Το όνομα Νίκολα Τέσλα (Nikola Tesla) δεν χρειάζεται συστάσεις. Όλοι λίγο-πολύ έχουμε ακούσει για τον εμπνευσμένο και αινιγματικό εφευρέτη και επιστήμονα του οποίου οι ανακαλύψεις απασχολούν εδώ και δεκαετίες τους ερευνητές. Είναι αλήθεια ότι με βάση τα δεδομένα της συμβατικής επιστήμης πολλές από τις ιδέες του Τέσλα φαντάζουν εξωπραγματικές, αλλά είναι επίσης γεγονός ότι τούτες οι ιδέες υλοποιούμενες σε τεχνολογία φαίνονται να δουλεύουν δίχως πρόβλημα.

Το ερώτημα από εκεί και πέρα είναι από πού αντλούσε ο Τέσλα όλες αυτές τις εκπληκτικές ιδέες και ποιες ήταν εκείνες οι καθοριστικές επιρροές στη ζωή του που συνέβαλαν στη διαμόρφωσή τους.

Το Χρονικό μιας Άγνωστης Σχέσης

Ως προς το τελευταίο ερώτημα φαίνονται να αναδύονται κάποιες απαντήσεις αν μελετήσει κάποιος την πορεία της ζωής του.

Έτσι διαπιστώνει κανείς ότι ο Τέσλα είχε επηρεαστεί πολύ από τη μελέτη της Βεδικής φιλοσοφίας και ότι, ακόμη παραπέρα, χρησιμοποιούσε σανσκριτική ορολογία για να εκφράσει πολλές από τις ιδέες του που αφορούσαν στην περιγραφή των φυσικών φαινομένων. Ήδη από το 1891 ο Τέσλα περιέγραφε το σύμπαν ως ένα δυναμικό και μη στατικό σύστημα γεμάτο με ενέργεια, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανά πάσα στιγμή και από κάθε σημείο του. Ο Τέσλα φαίνεται να έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις ιδέες του Σβάμι Βιβεκανάντα (Swami Vivekananda), ο οποίος ήταν ο πρώτος μιας σειράς γιόγκι που έφεραν τη Βεδική φιλοσοφία στο δυτικό κόσμο. Κατά τα φαινόμενα, αφότου ο Τέσλα συνάντησε τον Σβάμι Βιβεκανάντα και άρχισε να μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι ανατολικές φιλοσοφίες βλέπουν τη διαμόρφωση και τη δομή του υλικού κόσμου, άρχισε να χρησιμοποιεί σανσκριτικούς όρους για να εκφράζει τις ιδέες του. Έτσι, μεταξύ άλλων, άρχισε να χρησιμοποιεί τις λέξεις «΄Aκασα», «Πράνα», αλλά και την ιδέα του «φωτοβόλου αιθέρα» για να περιγράψει την προέλευση, την ύπαρξη αλλά και τη δομή της ύλης.

Οι Ιδέες του Τέσλα για το Σύμπαν

Μέχρι το 1891 ο Τέσλα είχε εφεύρει πολλές χρήσιμες συσκευές όπως, μεταξύ άλλων, ένα σύστημα ηλεκτρικού τόξου (1886), έναν κινητήρα εναλλασόμενου ρεύματος, μια γεννήτρια ρεύματος και συστήματα μεταφοράς του ρεύματος (1888), συστήματα μεταροπής της ηλεκτρικής ενέργειας και διανομής της με τη βοήθεια περιοδικών εκφορτίσεων (1889), καθώς και μια γεννήτρια ρευμάτων υψηλής συχνότητας. Όλες τους ανακαλύψεις επαναστατικές που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη μορφή του κόσμου μας. 

Οι περισσότερες γνωστές εφευρέσεις του Τέσλα βασίζονται πάνω σε μια έμπνευση που λέγεται ότι είχε ενώ περπατούσε μαζί με κάποιον φίλο του σε ένα πάρκο στη Βουδαπέστη. Παρατηρούσε ένα ηλιοβασίλεμα όταν του ήρθε η έμπνευση ότι περιστρεφόμενα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή μιας νέα μορφής ηλεκτρικού κινητήρα πέρα από τα συμβατικά δεδομένα. Ωστόσο, το 1891 ο Τέσλα εφεύρε κάτι που μια μέρα θα γινόταν η πλέον διάσημη εφεύρεσή του και ουσιαστικά αποτελεί τη βάση για την ασύρματη εκπομπή ηλεκτρικής ισχύος και η οποία είναι γνωστή ως «μετασχηματιστής Τέσλα».

Την ίδια χρονιά έκανε μια δήλωση στη διάρκεια μιας ομιλίας του στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, η οποία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα καθώς αποκαλύπτει κάποιες ιδέες του Τέσλα που βρίσκονται ουσιαστικά σε συμφωνία με τη θεώρηση της ζωής από την πλευρά της Βεδικής φιλοσοφίας. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο μέρος της ομιλίας του:

«Πριν περάσουν πολλές γενιές, ο μηχανικός μας εξοπλισμός θα κινείται από μια ενέργεια που θα μπορεί να αποκτηθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σύμπαντος. Αυτή η ιδέα δεν είναι νέα…Τη βρήκαμε στο γοητευτικό μύθο του Ανταίου που έπαιρνε δύναμη από τη Γη. Τη βρήκαμε ανάμεσα στους ευφυείς υπολογισμούς ενός εκ των λαμπρών μαθηματικών σας…

Σε όλο το χώρο του σύμπαντος υπάρχει ενέργεια. Είναι τούτη η ενέργεια στατική ή κινητική; Αν είναι στατική τότε οι ελπίδες μας είναι μάταιες. Αν είναι κινητική –και εμείς γνωρίζουμε ότι είναι, μετά βεβαιότητος- τότε είναι απλά θέμα χρόνου το να προσαρμόσει ο άνθρωπος τα μηχανήματα που φτιάχνει στον τροχό της φύσης».

Να σημειωθεί ότι η παραπάνω περιγραφή του μηχανισμού, κατά κάποιον τρόπο, του σύμπαντος δόθηκε από τον Τέσλα προτού έρθει σε επαφή με τις Βεδικές διδασκαλίες.

Οι Βέδες και ο Σβάμι Βιβεκανάντα

Οι Βέδες είναι μια συλλογή πανάρχαιων γραπτών που περιλαμβάνουν ύμνους, προσευχές, μύθους ιστορικές αφηγήσεις, διατριβές πάνω στην επιστήμη αλλά και τη φύση της πραγματικότητας. Χρονολογικά τα κείμενα αυτά τοποθετούνται τουλάχιστον πριν από 5.000 έτη και η γλώσσα στην οποία είναι γραμμένα είναι τα σανσκριτικά. Τα θέματα τα οποία πραγματεύονται είναι πάρα πολλά αλλά για τις ανάγκες του άρθρου είναι εντυπωσιακό να αναφέρουμε ότι στις Βέδες συμπεριλαμβάνονται και θέματα που σχετίζονται με τη φύση της ύλης, της αντιύλης, αλλά και της ατομικής δομής. Όσο για την προέλευση της Σανσκριτικής η προέλευση της δεν είναι πλήρως κατανοητή. Πολλοί λόγιοι της Δύσης ισχυρίζονται ότι από τα Ιμαλάια εξαπλώθηκε νότια προς την Ινδία από τις μεταναστεύσεις της Αριας φυλής. Από την άλλη όμως, όπως ισχυριζόταν ο γιόγκι Παραμχάνσα Γιοκανάντα αλλά και άλλοι μυημένοι της ανατολικής εσωτερικής παράδοσης, αυτή η θεωρία δεν είναι σωστή καθώς δεν υπάρχουν στην Ινδία εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να τη θεμελιώσουν.

Η Βεδική φιλοσοφία, όπως προειπώθηκε, εισήχθη στη Δύση από τον Σβάμι Βιβεκανάντα, ο οποίος γεννήθηκε το 1863 στην Καλκούτα, στην Ινδία. Ο Βιβεκανάντα μυήθηκε στη γιόγκα από τον γιόγκι Ραμακρίσνα (Ramakrishna) που ήταν ο δάσκαλός του στο πνευματικό μονοπάτι και αφιέρωσε τη ζωή του στο να υπηρετεί τον άνθρωπο ως ορατή έκφραση του Θεού.

Τελικά το 1893 το μονοπάτι της υπηρεσίας τον έφερε στη Δύση, όπου ξεκίνησε μια τρίχρονη περιοδεία στην Ευρώπη και την Αμερική, προκειμένου να εξοικειώσει τον δυτικό κόσμο με τις ανατολικές εσωτερικές παραδόσεις. Στη διάρκειά της συναντήθηκε με πολλούς φημισμένους επιστήμονες της εποχής εκείνης μεταξύ των οποίων ήταν ο λόρδος Κέλβιν (Kelvin) αλλά και ο Νίκολα Τέσλα.

Λέγεται ότι Τέσλα πρωτοσυνάντησε τον Σβάμι Βιβεκανάντα σε μια δεξίωση της ηθοποιού Σάρα Μπερνχάρντ (Sarah Bernhardt) η οποία εκείνη την περίοδο πρωταγωνιστούσε σε μια θεατρική παράσταση που είχε ως θέμα της τη ζωή του Βούδα. Σύμφωνα με τις αναφορές που υπάρχουν, όταν η Μπερνχάρντ είδε τον Βιβεκανάντα ανάμεσα στο ακροατήριο κανόνισε μια συνάντηση μαζί του, στην οποία παρευρισκόταν και ο Τέσλα. Ο ίδιος ο Βιβεκανάντα σε γράμμα προς φιλικό του πρόσωπο, με ημερομηνία 13 Φεβρουαρίου του 1896, αναφέρει τα εξής για τον Τέσλα: «…ο Τέσλα άκουγε γοητευμένος για τις Βεδικές ιδέες των Πράνα, Ακάσα και Κάλπας, οι οποίες κατά την άποψή του είναι οι μόνες θεωρίες που η σύγχρονη επιστήμη μπορεί να μελετήσει… Ο Τέσλα πιστεύει ότι μπορεί να τα απεικονίσει όλα αυτά μαθηματικά καθώς και το ότι η δύναμη και η ύλη μπορούν να αναχθούν σε ενέργεια. Πρόκειται να τον συναντήσω την επόμενη εβδομάδα για να δω αυτή τη μαθηματική απεικόνιση».

Ένας άλλος γιόγκι, ο Σβάμι Νικχιλανάντα (Swami Nikhilananda) αναφέρει για τον Τέσλα και τις συναντήσεις του με τον Βιβεκανάντα: «Ο Νίκολας Τέσλα, ο μεγάλος επιστήμονας που ειδικεύεται στον τομέα του ηλεκτρισμού, άκουγε εντυπωσιασμένος τις ερμηνείες του Σβάμι σχετικά με την κοσμολογία της Samkhya καθώς και για τη θεωρία των (κοσμικών) κύκλων όπως αυτή δίδεται από τους Ινδουιστές. Συγκεκριμένα στάθηκε στην ομοιότητα ανάμεσα στη θεωρία της Samkya σχετικά με την ύλη και την ενέργεια και εκείνη της σύγχρονης φυσικής. Ο Σβάμι επίσης συνάντησε στη Νέα Υόρκη τον σερ Γουίλιαμ Τόμσον (William Thomson), και κατόπιν τον λόρδο Κέλβιν και τον καθηγητή Χέλμολτζ (Helmholtz), δύο εξέχοντες αντιπροσώπους της δυτικής επιστήμης. Η Σάρα Μπερνχάρντ, η φημισμένη γαλλίδα ηθοποιός συναντήθηκε επίσης με τον Σβάμι και θαύμαζε πολύ τις διδασκαλίες του».

Οι Βασικές Αντιστοιχίες

Ο Σβάμι Βιβεκανάντα ευελπιστούσε ότι ο Τέσλα μπορούσε να δείξει με επιστημονικό τρόπο ότι αυτό που αποκαλούμε ύλη είναι απλά μια μορφή ενέργειας, συνδυάζοντας έτσι τις διδασκαλίες που εμπεριέχονται στις Βέδες με τη σύγχρονη επιστήμη. Κάποιες βασικές αντιστοιχίες της κοσμοθεωρίας που βρίσκουμε στις Βέδες και ορισμένων βασικών ιδεών της σύχγρονης φυσικής, έτσι όπως έγιναν αντιληπτές από τον Τέσλα, φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα:

Βράχμαν--------------------------------το απόλυτο
Μαχάτ ή Ισβάρα-----------------------πρωταρχική δημιουργική ενέργεια
Πράνα και Ακάσα---------------------ενέργεια και ύλη

Ο Βράχμαν ορίζεται ως το ένα αυθύπαρκτο και απρόσωπο πνεύμα, ως η Θειϊκή Ουσία από την οποία όλα τα πράγματα προέρχονται, από την οποία συντηρούνται και στην οποία επιστρέφουν.
Το Ισβάρα ορίζεται ως ο Υπέρτατος Κυβερνήτης, η υψηλότερη δυνατή αντίληψη του Απόλυτου, που βρίσκεται πίσω από κάθε σκέψη.
Το Μαχάτ σημαίνει κυριολεκτικά ο Μεγάλος Ένας και επίσης ερμηνεύεται ως ο κοσμικός νους ή κοσμική νοημοσύνη.
Πράνα σημαίνει ενέργεια (συνήθως μεταφράζεται ως ζωτική δύναμη) ενώ Ακάσα σημαίνει ύλη (συνήθως μεταφράζεται ως αιθέρας)

Ο Τέσλα κατανοούσε εύκολα τη Σανσκριτική ορολογία και την ανατολική φιλοσοφία και διαπίστωσε ότι με τη βοήθειά τους μπορούσε να αντιληφθεί αλλά και να εκφράσει πληρέστερα τους μηχανισμούς του σύμπαντος. Και αυτή η διαπίστωση αποτελεί ένα σημείο κλειδί για όλους εκείνους που προσπαθούν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο οδηγήθηκε στις εφευρέσεις του.

Ωστόσο, φαίνεται ότι ο Τέσλα μάλλον απέτυχε να αποδείξει ότι ύλη και ενέργεια είναι το ίδιο πράγμα ουσιαστικά, διότι αν το είχε πετύχει ο Σβάμι Βιβεκανάντα θα το είχε κοινοποιήσει. Η μαθηματική απόδειξη αυτού έμελλε να έρθει μετά από μερικά έτη από τον Αλμπερτ Αϊνστάιν (Albert Einstein) και τη Θεωρία της Σχετικότητας. Έτσι εκείνο που ήταν γνωστό στη Ανατολή εδώ και 5.000 χρόνια έγινε τελικά γνωστό και στη Δύση.

Η Ελεύθερη Ενέργεια

Ένα από τα οράματα του Τέσλα ήταν να έχει ο κάθε άνθρωπος άμεση πρόσβαση στην άφθονη και πανταχού παρούσα ενέργεια του σύμπαντος η οποία εκτός των άλλων θα μπορούσε να συμβάλλει στην επίτευξη ενός καλύτερου βιοτικού επιπέδου, στην εκμηδένιση των κοινωνικών διαφορών αλλά και στην οικολογική διαχείριση του περιβάλλοντος. Έτσι, πραγματοποιούσε διαρκώς πειράματα πετυχαίνοντας αξιοθαύμαστα αποτελέσματα και είναι άξιο απορίας γιατί μέχρι σήμερα δεν χρησιμοποιούνται οι εφευρέσεις του σε ευρεία κλίμακα.

Αν και δεν αποδέχτηκε πολλά από όσα αναφέρονταν στη Θεωρία της Σχετικότητας και στη Θεωρία της Κβαντικής και ούτε κατόρθωσε να αποδείξει μαθηματικά τη σύνδεση μεταξύ της ύλης και της ενέργειας, ωστόσο, πάντα αναγνώριζε την πραγματικότητα της απεριόριστης ελεύθερης ενέργειας του σύμπαντος. Ενδεικτική για τις πεποιθήσεις του σχετικά με τούτο το θέμα είναι η ακόλουθη δήλωσή του:

«Μπορεί ο άνθρωπος να ελέγξει τη μεγαλοπρεπέστερη, την πλέον γοητευτικά εμπνευσμένη από όλες τις διαδικασίες της φύσης; …Αν μπορούσε να το κάνει αυτό, θα είχε δυνάμεις σχεδόν απεριόριστες και υπερφυσικές…Θα μπορούσε να δημιουργεί τους ήλιους και τα αστέρια, τη θερμότητα και το φως. Θα μπορούσε να δημιουργεί ζωή και να την αναπτύσσει σε όλες τις άπειρες μορφές της… Τέτοιες δυνάμεις θα μπορούσαν να τον τοποθετήσουν δίπλα στο Δημιουργό του, κάνοντας τον ικανό να εκπληρώσει τον υπέρτατο προορισμό του».

Όπως διαφαίνεται από τα γραπτά του και τις δηλώσεις που έκανε κατά καιρούς, ο Τέσλα δεν ήταν μόνο ένας λαμπρός επιστήμονας αλλά και ένας βαθιά σκεπτόμενος άνθρωπος του οποίου οι αναζητήσεις ξεπερνούσαν την ίδια του την επιστήμη. Από ότι φαίνεται χρησιμοποιούσε την επιστήμη ως μέσο για την επίτευξη ενός καλύτερου κόσμου. Η ζωή του ήταν αφιερωμένη σε τούτο το σκοπό αν και ο περισσότερος κόσμος τον γνωρίζει μόνο από τις αξιοθαύμαστες εφευρέσεις του. Ο άνθρωπος Τέσλα ήταν ένας ουσιαστικός υπηρέτης της ανθρωπότητας και θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι αντιλήψεις του ξεπερνούσαν κατά πολύ την εποχή του.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που έκανε για τον Τέσλα ο Σβάμι Βιβεκανάντα στη διάρκεια μιας διάλεξης που έδωσε στην Ινδία:

«Συνάντησα ο ίδιος ορισμένους από τους καλύτερους επιστήμονες των ημερών μας και τους είπα πόσο λογικά είναι τα όσα αναφέρονται στις Βέδες. Γνωρίζω έναν από αυτούς προσωπικά, ο οποίος σπάνια είχε χρόνο να φάει, ή να βγει έξω από το εργαστήριό του, αλλά ο οποίος άκουγε επί ώρες τις διαλέξεις μου πάνω στις Βέδες. Διότι όπως το εξέφραζε ο ίδιος είναι τόσο επιστημονικές, εναρμονίζονται τόσο τέλεια με τα ιδανικά της εποχής και τα συμπεράσματά τους κάνουν τη σύγχρονη επιστήμη να προσεγγίζει το παρόν».

Ακόμη και σήμερα οι ιδέες του και οι εφευρέσεις του δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητές από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας αν και σε αρκετές περιπτώσεις τα κοντόφθαλμα οικονομικά οφέλη προστάζουν τη μη εφαρμογή τους σε ευρεία κλίμακα.

Κ.Σ.