Η Αγιούρ Βέντα, επίσης αγιουρβέντα (η επιστήμη της ζωής) θεωρείται ένα από τα από τα αρχαιότερα συστήματα παραδοσιακής ιατρικής στην ινδική υποήπειρο[1], η οποία ασκείται ως εναλλακτική μέθοδος θεραπείας σε άλλα σημεία του κόσμου[2].

Η πρωιμότερη μορφή της στην ινδική λογοτεχνία απαντάται κατά τη βεντική περίοδο, περίπου το 600 Π.Κ.Ε., με την πραγματεία των Ατρέγια και Σουσρούτα[3], αν και οι ρίζες της εκτείνονται πέρα από τους ιστορικούς χρόνους, στα συμφραζόμενα της μυθολογίας, καθώς ιδρυτής της φέρεται μια μυθική ή ημι-ιστορική κατ' άλλους οντότητα, ο Ντχανβαντάρι, το μυθικό αβατάρ του Βισνού, από την ινδουϊστική παράδοση. Στις Βέντα και Πουρανά έμφανίζεται ως ιατρός των ντέβα και θεοποιημένος προστάτης της αγιουρβεντικής ιατρικής.

Ανάπτυξη και Λογοτεχνικές Πηγές

Ως επιστήμη της ζωής η Αγιούρ Βέντα επεδίωξε στο σύνολο της εξελικτικής της πορείας μέσα στον χρόνο τη γνώση της συνδυασμένης κατάστασης του σώματος, των αισθήσεων, του νου και της ψυχής. Σύμφωνα με την Αγιούρ Βέντα η κακή υγεία είναι αποτέλεσμα εξωτερικών τοξινών και παθογενών καταστάσεων και διατάραξης του μεταβολισμού, καθώς και του ανοσοποιητικού συστήματος. Η Αγιούρ Βέντα αναπτύχθηκε από την Αθάρβα Βέντα, η οποία σχετίζεται κυρίως με την επιστήμη και τις εφαρμογές της. Έτσι, ο μύθος αναφέρει πως αφού απαρνήθηκε την ευγενική του καταγωγή ως πρίγκηπας του Κάζι, ο Ντχανβατάρι αποσύρθηκε στο δάσος, όπου υπαγόρευσε την Αγιούρ Βέντα στον Σουσρούτα.

Στην Τακσασίλα, κοντά στον ποταμό Τζχέρουμ, βρισκόταν η δεύτερη αρχαία σχολή της ιατρικής υπό τον Ατρέγια, ο οποίος πιστεύεται ότι διδάχθηκε την Αγιούρ Βέντα κατευθείαν από τον Μπχαρα­ντβάτζα. Ο Ατρέγια έγραψε μια πραγματεία για την ιατρική και οι απόψεις του περιέχονται σε 46.500 στίχους. Η βουδιστική παράδοση υποδεικνύει την ύπαρξη δύο με­γάλων σχολών στην Ινδία κατά τη διάρκεια της βεντικής περιόδου, στις οποίες διδασκόταν η ιατρική, η αστρονομία, τα μαθηματικά και η φιλοσοφία. Ανατολικά του ποταμού Γκάνγκα βρισκόταν η πόλη Βαρανάζι, στην οποία ο Σουσρούτα ασκούσε την ιατρική. Έχοντας διδαχθεί την ανατομία από τον Ατρέγια, ο Σουσούτα υποδεικνύει στην πραγματεία Σουσρούτα Σαμχίτα τις διαφορές ανάμεσα στις δικές του τεχνικές και εκείνες του Ατρέγια. Η πραγματεία του στη χειρουργική υποδεικνύει ότι εισήγαγε ανανεωτικές τάσεις στη χειρουργική[4], καθώς και ιδιάζουσες περιπτώσεις ρινοπλαστικής που παρακολούθησαν πολύ αργότερα βρετανοί γιατροί του 18ου αιώνα να εκτελούνται με τον παραδοσιακό τρόπο[5].

Η Αναθεώρηση του Τσαράκα

Μεγάλη ήταν, επίσης, η προσφορά του Τσαράκα, αστρονόμου, φιλόσοφου και ιατρού του 2ου Π.Κ.Ε. αι., στο αρχαίο ιατρικό σύστημα. Ως ιατρός του βασιλέα Κανίσκα, ο Τσαράκα φέρεται ότι αναθεώρησε την Ατρέγια Σαμχίτα[6]. Οι συμπληρώσεις και αναθεωρήσεις του Τσαράκα σε 120 κεφάλαια σχετίζονται με τα συμπτώματα, τις διαγνώσεις και τη θεραπεία ασθενειών της καρδιάς, του στήθους, της κοιλιακής χώρας, των γεννητικών οργάνων και των άκρων. Η πλατιά γνώση του Τσαράκα είναι εμφανής και μόνον από τις οδηγίες του για την κατασκευή νοσοκομείων, τη διατήρηση υγιεινής ατμόσφαιρας και σε λεπτομέρειες όπως η απασχόληση των παιδιών με παιχνίδια[7]. Οι λεπτομέρειες αυτού του συστήματος θεραπείες συντέθηκαν τελικά σε τρία σημαντικά κείμενα, γνωστά στην Αγιούρ Βέντα ως πρεσβύτερη τριάδα (vriddha traya) και είναι η Τσαράκα Σαμχίτα, η Σουσρούτα Σαμχίτα που προαναφέρθηκαν και η Αστάνγκ Χριντάγια Σαμχίτα. Εκτός της πρεσβύτερης τριάδας υπάρχει και μια συμπληρωματική τριάδα κειμένων, γνωστή ως νεότερη τριάδα (laghu traya) και περιλαμβάνει την Μιντχάβα-νιντάνα, τη Σαρανγκντχάρ Σαμχίτα και την Μπχαβαπρακάς Νιγκχάντου[8].

Σε όλα τα κείμενα περιγράφονται βασικές αρχές της υγείας και της ασθένειας, τρόποι διαχείρισης της ασθένειας, ανατομία και φυσιολογία, υγιεινή, materia medica, φαρμακολογία και θεραπευτική, βοτανοθεραπεία, φαρμακευτική, και σύνθεση φυτικών και ορυκτών ιαμάτων. Οι ασθένειες ταξινομούνται σύμφωνα με τα συστήματα και τις λειτουργίες των οργάνων. Ειδικότητες όπως η χειρουργική, η παιδιατρική, η γυναικολογία, η τοξικολογία και η φαμακευτική, η οφθαλμολογία, η ωτορινολαρυγγολογία, η γηριατρική, η ευγονική και η ψυχιατρική, καθώς και η τοξικολογία είναι τομείς που αναπτύσσονται λεπτομερώς στα συμφραζόμενα της Αγιούρ Βέντα[9].

Η Αγιούρ Βέντα αποκαλείται συχνά η «Μητέρα Όλων των Θεραπειών», καθώς εκτιμάται ότι υπήρχε ως σύστημα πριν από 6.000 χρόνια. Είναι προϊόν της βεντικής περιόδου του ινδικού πολιτισμού και διδασκόταν προφορικά από δάσκαλο σε μαθητή. Αν και καταγράφηκαν πολλά από τα στοιχεία της, σήμερα δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε ένα μεγάλο μέρος της θεωρίας και της πρακτικής της, που χάθηκε μέσα στους αιώνες. Ωστόσο, φέρεται ότι έχει αφήσει τη σφραγίδα της πάνω σε αρκετούς τομείς της αλλοπαθητικής και της ομοιοπαθητικής ιατρικής, καθώς και σε διάφορα είδη εναλλακτικής θεραπείας[10].

Πρόληψη και Εξισορρόπηση

Η Αγιούρ Βέντα δίνει μεγάλη έμφαση στην πρόληψη και ενθαρρύνει τη διατήρηση της υγείας μέσω μιας ισορροπημένης ζωής, ορθής σκέψης, δίαιτας και της χρήσης βοτάνων. Η γνώση της συγκεκριμένης θεραπευτικής μεθόδου μάς βοηθά να καταλάβουμε πώς μπορούμε να χτίσουμε την ισορροπία του σώματος, του νου και της συνείδησης σύμφωνα με την ατομική μας ιδιοσυγκρασία. Ο καθένας μας αφήνει ένα μοναδικό αποτύπωμα στον χώρο, διαθέτει ένα μοναδικό ενεργειακό δυναμικό, αλλά και έναν, επίσης, μοναδικό τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται αυτή την ενέργεια.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, τόσο εσωτερικοί όσο και εξωτερικοί, που επενεργούν πάνω μας διαταράσσοντας την εσωτερική ισορροπία της ιδιοσυγκρασίας μας. Παραδείγματα αυτών των συγκινησιακών και φυσικών εντάσεων μπορεί να αναζητήσει ο καθένας μας στη συναισθηματική του κατάσταση, στις τροφικές επιλογές και τη δίαιτά του, στην εναλλαγή των εποχών και του κλίματος, σε φυσικά τραύματα, στο εργασιακό περιβάλλον και τις οικογενειακές του σχέσεις. Από τη στιγμή που γίνουν αντιληπτοί αυτοί οι παράγοντες, μπορεί κανείς να πάρει τα κατάλληλα μέτρα και να εκμηδενίσει ή να ελαχιστοποιήσει τα αποτελέσματά τους. Μπορεί, επίσης, να εγκαθιδρύσει και πάλι την πρωτογενή του ισορροπία. Η ισορροπία είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων. Η ανισορροπία αντιπροσωπεύει τη διαταραχή. Η υγεία είναι ισορροπία, η ασθένεια διαταραχή. Μέσα στο σώμα μας υπάρχει μια διαρκής αλληλεπίδραση ανάμεσα στην ισορροπία και τη διαταραχή. Από τη στιγμή που γίνει κατανοητή η φύση και η δομή της διαταραχής, είναι δυνατόν να επανεγκαθιδρυθεί η ισορροπία. Αυτό είναι το βασικό σκεπτικό της Αγιούρ Βέντα.

Οι Τρεις Βασικές Ενέργειες

Στην Αγιούρ Βέντα υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι ενεργειών ή λειτουργικές αρχές, παρούσες σε όλους και σε όλα, η βάτα, η πίτα και η κάφα. Και οι τρεις αρχές είναι δυνατόν να συνδεθούν με τη βασική βιολογία του σώματος.

Η «βάτα» είναι η λεπτή ενέργεια που συνδέεται με την κίνηση και συντίθεται από την Άκασα και τον Αέρα. Κυβερνά την αναπνοή, το άνοιγμα και το κλείσιμο των ματιών, την κίνηση των μυών και των ιστών, τον σφυγμό της καρδιάς και όλες τις κινήσεις του κυτταροπλάσματος και των κυτταρικών μεμβρανών. Αν βρίσκεται σε κατάσταση ισορροπίας, προάγει τη δημιουργικότητα και την ευελιξία. Εκτός ισορροπίας προκαλεί φόβο και αγωνία.

Η «πίτα» συμβολίζει ενεργειακά το μεταβολικό σύστημα του σώματος και συντίθεται από Φωτιά και Νερό. Κυβερνά την πέψη, την απορρόφηση και την αφομοίωση, τη θρέψη, τον μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματος. Σε κατάσταση ισορροπίας προάγει τη διάνοια και την κατανόηση. Εκτός ισορροπίας θεωρείται ότι ξεσηκώνει θυμό, μίσος και ζηλοτυπία.

Η «κάφα» είναι η ενέργεια που σχηματίζει τη δομή του σώματος -τα κόκαλα, τους τένοντες και τους μύες. Παρέχει το συνδετικό κρίκο που συγκρατεί τα κύτταρα και συντίθεται από Γη και Νερό. Η κάφα ενυδατώνει όλα τα σημεία και συστήματα του σώματος. Λιπαίνει τις αρθρώσεις, ενυδατώνει το δέρμα και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε κατάσταση ισορροπίας εκφράζεται ως αγάπη, ηρεμία και συγγνώμη. Εκτός ισορροπίας οδηγεί στην προσκόλληση, την απληστία και τον φθόνο.

Η ορθή δίαιτα και ο κατάλληλος τρόπος ζωής είναι δυνατόν να επιδράσουν θετικά στις τρεις βασικές ενέργειες σύμφωνα με την Αγιούρ Βέντα και συνεπώς στην ατομική ιδιοσυγκρασία, ενδυναμώνοντας παράλληλα το σώμα, τον νου και τη συνείδηση.

Η Αγιούρ Βέντα ως Συμπληρωματικό Σύστημα Θεραπείας

Θεωρείται ενίοτε σημαντική η κατανόηση της βασικής διαφοράς ανάμεσα στην Αγιούρ Βέντα και τη δυτική αλλοπαθητική ιατρική. Επί του παρόντος η δυτική αλλοπαθητική ιατρική εστιάζεται στη συμπτωματολογία και την ασθένεια. Χρησιμοποιεί τη χειρουργική και τα φάρμακα στους παθογενείς ή ασθενείς ιστούς και από τη συγκεκριμένη προσέγγιση έχουν σωθεί πολλές ζωές. Στην πραγματικότητα, η Αγιούρ Βέντα αγκαλιάζει τη χειρουργική. Όμως, τα φάρμακα -κυρίως εξαιτίας της τοξικότητάς τους- συχνά εξασθενούν το σώμα. Η Αγιούρ Βέντα εξ ορισμού δεν εστιάζεται στην ασθένεια. Στόχος της είναι να υποστηρίξει τη ζωή μέσω της ισορροπημένης ενέργειας. Όταν ελαχιστοποιείται η ένταση και η ροή της ενέργειας στο σώμα είναι ισορροπημένη, το φυσικό αμυντικό σύστημα του οργανισμού καθίσταται ισχυρό και μπορεί εύκολα να αμυνθεί ενάντια στην ασθένεια.

Βάσει των παραπάνω η Αγιούρ Βέντα δεν μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο της αλλοπαθητικής ιατρικής, ιδιαίτερα σε κοινωνίες με εντατικούς ρυθμούς ζωής, όπως είναι οι δυτικές. Όμως, και στις δυτικές κοινωνίες είναι δυνατόν να βοηθήσει στην ενδυνάμωση του ασθενή μετά από μακροχρόνια χρήση τοξικών φαρμάκων ή ανάρρωση από σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Συνεπώς, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί μαζί με την αλλοπαθητική ιατρική για να κάνει το άτομο ισχυρότερο και να ξαναχτίσει την ισορροπία του.

Αποτίμηση και Θεραπεία της Aνισορροπίας

Η Αγιούρ Βέντα χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές για τη διάγνωση της ασθένειας. Ο θεραπευτής αξιολογεί προσεκτικά σημεία-κλειδιά και συμπτώματα της ασθένειας, ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονται με την πηγή και τα αίτια της ανισορροπίας. Επίσης, εξετάζει κατά πόσον ο ασθενής είναι κατάλληλος για διάφορες μορφές θεραπείας. Χρησιμοποιεί, λοιπόν, τη μεθοδολογία της άμεσης ερώτησης, της παρατήρησης και της φυσικής εξέτασης, προκειμένου να εξάγει τα συμπεράσματά του. Και εδώ χρησιμοποιούνται βασικές τεχνικές, όπως είναι η εξέταση του σφυγμού, η παρατήρηση της γλώσσας, των οφθαλμών και της φυσικής όψης, καθώς και της χροιάς της φωνής.

Στην όλη διαδικασία είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν καταπραϋντικά μέτρα και διαδικασίες αποτοξίνωσης, που μπορούν να βοηθήσουν στην εξάλειψη της ανισορροπίας. Οι οδηγίες που δίνονται στον ασθενή πιθανώς θα περιέχουν συμβουλές για την υιοθέτηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής, την ακολουθία μιας συγκεκριμένης δίαιτας, καθώς και τη χρήση βοτάνων. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεται η συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα καθαρισμού, που ονομάζεται παντσακάρμα, έτσι ώστε το σώμα να απαλλαγεί από συσσωρευμένες τοξίνες και να κερδίσει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από τη γενική θεραπεία.

Συνεπώς, τούτο το θεραπευτικό σύστημα απευθύνεται σε όλες τις όψεις της ζωής- το σώμα, τον νου και το πνεύμα. Αναγνωρίζει -σε αντίθεση με την αλλοπαθητική ιατρική- πως ο καθένας μας είναι μοναδικός και ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο στις πολλές όψεις της ζωής, ότι κατέχει διαφορετικά σημεία δύναμης και αδυναμίας. Μέσω της κατανόησης, της ενόρασης και της εμπειρίας η Αγιούρ Βέντα παρουσιάζει έναν αχανή πλούτο πληροφοριών για τις σχέσεις αιτίας και αποτελέσματος στην ασθένεια, για κάθε ξεχωριστό άτομο.

Σημειώσεις - Παραπομπές

[1] Chopra, Ananda S. 2003, 75.
[2] «Ayurveda». New Delhi, India: Department of Ayurveda, Yoga & Naturopathy, Unani, Siddha and Homoeopathy, Ministry of Health & Family Welfare, Government of India. @ http://indianmedicine.nic.in/ayurveda.asp.
[3] Neria Harish Hebbar, MD, «Text and History of Ayurveda A Hindu Heritage of Healing»]. @ [http://www.boloji.com/ayurveda/av024.htm
[4] Lock, Stephen et al 2001, 420. ISBN 0192629506.
[5] Lock, Stephen et al 2001, 607
[6] Βλ. Biography of Charaka @ http://profiles.incredible-people.com/charaka/
[7] Lakshmi C. Mishra (ed) 2003, I.
[8] Βλ. Charaka Samhita, στο Kerala Ayurveda Resorts. @ http://www.keralaayurvedaresorts.org/ayurveda.html
[9] Mishra, L. Singh, B.B. and Dagenais, S. 2001, 36–42.
[10] Βλ. Ayurvedic medicine @ http://www.neurocirugiaparaguay.com/ayurvedic-medicine.html και History of Ayurveda @ http://www.ayurvediccure.com/ayurveda_ayurvedic_herbs/ayurveda_history.htm. Για μια σύγκριση ανάμεσα στην Αγιούρ Βέντα και την αλλοπαθητική ιατρική βλ. Ayurveda and allopathy @ http://www.gosai.com/chaitanya/saranagati/html/vedic-upanisads/ayurveda.html.

Βιβλιογραφία

    • Lakshmi C. Mishra (ed) 2003, Scientific basis for Ayurvedic therapies, CRC Press LLC, London and New York.
    • Mishra, L., Singh, B.B., and Dagenais, S., Ayurveda: a historical perspective and principles of the traditional
      healthcare system in India, Altern. Ther. Health Med., 7(2), 36–42, 2001a.
    • Lock, Stephen et al 2001, The Oxford Illustrated Companion to Medicine, Oxford University Press, USA,
      ISBN 0192629506.
    • Selin, Helaine, Medicine Across Cultures: History and Practice of Medicine in Non-Western Cultures,
      MA: Kluwer Academic Publishers, Norwell, ISBN 1-4020-1166-0.

K.K. Creative Commons Attribution-ShareAlike License CC BY-SA 3.0