ξι δηλαδή Ουράνιο Φαράγγι και συνδέεται με τη βρογχίτιδα, τον σπαστικό βήχα, θορύβους του λαιμού, το πεπτικό έλκος και άλλες καταστάσεις. Παρόμοια το σημείο Γιουνγκ Μεν ή Πύλη του Σύννεφου, στο μεσημβρινό του πνεύμονα, μπορεί να ανακουφίσει το λαχάνιασμα, το άσθμα, τους ρευματισμούς και το πρήξιμο του αυχένα, την αμυγδαλίτιδα ή την ακμή.

Μερικά από τα σημεία αυτά αντιστοιχούν σε ζωτικά σημεία γνωστά στις πολεμικές τέχνες που αντιμετωπίζονται ως πιθανοί στόχοι. Όπως για παράδειγμα δύο σημεία στη βάση του κρανίου, στον αυχένα: Όταν δέχονται την διείσδυση βελονών μπορεί να ανακουφίσουν τον πονοκέφαλο και να περιορίσουν τη ρινορραγία, ενώ όταν δεχθούν χτύπημα προκαλείται ακαριαία αναισθησία. Επίσης κάποια από τα σημεία των μεσημβρινών χρησιμοποιούνται στη γιόγκα. Για να αναπτύξουν για παράδειγμα επαρκή αναπνοή για μακρινές πορείες, οι γιόγκι πιέζουν ένα σημείο στη μασχάλη που είναι γνωστό στο βελονισμό και βρίσκεται στο μεσημβρινό του πνεύμονα.

Αλληλεπίδραση του Γιανγκ και του Γιν ως Ροή του Τσι

Η Κινέζικη ιατρική θεωρία και πράξη δέχεται την ύπαρξη κυρίαρχων ρευμάτων δύναμης που κυβερνούν καθετί στο σύμπαν, συμπεριλαμβανόμενης και της ανθρώπινης υγείας.

Συμβολική αναπαράσταση των Γιν Γιάνγκ

Το Τσι είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης των δύο κυρίαρχων αυτών δυνάμεων, είναι η ενέργεια που ρέει μεταξύ αυτών των αρχών ή πολικοτήτων, που ονομάζονται Γιανγκ και Γιν. Αυτές οι δυνάμεις διατρέχουν ολόκληρο το σύμπαν και καθετί εξαρτάται από την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. «Η ζωή», όπως ισχυρίζεται ο Γερμανός Felix Mann, αυθεντία στο βελονισμό, «υπάρχει ως αποτέλεσμα της τάσης μεταξύ αντιθέτων» και οι διαφορετικές μορφές με τις οποίες αυτά τα δύο αντίθετα συνδυάζονται παράγει τα πέντε βασικά στοιχεία από τα οποία δημιουργούνται τα πάντα: Αυτά είναι τα στοιχεία του ξύλου, της φωτιάς, της γης, του μέταλλου και του νερού. Εάν τα σκεφτούμε με όρους ηλεκτρισμού, το Γιανγκ είναι το θετικό φορτίο και το Γιν το αρνητικό: εάν το θέσουμε με όρους φύλου, το Γιανγκ είναι το αρσενικό και το Γιν είναι το θηλυκό. Ο ήλιος, το φως, η δύναμη, η δεξιά πλευρά, η φωτιά, η ξηρασία και πολλές άλλες ιδιότητες ανήκουν στο Γιανγκ. Τα αντίθετά τους, η σελήνη, το σκοτάδι, η αδυναμία, η αριστερή πλευρά, το νερό και η υγρασία ανήκουν στο Γιν.

Ο βελονισμός βασίζεται στην γνώση ότι στο υγιές ανθρώπινο σώμα υπάρχει μια διαρκής κυκλοφορία της ζωτικής ενέργειας ή «δύναμης της ζωής» του Τσι (ή Κι), που σημαίνει «αέρας» ή «αναπνοή». Η σύνδεση της δύναμης της ζωής, Τσι με τον αέρα, βασίζεται στην απλή παρατήρηση ότι η ύπαρξη της ζωής είναι αλληλένδετη με την αναπνοή, πεποίθηση που συναντάμε παγκόσμια.

Διάγνωση - Οι Δώδεκα Σφυγμοί

Ο βελονισμός αντιμετωπίζει την ασθένεια κυρίως προληπτικά. Η κλασική κινεζική ιατρική δρα στα αίτια της ασθένειας επιδιώκοντας την διατήρηση της καλής υγείας των ανθρώπων, κι όχι περιμένοντας πρώτα να εκδηλωθούν συμπτώματα και να αντιμετωπισθούν θεραπευτικά εκ των υστέρων. Αυτή η ιατρική τακτική είναι κυρίαρχη και η Κινέζικη ιατρική λειτουργεί με πολύ διαφορετικό τρόπο από την κλασσική δυτική. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος πληρωμής: Οι Κινέζοι ασθενείς πλήρωναν το γιατρό όσο παρέμεναν υγιείς και σταματούσαν να τον πληρώνουν όταν ασθενούσαν.

Στο βελονισμό οι βελόνες εισάγονται σε ένα ή περισσότερα από χίλια σημεία πάνω στο δέρμα, για να ανακουφίσουν τον πόνο ή να θεραπεύσουν την ασθένεια.

Όταν μια ασθένεια αναπτύσσεται, αρχικά υπάρχει ένα στάδιο όπου διαταράσσεται ελαφρά η ισορροπία του σώματος, αλλά όχι τόσο ώστε ο ασθενής να εμφανίσει συμπτώματα. Σε αυτή την κατάσταση υγείας ο βελονισμός προσπαθεί να διαγνώσει, προβλέψει την ασθένεια και να τη σταματήσει «στη ρίζα της».

Η διάγνωση γίνεται κυρίως παίρνοντας το σφυγμό. Οι σφυγμοί του αριστερού και του δεξιού καρπού είναι ταξινομημένοι σε έξι ομάδες για το κάθε χέρι, δίνοντας 12 διαφορετικούς σφυγμούς συνολικά, που αντιστοιχούν στους 12 μεσημβρινούς. Κάθε σφυγμός μπορεί να έχει μία από 27 χαρακτηριστικές ιδιότητες, από την οποία κι εξαρτάται η διάγνωση του γιατρού.

Αν η ευαισθησία του ιατρού που παίρνει το σφυγμό είναι ιδιαίτερα οξυμένη, είναι δυνατόν όχι μόνο να διαγνωσθεί η παρούσα κατάσταση του ασθενή επακριβώς, αλλά επιπλέον να περιγραφούν περασμένες ασθένειες και να προβλεφθούν μελλοντικές.

Ενεργειακή Ερμηνεία του Βελονισμού, Σύμφωνα με την Κινέζικη Ιατρική

Το Τσι κυκλοφορεί μέσω των 12 μεσημβρινών, αρχίζοντας από τους πνεύμονες που συλλαμβάνουν την αναπνοή, και κλείνει έναν πλήρη κύκλο μία φορά κάθε 24 ώρες. Εάν δεν κυλάει εύρυθμα η ενέργεια, τα όργανα του σώματος υποφέρουν ή από ενεργειακή έλλειψη όπου η ενέργεια δεν φτάνει, ή αντίθετα από υπερβολική συσσώρευση όπου η ενέργεια μπλοκάρεται και κατακρατείται. Ο βελονισμός προσπαθεί να επαναφέρει τη φυσιολογική ενεργειακή ροή «καταπραΰνοντας» τους μεσημβρινούς στους οποίους η ενέργεια είναι υπερβολική και «τονώνοντας» εκείνους τους μεσημβρινούς που υπολείπονται ενεργειακά.

Εάν ένας μεσημβρινός είναι «άδειος» ενεργειακά, δηλαδή ανεπαρκής σε Τσι, τονώνεται ο αμέσως προηγούμενος μεσημβρινός. Το Τσι ρέει διαδοχικά με την σειρά από τους πνεύμονες μέσω του παχέος εντέρου, του στομάχου, του σπλήνα και της καρδιάς προς το συκώτι. Εάν ο σπλήνας είναι «άδειος», ο μεσημβρινός του στομάχου τονώνεται και τότε η ενέργεια ρέει προς το σπλήνα. Μια συνέπεια της επίδρασης αυτής στο Τσι είναι ότι επειδή το στόμαχι είναι τώρα πλήρες από ενέργεια, η ροή από το μεσημβρινό του παχέος εντέρου ανακόπτεται, οπότε συσσωρεύεται ενέργεια στο παχύ έντερο.

Εκτός από την ψηλάφιση του σφυγμού είναι η κύρια διαγνωστική μέθοδος στο βελονισμό, υπάρχουν πολλά ακόμη στοιχεία που παρατηρεί ο βελονιστής και φανερώνουν τη φυσική κατάσταση ενός ατόμου. Για παράδειγμα μια απαλή φωνή με καθαρό τόνο, είναι ένδειξη ικανοποιητικής ροής του Τσι. Δυνατή, τραχειά φωνή δείχνει έντονη ροή Τσι δηλαδή υπερβολή της ζωτικής ενέργειας. Αδύναμη φωνή, με χαμηλή ένταση, δείχνει αδύναμη και ασταθή ροή του Τσι. Παρόμοια, καθαρή και αψεγάδιαστη επιδερμίδα με σημεία ρόδινων αποχρώσεων φανερώνει υγιή ροή του Τσι, ενώ πυκνή και κοκκινωπή επιδερμίδα είναι δείκτης υπερβολικού Τσι, και παχιά, λιπαρή επιδερμίδα, με τάση προς το γκρι χρώμα, φανερώνει ελλειπή ροή του Τσι. Τα όργανα και οι μεσημβρινοί του σώματος ταξινομούνται με όρους σε Γιανγκ και Γιν. Η καρδιά, οι πνεύμονες, ο σπλήνας, οι νεφροί και το ήπαρ ανήκουν στο Γιν, και ένας ασθενής ο οποίος έχει μια αδύναμη καρδιά αντιμετωπίζεται με την πεποίθηση ότι υποφέρει από ανεπάρκεια του Γιν. Τα έντερα, ο στόμαχος, η ουροδόχος κύστη και η χοληδόχος κύστη ανήκουν στο Γιανγκ. Η υγεία και μια ικανοποιητική ροή του Τσι εξαρτώνται από την αρμονική ισορροπία μεταξύ του Γιανγκ και του Γιν στο σώμα. Όταν η ροή των ενεργειών του Γιανγκ και του Γιν στο σώμα ενός ανθρώπου είναι σε ισορροπία, τότε αυτός είναι υγιής. Εάν μία από τις ποιότητες η Γιν ή η Γιανγκ ξεφύγει από την ισορροπία και γίνει υπερβολικά δυνατή ή πολύ αδύναμη τότε ο άνθρωπος αρρωσταίνει. Εάν οι ενέργειες του Γιανγκ και του Γιν διαχωριστούν εντελώς μεταξύ τους τότε επέρχεται ο θάνατος. Ο βελονιστής κεντρίζει τα κατάλληλα σημεία στο δέρμα με βελόνες, είτε για να αποκαταστήσει τη ροή της αποδυναμωμένης ενέργειας ή για να περιορίσει τη ροή της δυνατότερης ενέργειας και έτσι να αποκαταστήσει την ισορροπία τους. Λέγεται ότι οι εποχικές αλλαγές επηρεάζουν τη ροή της ενέργειας. Το Γιανγκ είναι πιο ενεργό από το Γιν την άνοιξη και το καλοκαίρι: το αντίθετο είναι η περίπτωση του φθινόπωρου και του χειμώνα. Η ενέργεια του Γιν είναι δυνατότερη από το Γιανγκ το χρόνο της νέας σελήνης.

Αντίθετα και Ισορροπία

Μια σύγχρονη μέθοδος βελονισμού είναι να εκπέμπονται από τις βελόνες   ηλεκτρομαγνητικά πεδία στο σώμα του θεραπευόμενου.

Η θεωρία του Γιανγκ και του Γιν οργανώθηκε από τον φιλόσοφο Τσου Γεν τον 4ο αιώνα π.Χ. Η πεποίθηση ότι όλα τα πράγματα είναι δημιουργήματα, σύνθεση δυο αντιθέτων αρχών δεν είναι σε καμία περίπτωση τοπικά περιορισμένη μόνο στην Κίνα.Από τους πρώτους Έλληνες φιλόσοφους μαθαίνουμε ότι το σύμπαν μπορεί να περιγραφεί με όρους αντιθέτων. Η ημέρα δίνει τη θέση της στη νύχτα, το καλοκαίρι στο χειμώνα, η ζέστη στο κρύο, η νεότητα στα γηρατειά. Αυτοί επίσης ανέπτυξαν τη θεωρία ότι τα πάντα είναι φτιαγμένα από τέσσερα βασικά υλικά ή στοιχεία, το καθένα συνδυάζοντας δύο από τις πρωταρχικές ιδιότητες, οι οποίες είναι δύο ζεύγη αντιθέτων: Θερμό-ψυχρό και ξηρό-υγρό. Η θεωρία των τεσσάρων στοιχείων και ιδιοτήτων δεν αμφισβητήθηκε σχεδόν καθόλου μέχρι και το 17ο αιώνα.

Η ιδέα ότι ο κόσμος είναι φτιαγμένος από αντίθετα, και η αναγκαιότητα για ισορροπία τους και αμοιβαία - αρμονική παρουσία και των δύο, όπως το Γιανγκ και το Γιν στο υγιές σώμα, ήταν επίσης ένα βασικό δόγμα της αλχημείας. Εμφανίζεται επιπλέον και στην αστρολογία, και έχει παραμείνει μία από τις θεμελιώδεις θεωρίες του αποκρυφισμού στη Δύση.

Σύγχρονη Έρευνα και η θέση της Δυτικής Ιατρικής

Η χρήση του βελονισμού εξαπλώνεται όλο και περισσότερο στην δυτική ιατρική. Εμφανίζεται με πολλούς τρόπους στην ιατρική πράξη: Επικουρικά στον κορμό της ιατρικής όπως για παράδειγμα η χρήση βελονών για αναισθησία σε οδοντιατρικές θεραπείες αλλά και ως κύρια θεραπευτική μέθοδος όπως για περιπτώσεις μυοσκελετικών πόνων. Ο βελονιστής ιατρός Michael Lee, με σημαντική κινεζική ιατρική δράση στην Αγγλία λέει για το βελονισμό: «Δεν είναι μια θεραπεία που βασίζεται στην πίστη, ούτε σχετίζεται με τη μαγεία με κανένα τρόπο, δεν είναι ούτε μια ψυχοσωματική θεραπεία της νόσου. Ο βελονισμός ως φυσική θεραπεία για αρρώστιες όπως η αρθρίτιδα, το λουμπάγκο, οι ρευματισμοί και η ημικρανία πραγματικά λειτουργεί και έχουμε χιλιάδες ικανοποιημένων ασθενών που μπορούν να το επιβεβαιώσουν». Η έρευνα και ανάπτυξη της κινεζικής ιατρικής πραγματοποιείται πλέον και από τη δυτική επιστήμη. Οι σύγχρονοι βελονιστές ακολουθούν τους κανόνες που ετέθησαν από τους Κινέζους βελονιστές χιλιάδες χρόνια πριν, αλλά κάνουν χρήση και σύγχρονων ερευνών που φέρνουν νέες βελτιώσεις. Για παράδειγμα, προκειμένου να βρουν τους κατάλληλους «μεσημβρινούς» πάνω στην επιφάνεια του δέρματος, οι Κινέζοι εργάζονταν με μία υψηλά ανεπτυγμένη αίσθηση αφής, ενώ σύγχρονες έρευνες ανάπτυξαν την «ηλεκτροδιάγνωση» που απεικονίζει τους μεσημβρινούς με τα σημεία τους με την κατάσταση που βρίσκεται το κάθε ένα για έναν ασθενή, σε χάρτες σώματος με την βοήθεια υπολογιστή. Η θέση της κλασικής ιατρικής συνοψίζεται στην παρακάτω Σιβυλλική φράση: «Οι περισσότεροι πρακτικοί ιατροί στις μέρες μας προτιμούν να χρησιμοποιούν σύγχρονες μεθόδους θεραπείας. Ούτε δεχόμαστε, ούτε δε δεχόμαστε το βελονισμό».

Μτφρ.: Τ.Α.Κ.