Καθημερινά περνούν την πύλη του θανάτου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Παρόλο που ο θάνατος είναι αναπόφευκτο και άρρηκτα δεμένο με τη φύση γεγονός, ο άνθρωπος συνήθως τον φοβάται, καθώς «η άλλη πλευρά» είναι κάτι άγνωστο για τους περισσότερους, ανεξερεύνητο με ακαδημαϊκές μεθόδους, γεγονός που δυσχεραίνει τη δυνατότητά μας να επιβεβαιώσουμε σχετικά με το τι συμβαίνει μετά το δρασκέλισμα του κατωφλίου.

Ο φόβος του θανάτου έχει απασχολήσει κάθε γνωσιολογική προσέγγιση του ερωτήματος τι είναι ζωή. Από τη μια θρησκείες, φιλοσοφικά και μυστικιστικά ρεύματα δίνουν απάντηση για το τι συμβαίνει μετά, η οποία στηρίζεται συνήθως σε μια αποκαλυπτική γνώση. Σε ένα βαθμό μέσω της πίστης προσφέρουν στον άνθρωπο παρηγοριά.

Στις εσωτερικές παραδόσεις των λαών του κόσμου υπάρχει μια ολόκληρη «παιδεία θανάτου», η οποία είναι στενά συνυφασμένη με την ίδια τη ζωή. Ο θάνατος σε αυτές θεωρείται ως ένας μεγάλος μυητής και είναι άρρηκτα δεμένος με την έννοια της εξελικτικής αλλαγής και όχι με το τέλος των πάντων· επιπλέον, σε καμία περίπτωση ο θάνατος δεν εκλαμβάνεται ως δραπέτευση από τη ζωή. Είναι ενδιαφέρον πως το κοινό μοτίβο όλων των εσωτερικών παραδόσεων αντιλαμβάνεται το θάνατο ως εκείνη την πύλη μέσω της οποίας η αιώνια ψυχή, έχοντας πάρει πρώτα τα μαθήματά της στην ύλη, περνάει σε μια άλλα επικράτεια, συνεχίζοντας το εξελικτικό έργο σε άλλα επίπεδα ύπαρξης.

Από την άλλη, η επιστήμη δεν έχει ακόμη συγκροτήσει τις κατάλληλες μεθόδους για να δώσει μια εμπεριστατωμένη απάντηση στο ερώτημα τι είναι θάνατος.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να προσπαθήσει κανείς να σχηματίσει μια όσο πιο καθαρή εικόνα μπορεί για το τι είναι θάνατος και να μπορεί ο ίδιος να κρίνει τα στοιχεία και τις θεωρίες, ώστε να αντιμετωπίσει το γεγονός απροκατάληπτα, ξεφεύγοντας από την καθήλωση στα δεσμά του σημαντικότερου υπαρξιακού φόβου.

Για τη διαμόρφωση αυτής της εικόνας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το φαινόμενο των επιθανάτιων εμπειριών που παρουσιάζεται στο κείμενο ετούτο.

Ας ξεκινήσουμε με τι ορίζεται ως θάνατος νομικά και ιατρικά. Συνήθως, ο ορισμός του θανάτου προσδιορίζεται ως η μη αναστρέψιμη διακοπή των κυκλοφορικών και αναπνευστικών λειτουργιών ή από τη μη αναστρέψιμη διακοπή όλων των λειτουργιών του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου και του εγκεφαλικού στελέχους. Υπάρχει όμως το ζήτημα της μη αναστρεψιμότητας του θανάτου. Στην πραγματικότητα, η ιατρική δέχεται ότι για μικρό χρονικό διάστημα η κατάσταση του θανάτου είναι αναστρέψιμη.

Σήμερα οι γιατροί διαθέτουν μια ποικιλία από τεχνικές, ουσίες και μηχανήματα ανάνηψης, τα οποία είναι δυνατόν μέσα σε μερικά λεπτά να επαναφέρουν τον άνθρωπο στη ζωή, χωρίς μόνιμες συνέπειες για την υγεία του. Δεν επανέρχονται όλοι, αλλά αρκετοί από αυτούς που επανέρχονται έχουν μνήμη επιθανάτιων εμπειριών.

Επιθανάτιες εμπειρίες είναι επομένως βιώματα που έχουν κάποιοι όταν πεθαίνουν, σύμφωνα με τον ιατρικό όρο του θανάτου, αλλά διατηρούν εναργή τη συνείδησή τους και επανέρχονται στη ζωή, χωρίς να έχουν χάσουν αυτά τα βιώματα από τη μνήμη τους.

Οι άνθρωποι που έχουν επιθανάτιες εμπειρίες μιλούν για φώτα που αναβοσβήνουν στο βάθος ενός τούνελ, μυστικιστικά αισθήματα γαλήνης, συναντήσεις με αγγελικές οντότητες ή απλώς βλέπουν τον εαυτό τους από ψηλά στη διάρκεια ενός εμφράγματος…

Αυτό που συμβαίνει κατά τον ύπνο, είναι η λήθη του σώματος και της προσωπικότητας, με αποτέλεσμα η ψυχή να μπορεί να πετάξει ελεύθερη. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει τη δυνατότητα κάποιων τμημάτων της ανθρώπινης οντότητας -που είναι άυλα και μη απτά με τις σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις- να διαχωρίζονται από το σώμα και να κινηνούνται ανεξάρτητα από αυτό. Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται, επίσης, με τη λεγόμενη αστρική προβολή, στην οποία πειραματίζονται και εξασκούνται αναζητητές της εσωτερικής γνώσης. Η αστρική προβολή μπορεί να συμβεί είτε ακούσια κατά τη διάρκεια του ύπνου ή συμπτωματικής βαθιάς χαλάρωσης, είτε εκούσια με ειδική εξάσκηση, ενώ έχει ομοιότητες ως εξωσωματικό βίωμα με τις επιθανάτιες εμπειρίες.

Ανατρέχοντας στα καταγεγραμμένα περιστατικά επιθανάτιων εμπειριών, πρώτη αναφορά βρίσκουμε πριν από 2.500 χρόνια στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Στο δέκατο βιβλίο της ο Πλάτωνας αναφέρει την ιστορία ενός στρατιώτη, του Ηρός του Αρμενίου, που τη δωδέκατη ημέρα μετά το θάνατό του, ξύπνησε πάνω στη νεκρική του πυρά και στη συνέχεια περιέγραψε σε όσους ήταν εκεί το ταξίδι του στη μεταθανάτια ζωή.

Μόλις «βγήκε η ψυχή του», ο Ήρας περιγράφει πως βρέθηκε σε ένα θαυμάσιο φωτεινό τόπο, από όπου ακολούθησε ένα δρόμο ο οποίος προχωρούσε προς τα επάνω, μέσα από τον ουρανό. Στον ουρανό, οι ψυχές κρίνονταν ώστε να τους αποδοθεί δικαιοσύνη για τη ζωή τους πάνω στη γη και στη συνέχεια είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν μια νέα ζωή για να επιστρέψουν στη γη. Ο Ήρας επιστρέφοντας θυμάται όσα είδε, για να μπορέσει να τα διηγηθεί στους συντρόφους του, ενώ οι ψυχές των νεκρών έπιναν από το νερό του ποταμού Αμέλητα, «και τότε έχαναν για πάντα κάθε ανάμνηση των προηγουμένων». Στον ίδιο απαγόρευσαν να πιει, γιατί τότε δεν θα μπορούσε πια να επιστρέψει.

Διακρίνουμε στην περιγραφή του Πλάτωνα στοιχεία τα οποία εμφανίζονται στα διαπιστωμένα στάδια, όπως θα δούμε παρακάτω, των επιθανάτιων εμπειριών: η ψυχή διαχωρίζεται από το σώμα και μεταφέρεται σε ένα φωτεινό ουράνιο τόπο, όπου συναντά το όραμα ενός αγνού και δίκαιου ανώτερου όντος, ενώ τέλος επιστρέφει στο σώμα, διατηρώντας την ανάμνηση μιας σημαντικής εμπειρίας. Πολύ κοινό στοιχείο στις μαρτυρίες επιθανάτιων εμπειριών είναι η επιλογή της επιστροφής, η απόφαση ότι δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα του θανάτου. Ενώ οι σύγχρονες μαρτυρίες σχεδόν ταυτίζονται με εκείνη του Πλάτωνα, σήμερα δεν μιλά κανείς πλέον για τα νερά του Αμέλητα, αλλά υπάρχει η αντίληψη του χρονικού διαστήματος κατά το οποίο ακόμη και η ιατρική δέχεται ότι ο θάνατος είναι αναστρέψιμος.

Αυτό έχει ενδιαφέρον διότι δείχνει ότι σε αυτές τις εμπειρίες η προσωπικότητα είναι παρούσα και ερμηνεύει μέσα από φυλετικά, γνωσιολογικά δεδομένα της τα τεκταινόμενα.

Ανάλογες περιγραφές βρίσκει κανείς στα αιγυπτιακά Βιβλία των Νεκρών, αλλά και κατοπινά στο διάσημο πίνακα του Ιερώνυμος Μπος (Jerome Bosch) «η άνοδος προς τον ουράνιο παράδεισο» (ελαιογραφία σε ξύλο).

Καταγραφές επιθανάτιων εμπειριών υπάρχουν πλέον πάρα πολλές. Η επιστήμη χωρίς προκαταλήψεις δέχθηκε την ύπαρξη του φαινομένου και άρχισε να το καταγράφει και να το μελετά. Τα τελευταία 30 χρόνια έχει γκρεμιστεί πλέον κάθε ταμπού σχετικά με το θέμα και πολλοί άνθρωποι μίλησαν για τις εμπειρίες τους, χωρίς να νιώθουν κίνδυνο κοινωνικής κατακραυγής ή απειλή από θρησκευτικά δόγματα.

Περιγραφές επιθανάτιων εμπειριών προέρχονται από ανθρώπους κάθε ηλικίας, τάξης, φύλου, φυλής:

Ένα εντεκάχρονο παιδί με ανακοπή καρδιάς μέσα στο διάδρομο του νοσοκομείου άκουσε ένα περίεργο σφύριγμα στα αυτιά του και ανθρώπους που μιλούσαν. Στη συνέχεια αιωρούνταν στο ταβάνι του δωματίου και κοιτούσε από πάνω το σώμα του. 'Aκουσε μια νοσοκόμα που έλεγε «ελπίζω να μη χρειαστεί να το κάνουμε» και στη συνέχεια παρακολουθούσε όλη την επιχείρηση της καρδιοπνευμονικής του ανάνηψης. Είδε μια νοσοκόμα να του βάζει στο σώμα ένα είδος λίπους και στη συνέχεια να δίνει τις «ρακέτες» στο γιατρό, ενώ όταν ο γιατρός πάτησε το κουμπί, ξαναβρέθηκε με μιας πίσω στο σώμα του. Τίποτε άλλο δεν άλλαξε, μόνο που τώρα έβλεπε το γιατρό από πάνω του.

Σε ηλικία 30 ετών η Μπάρμπαρα Γουέστφολ υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση στην πλάτη της και της χορηγήθηκε ένα παυσίπονο που περιείχε κωδεΐνη.

«Ξαφνικά ένιωσα ότι αιωρούμαι στο ταβάνι του θαλάμου όπου νοσηλευόμουν. Όταν κοίταξα προς τα κάτω είδα τις νοσοκόμες και το γιατρό να βρίσκονται πανικοβλημένοι πάνω από το σώμα μου», θυμάται η Γουέστφολ. «Μετά, έκαναν όλοι ένα βήμα πίσω από το σώμα μου, που βρισκόταν ξαπλωμένο στο κρεβάτι του θαλάμου, και έβγαλαν μια κραυγή ανακούφισης. Το επόμενο πράγμα που θυμάμαι είναι ότι βρισκόμουν και πάλι πίσω στο σώμα μου. Όταν συνήλθα μου είπαν ότι ο οργανισμός μου αντέδρασε στην κωδεΐνη και δεν έπρεπε να ξαναπάρω ποτέ στη ζωή μου αυτή την ουσία. Για την ακρίβεια, μου είπαν ότι έπαθα αναφυλακτικό σοκ».

Η Pam Reynolds χρειάστηκε να υποβληθεί σε μια σπάνια επέμβαση για την αφαίρεση ενός τεράστιου αγγειακού ανευρύσματος στον εγκέφαλό της, το οποίο απειλούσε άμεσα τη ζωή της. Δέχθηκε να υποβληθεί σε μια καινοτόμο χειρουργική διαδικασία, η οποία συμπεριλάμβανε την πτώση της σωματικής της θερμοκρασίας στους 15 βαθμούς Κελσίου, τη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας και των εγκεφαλικών κυμάτων της και την αφαίρεση του αίματος από τον εγκέφαλό της. Πιο απλά, η Pam Reynolds νεκρώθηκε τεχνητά από τους γιατρούς της, οι οποίοι την επανέφεραν στη συνέχεια στη ζωή. Κατά τη διάρκεια αυτής της επέμβασης βίωσε επιθανάτια εμπειρία:

«Το επόμενο πράγμα που θυμάμαι ήταν ο ήχος, ένας ήχος που έμοιαζε με συνεχή βόμβο. Ένιωσα σαν ο ήχος να με τραβούσε έξω από το σώμα μου, από την κορυφή του κεφαλιού μου. Όσο πιο πολύ αποσπόμουν από το σώμα μου, τόσο πιο καθαρός γινόταν ο ήχος. Είχα την εντύπωση ότι αποτελούσε ένα είδος δρόμου, μια συχνότητα πάνω στην οποία μπορούσα να βαδίσω. Θυμάμαι ότι μπορούσα να δω τι ακριβώς γινόταν στο χειρουργείο, κοιτάζοντας προς τα κάτω [...], σαν να καθόμουν στον ώμο του γιατρού. Η όρασή μου ήταν πιο οξυμένη και καθαρή απ' ό,τι φυσιολογικά [...]. Στο χειρουργείο βρισκόταν πολύς κόσμος. Σκέφτηκα ότι ήταν περίεργος ο τρόπος με τον οποίο ξύρισαν το κεφάλι μου [...]».

Η Reynolds περιγράφει με λεπτομέρειες τα εργαλεία, τα περισσότερα από τα οποία έβλεπε για πρώτη φορά, και τον τρόπο με τον οποίο τα χρησιμοποιούσαν οι γιατροί στο κεφάλι της.

«Είχα την αίσθηση ότι κάτι με τραβούσε, αλλά όχι ενάντια στη θέλησή μου. Πήγαινα γιατί ήθελα να πάω [...]. Ένιωθα σαν να ανέβαινα προς τα πάνω με κάποιο ασανσέρ, πάρα πολύ γρήγορα. Έμοιαζε με σήραγγα [...]. Πολύ σύντομα, καθώς στροβιλιζόμουν στη σήραγγα, άκουσα τη γιαγιά μου να με καλεί. Όμως δεν την άκουγα με τα αυτιά μου… ήταν μια αίσθηση διαφορετική, αλλά πολύ πιο καθαρή από την ακοή. Ένιωθα ότι η γιαγιά μου ήθελε να πάω κοντά της, έτσι συνέχισα χωρίς να φοβάμαι. Η σήραγγα ήταν σκοτεινή, αλλά στο τέλος της υπήρχε αυτό το απειροελάχιστο φως που όλο και μεγάλωνε… Το φως ήταν απίστευτα λαμπρό, σαν να βρισκόμουν στο εσωτερικό ενός ηλεκτρικού λαμπτήρα. Ήταν τόσο δυνατό, που έφερα τα χέρια μου μπροστά στο πρόσωπό μου για να τα δω και δεν μπορούσα να τα δω. Αλλά ήξερα ότι είναι εκεί [...] από την αίσθηση της αφής. Και πάλι, είναι τρομερά δύσκολο να το εξηγήσω, αλλά γνώριζα ότι είναι εκεί… [...]. 'Aρχισα να διακρίνω διάφορες φιγούρες μέσα στο φως, ήταν όλες καλυμμένες από το φως, αποτελούντο από φως και το φως τις διαπερνούσε και τις διαπότιζε. Σιγά-σιγά, άρχισαν να παίρνουν σχήματα που μπορούσα να αναγνωρίσω και να κατανοήσω. Μπορούσα να διακρίνω ότι η μια ήταν η γιαγιά μου, θα την αναγνώριζα οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Τώρα που το ξανασκέπτομαι, είδα πολλούς ανθρώπους τους οποίους γνώριζα κάποτε και που είχαν πεθάνει. Έδειχναν όλοι ακριβώς όπως ήταν στην καλύτερη στιγμή της ζωής τους. Ήθελαν να με φροντίσουν, αλλά δεν με άφησαν να προχωρήσω παραπέρα. Μου μετέδωσαν -δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω, γιατί δε μου μίλησαν- ότι, αν προχωρούσα και άλλο μέσα στο φως, κάτι θα συνέβαινε στο σώμα μου. Δε θα μπορούσαν να ξανατοποθετήσουν τον εαυτό μου μέσα στο σώμα του, λες και θα είχα φύγει πολύ μακριά για να ξανασυνδεθώ μαζί του. Έτσι, δε με άφησαν να πάω πουθενά αλλού και να κάνω τίποτε άλλο».

«Ήθελα να προχωρήσω στο φως, αλλά ήθελα και να επιστρέψω. Είχα παιδιά να μεγαλώσω. Φαινόταν σαν να παρακολουθούσα μια ταινία στη γρήγορη ταχύτητα του βίντεο: καταλάβαινα τι γινόταν, αλλά οι σκηνές εναλλάσσονταν τόσο γρήγορα που δεν προλάβαινα να συλλάβω τις λεπτομέρειες. Οι νεκροί συγγενείς μου με τάιζαν. Όχι μέσω του στόματός μου, αλλά με τάιζαν με κάτι. Ο μόνος τρόπος για να το περιγράψω είναι να πω ότι ήταν κάτι λαμπερό. Η λάμψη είναι η εικόνα που έχω. Θυμάμαι ξεκάθαρα ότι ένιωθα να τρέφομαι και να δυναμώνω. Γνωρίζω ότι ακούγεται ανόητο, γιατί προφανώς δεν ήταν κάτι σωματικό, αλλά μέσα στο πλαίσιο εκείνης της εμπειρίας, ένιωθα σωματικά δυνατή και έτοιμη για όλα. Η γιαγιά μου δεν με συνόδευσε πίσω στη σήραγγα, ούτε και μου ζήτησε να επιστρέψω. Απλώς κοιτούσε. Εγώ περίμενα ότι θα με συνόδευε εκείνη, αλλά μου μετέδωσε ότι μάλλον δε θα το έκανε. Ο θείος μου είπε πως θα το αναλάμβανε εκείνος. Με οδήγησε πίσω μέχρι την αρχή της σήραγγας. Όλα ήταν εντάξει. Ήθελα να επιστρέψω.

Όταν όμως έφτασα εκεί απ' όπου είχα ξεκινήσει και είδα αυτό το πράγμα, το σώμα μου, δεν ήθελα να εισχωρήσω μέσα του. Μου φαινόταν φρικτό, σαν το κουφάρι ενός τρένου μετά από ένα τρομερό ατύχημα. έμοιαζε με αυτό που ήταν: Νεκρό. Νομίζω ότι ήταν καλυμμένο. Με φόβιζε και δεν ήθελα ούτε να κοιτάζω. Μου μετέδωσαν ότι η αίσθηση θα ήταν σαν να πηδούσα σε μια πισίνα. Δεν ήθελα να το κάνω, αλλά φαίνεται ότι καθυστερούσα υπερβολικά, ή κάτι τέτοιο, γιατί ο θείος μου με ώθησε. Η σήραγγα με έδιωχνε μακριά της και το σώμα μου με τραβούσε. Ήταν πραγματικά σαν να πηδούσα σε μια παγωμένη πισίνα. Πονούσα. Όταν συνήλθα, ήμουν συνδεδεμένη με τον αναπνευστήρα».

Ο George Jehn, πιλότος από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έπεσε με το αυτοκίνητό του από μία γέφυρα. Από εκείνη τη νύκτα θυμάται το ασθενοφόρο που έφτασε και τους γιατρούς να δηλώνουν ότι ήταν νεκρός. Και τότε ξαφνικά όλα έγιναν λευκά και ένιωσε να κινείται μέσα σε μια σήραγγα με κατεύθυνση προς ένα λευκό φως. «Ήταν υπέροχα» λέει. «Με περιέβαλλε ένα αίσθημα απόλυτης, ολοκληρωτικής αγάπης. Πριν όμως καταφέρω να φτάσω στο φως, βρέθηκα να στέκομαι μπροστά από έναν άνδρα. Με κοίταξε και συνειδητοποίησα ότι ήταν ένας φίλος μου ο οποίος είχε πεθάνει πριν από πέντε χρόνια. Στη συνέχεια μου είπε: «Πρέπει να γυρίσεις πίσω. Δεν είναι ακόμα η ώρα σου». Αμέσως μετά ο Jehn βρέθηκε στο νοσοκομείο, συνδεδεμένος στον αναπνευστήρα.

Η Vicky Umipeg, μια σαρανταπεντάχρονη γυναίκα, γεννήθηκε τυφλή, με το οπτικό της νεύρο τελείως κατεστραμμένο, εξαιτίας επιπλοκών κατά τη διάρκεια του τοκετού. Έτσι δεν μπόρεσε ποτέ να δει οτιδήποτε στη ζωή της. Συμμετείχε σε μια διετή έρευνα την οποία διεξήγαγε ο Kenneth Ring μαζί με τη Sharon Cooper, σχετικά με την εμφάνιση επιθανάτιων εμπειριών σε τυφλά άτομα. Βίωσε μια επιθανάτια εμπειρία, κατά τη διάρκεια της οποίας είχε την αίσθηση της όρασης, και η μαρτυρία της δε διαφέρει σε τίποτε από εκείνες ατόμων τα οποία μπορούσαν να δουν κανονικά.

Μετά από ένα τροχαίο ατύχημα, η Umipeg αισθάνθηκε να ίπταται πάνω από το σώμα της στο θάλαμο επειγόντων περιστατικών του νοσοκομείου. Αναφέρει ότι βρέθηκε κοντά στην οροφή, παρακολουθώντας ένα γιατρό και μια νοσοκόμα να ασχολούνται με ένα σώμα το οποίο αρχικά δε γνώριζε ότι ήταν δικό της. Το συνειδητοποίησε μόνο όταν είδε τη βέρα της, την οποία αναγνώρισε γιατί παρατήρησε τα πορτοκαλί ανθάκια τα οποία είχε επάνω της. Στη συνέχεια, ένιωσε να κινείται μέσα από την οροφή, μέχρι που βρέθηκε πάνω από τη στέγη του νοσοκομείου και μπορούσε να δει ξεκάθαρα γύρω της. Αισθανόταν πάρα πολύ όμορφα και μπορούσε να ακούσει μουσική, η οποία της θύμιζε το φύσημα του ανέμου. Ξαφνικά όμως ένιωσε να πέφτει με το κεφάλι μέσα σε μια σκοτεινή σήραγγα, γνώριζε όμως ότι στο τέλος της σήραγγας υπήρχε φως. Στο τέλος της σήραγγας βρέθηκε πράγματι σε έναν τόπο πλημμυρισμένο από φως, γεμάτο από ανθρώπους φτιαγμένους από φως. Γύρω της κυριαρχούσε το αίσθημα της αγάπης. Συνάντησε προσφιλή της πρόσωπα που είχαν πεθάνει, τα οποία, χωρίς λόγια, της μετέδωσαν την αγάπη τους. Ανάμεσα στις άλλες φωτεινές φιγούρες, μία ξεχώριζε από τη μεγαλύτερη λάμψη που εξέπεμπε. Η Umipeg πίστεψε ότι επρόκειτο για μια μορφή του Θεού, ο οποίος τηλεπαθητικά της μετέδωσε την εντολή ότι έπρεπε να επιστρέψει στο σώμα της, παρόλο που εκείνη ήθελε να παραμείνει εκεί. Πείσθηκε, όμως, όταν της μετέδωσε ότι έπρεπε να επιστρέψει για να αποκτήσει παιδιά, κάτι το οποίο επιθυμούσε πάρα πολύ. Για την ιστορία, αφού συνήλθε από την περιπέτεια της υγείας της, απέκτησε τρία παιδιά.

Η Umipeg ανήκει στο 80% των τυφλών συμμετεχόντων της έρευνας των Ring και Cooper, οι οποίοι ανέφεραν οπτικές εντυπώσεις κατά τη διάρκεια της επιθανάτιας εμπειρίας τους. Η ίδια επισημαίνει ότι ήταν η μόνη φορά στη ζωή της που μπόρεσε να κατανοήσει την αίσθηση της όρασης και να συλλάβει την έννοια του φωτός, επειδή το βίωσε1.

Παρ' όλη αυτή την ανομοιογένεια, όσον αφορά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την ηλικία, το εκπαιδευτικό επίπεδο, το φύλο και την οικογενειακή κατάσταση των ανθρώπων που καταθέτουν τις μαρτυρίες τους, υπάρχουν αξιοπρόσεκτες ομοιότητες:

 Ο ασθενής ακούει να δηλώνεται νεκρός ή δεν καταλαβαίνει τη νέα του «υπόσταση».
Αίσθηση ειρήνης και απώλειας της επίγειας ζωής. Ο ασθενής δε δίνει σημασία στο σώμα του, σα να επρόκειτο περί ενός φακέλου που τον περικλείει ή ενός χαμένου γαντιού.
Ένας ήχος, μια μουσική μπαίνουν σιγά - σιγά στη συνείδησή του και χάνει την επαφή με το περιβάλλον.
Ο ασθενής «βγαίνει» από το σώμα του και αιωρείται ή ακόμα διαπερνά τοίχους ή ταβάνια. Βλέπει όλα τα πράγματα υπό γωνία 360 μοιρών και ακούει το ίδιο καλά αυτά που λένε, αλλά και αυτά που σκέφτονται οι γιατροί. Η όρασή του γίνεται «ζουμ». Του αρκεί να ρίξει το βλέμμα του σε ένα χώρο ή σε ένα αντικείμενο κι αυτό ταυτόχρονα μεγαλώνει.
Αλλαγή περιβάλλοντος: ο ασθενής νιώθει να «ρουφιέται» με πρωτοφανή ταχύτητα σε ένα σκοτεινό τούνελ, μια μαύρη σπείρα, ένα σκοτεινό σωλήνα, ένα πηγάδι, κλπ.
Σε κάποιες μαρτυρίες, ο ασθενής βεβαιώνει ότι είδε και άλλους στο ίδιο ταξίδι μέσα στο τούνελ.(Περίπτωση μιας νεαρής πάνω στη γέννα: «βρισκόμουν μέσα σ' ένα είδος τούνελ ή ασανσέρ. Υπήρχαν γύρω μου παρουσίες που με ενθάρρυναν, όπως σε ποδηλατικούς αγώνες που ο κόσμος γύρω ενθαρρύνει τους ποδηλάτες».)
Διακρίνει ένα άσπρο φως, η ένταση του οποίου τον έλκει. Το φως αυτό, παρά του ότι είναι πολύ μεγάλης έντασης, δεν τυφλώνει. Είναι ένα φως που «εκπέμπει αγάπη», «μια αγάπη άγνωστη πάνω στη γη», μέσα στην οποία ο ασθενής θέλει όσο τίποτε άλλο να αναμιχθεί.
Συναντά είτε νεκρούς φίλους και συγγενείς είτε «μια ύπαρξη από φως».
Οι συγγενείς τον καλούν να επιστρέψει -«η ώρα σου δεν έχει φτάσει»- οπότε νιώθει να ωθείται πάλι προς τα πίσω.
Η «φωνή» της ύπαρξης από φως τον ρωτάει: «Τι έκανες στη ζωή σου;» Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο ασθενής βλέπει να περνάει από μπροστά του ολόκληρη η ζωή του σαν κινηματογραφική ταινία, με όλες τις λεπτομέρειες, ακόμα και τις πιο ξεχασμένες, και μαζί μ' αυτό βλέπει και τις συνέπειες των πράξεών του πάνω στη ζωή των άλλων. Η δοκιμασία αυτή χαρακτηρίζεται από τους ασθενείς που «επέστρεψαν» ως η πιο τρομακτική, διότι τίποτα δεν μπορεί να κρυφτεί. Η «φωνή» τον ξαναστέλνει λοιπόν πίσω ή πιο σπάνια τον αφήνει να επιλέξει ο ίδιος. Εκείνος ξέρει ότι αν περάσει πέρα από αυτό το όριο, η επιστροφή θα είναι αδύνατη.
Επιστροφή στο σώμα2.

«Ο Δρ Michael Sabom, καρδιολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Υποδοχής Βετεράνων της Altanta και συγγραφέας του βιβλίου Light and Death, προτείνει μια ακόμη ταξινόμηση των επιθανάτιων εμπειριών, χωρίζοντάς τις σε αυτοσκοπικές, υπερβατικές και μικτές.

Οι αυτοσκοπικές είναι εκείνες οι οποίες αναφέρονται σε κάποια εξωσωματική εμπειρία. Περιλαμβάνουν, δηλαδή, την αίσθηση του ατόμου ότι φεύγει από το σώμα του και ίπταται, παρατηρώντας από ψηλά το σώμα του και τα τεκταινόμενα γύρω από αυτό. Συχνά, το άτομο μπορεί και ακούει αυτά που λέγονται στο χώρο όπου βρίσκεται το σώμα του, ενώ ενδέχεται και να προσπαθήσει να επικοινωνήσει με τα άτομα τα οποία βρίσκονται εκεί.

Οι υπερβατικές εμπειρίες είναι εκείνες οι οποίες περιλαμβάνουν υπερφυσικά γεγονότα, τελείως άσχετα με την υλική πραγματικότητα. Τα άτομα τα οποία έχουν υπερβατικές εμπειρίες αναφέρουν ότι βρίσκονται σε μια σκοτεινή σήραγγα προχωρώντας προς το φως ή αισθάνονται να πλέουν μέσα σε λαμπρό και θερμό φως. Συχνά συναντούν αγαπημένα τους πρόσωπα, τα οποία έχουν πεθάνει, ή κάποιου είδους ανώτερο ον, το οποίο αναγνωρίζουν ως την παρουσία του Θεού.

Ο τρίτος τύπος των μικτών επιθανάτιων εμπειριών αποτελεί ένα συνδυασμό των δύο προηγούμενων. Και στους τρεις τύπους εμφανίζεται ως κοινό στοιχείο μια αίσθηση η οποία δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια. Πρόκειται για μια εμπειρία, συνήθως τελείως ασύμβατη με την πραγματική σωματική κατάσταση του ατόμου, που περιλαμβάνει απώλεια της αίσθησης του χρόνου, κατάργηση της διαφοροποίησης ζωής και θανάτου, έλλειψη πόνου»3.

Πέρα από την ταξινόμηση των εμπειριών, αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι διάφοροι ασθενείς αναφέρουν, αρκετό καιρό μετά την επιθανάτια εμπειρία, πως η προσωπικότητά τους έχει αλλάξει, και μάλιστα προς το καλύτερο. Η εκτίμησή τους αυτή διασταυρώνεται και από τις μαρτυρίες των οικείων τους, οι οποίοι όμως δεν αξιολογούν πάντοτε θετικά αυτές τις αλλαγές. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ανεξάρτητα από το ποια είναι η ερμηνεία που αποδίδει κάποιος στο φαινόμενο, το αποτέλεσμα είναι ότι επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς τη ζωή και τη στάση του απέναντι σε σημαντικά ζητήματα.

Η Phyllis Atwater, μετά από μια επιθανάτια εμπειρία την οποία βίωσε εκείνη, αφοσιώθηκε στη σχετική έρευνα. Η ίδια συνοψίζει τις ψυχολογικές συνέπειες, που υφίσταται ένα άτομο το οποίο βιώνει μια επιθανάτια εμπειρία, σε επτά κύρια σημεία:

Αγάπη άνευ όρων. Όταν συνέρχεται το άτομο, αισθάνεται αγάπη για όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, και έντονη ανάγκη να την εκφράσει. Συμπεριφέρεται με ασυνήθιστη γενναιοδωρία και αντιμετωπίζει με ενθουσιασμό κάθε καινούργια γνωριμία. Η οικογένεια του ατόμου συνήθως αισθάνεται απειλούμενη από τη συγκεκριμένη αλλαγή, καθώς νιώθει ότι στην πραγματικότητα χάνει την αγάπη του ατόμου, η οποία διαχέεται με ανορθολογικό τρόπο προς όλες τις κατευθύνσεις.
Χαλάρωση των ορίων. Το άτομο αμφισβητεί τους κατεστημένους κώδικες συμπεριφοράς, φέρεται αντισυμβατικά, ενώ μπορεί ακόμη και να εξαφανιστεί, καθώς ανακαλύπτει νέα απεριόριστα πεδία ενδιαφέροντος. Η νέο-αποκτηθείσα δεκτικότητά του μπορεί να φτάσει σε σημείο παιδιαρώδους αφέλειας. Η χαλάρωση των αναστολών μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε επικίνδυνες συμπεριφορές.
Απώλεια της αίσθησης του χρόνου. Το άτομο θέλει να ζει την κάθε στιγμή χωριστά και έντονα, απορρίπτοντας χρονοδιαγράμματα και προγράμματα. Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί εκ νέου στην καθημερινότητα.
Υπερφυσικές δυνάμεις. Το άτομο αρχίζει να πιστεύει σε υπερφυσικά φαινόμενα διαφόρων τύπων. Η οικογένεια τρομοκρατείται από την έντονη ενασχόλησή του με τη μεταφυσική και την παραψυχολογία.
Αλλοίωση της προσωπικότητας. Υπερφιλόδοξοι επαγγελματίες μεταμορφώνονται σε λάτρεις της χαλαρής ζωής και της φιλοσοφίας ή και το αντίθετο. 'Aτομα τα οποία απέφευγαν τις ευθύνες και τις δεσμεύσεις εμφανίζονται ξαφνικά υπερδραστήρια και αποφασισμένα «να αλλάξουν τον κόσμο».
Πίστη στην ανεξαρτησία της ψυχής. Τα περισσότερα άτομα εμφανίζονται πεπεισμένα για την αθανασία της ψυχής τους και αντιμετωπίζουν στο εξής το σώμα ως την προσωρινή της κατοικία πάνω στη γη. Πολλοί αναπτύσσουν ενδιαφέρον για τις θεωρίες της μετενσάρκωσης ή και φτάνουν να πεισθούν για την ύπαρξή της.
Διαφοροποιημένη επικοινωνία. Ό,τι ήταν άλλοτε ξένο για το άτομο, μπορεί ξαφνικά να εμφανίζεται ως οικείο. Η σκέψη του γίνεται πιο αφηρημένη και γενική. Η χρήση της γλώσσας, ακόμη και το λεξιλόγιο, μπορεί να αλλάξουν δραματικά4.

Τα αίτια των επιθανάτιων εμπειριών αποτελούν πεδίο έντονης διαμάχης. Κάποιοι επιστήμονες τις αποδίδουν σε πνευματικές διεργασίες, άλλοι σε καθαρά υλικά – βιοχημικά αίτια και επιδιώκουν να εξηγήσουν το φαινόμενο από τη σκοπιά της φυσιολογίας.

Εδώ ακριβώς συγκρούονται δύο αντίπαλα στρατόπεδα: αυτών που είναι συνεπείς με την υλιστική φιλοσοφική θεώρηση και πιστεύουν ότι όλα είναι αποτελέσματα διεργασιών της ύλης. Δεν υφίσταται, σύμφωνα με την άποψή τους, πνευματική υπόσταση χωρίς να υπάρχει ύλη η οποία να την εκδηλώνει ως βιοφυσική διεργασία, ενώ αποκλείουν κάθε μεταφυσική εμπειρία ως καθαρά πνευματική και χωρίς κάποιο υλικό αίτιο. Αυτοί υποστηρίζουν ότι όλα τα ψυχικά φαινόμενα είναι απλά διεργασίες του φυσικού εγκεφάλου.

Από την άλλη βρίσκονται αυτοί που ταξινομούνται φιλοσοφικά ως ιδεαλιστές, δέχονται ότι ο νους και το πνεύμα είναι κάτι ξεχωριστό από τον εγκέφαλο και επομένως μπορεί να διαχωρίζεται το πνεύμα από την ύλη. Πιστεύουν ότι αυτές οι εμπειρίες είναι ταξίδια της ψυχής σε πνευματικά πεδία που είναι τόσο αληθινά όσο και τα υλικά, μόνο που χρειάζεται ειδική εκπαίδευση και μύηση για να μπορεί κανείς να κινηθεί σε αυτά με εναργή συνείδηση.

Μια αμερικανική μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2006 στο περιοδικό «Neurology» διαπίστωνε μια ατομική προδιάθεση για τη βίωση επιθανάτιων εμπειριών, η οποία βρίσκεται κρυμμένη στον τρόπο που κοιμόμαστε. Πράγματι, υπάρχουν άτομα στα οποία η φάση REM του ύπνου (κατά τη διάρκεια της οποίας ονειρευόμαστε) δε διαχωρίζεται εμφανώς από τη μη REM φάση (δηλαδή το βαθύ ύπνο). Συμβαίνει σε όσους ξυπνούν τη νύχτα και αισθάνονται παγιδευμένοι, επειδή δεν μπορούν να κουνήσουν τους μυς τους ή σε εκείνους που, όταν βρίσκονται σε μια κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνου, ακούν φωνές ή θορύβους που οι άλλοι δεν ακούν. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ίδια άτομα έχουν 20% περισσότερες πιθανότητες για επιθανάτιες εμπειρίες. Αυτό ισχυρίζονται πολλοί ότι είναι μια ένδειξη ότι οι επιθανάτιες εμπειρίες σχετίζονται με τη φυσιολογία του ατόμου5.

'Aλλες μελέτες υποστηρίζουν ότι αυτές οι εμπειρίες είναι μια φυσιολογική ψυχολογική αντίδραση στη βεβαιότητα ότι ο θάνατος έρχεται και ότι μπορεί να υποκινούνται από τη μείωση της συγκέντρωσης οξυγόνου στον εγκέφαλο. 'Aλλοι νευρολόγοι απέδειξαν ότι διεγείροντας με ηλεκτρισμό τον κροταφικό φλοιό του εγκεφάλου, είναι δυνατό να προκαλέσουμε τεχνητά την αίσθηση αποκόλλησης από το σώμα. Η ίδια εμπειρία μπορεί να προκαλείται και από τη λήψη κάποιων φαρμάκων, κυρίως παραισθησιογόνων.

Από αιματολογικές εξετάσεις μετριέται ότι κοινό σημείο σε ανθρώπους που βρέθηκαν κοντά στο θάνατο είναι τα υψηλά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησαν ερευνητές στη Σλοβενία και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο του Μάριμπορ.

Οι Σλοβένοι ερευνητές αναλύοντας 52 διαδοχικές περιπτώσεις καρδιακών επεισοδίων σε ασθενείς με μέσο όρο ηλικίας 53 ετών, βρήκαν ότι οι 11 εξ' αυτών εμφάνισαν επιθανάτιες εμπειρίες, με σημείο κοινής αναφοράς τα υψηλά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα τους.

Την ίδια στιγμή, οι ερευνητές βρήκαν ότι κοινός σύνδεσμος όλων αυτών των ασθενών ήταν και τα χαμηλότερα επίπεδα κάλιου στο αίμα τους6.

Όλα αυτά δίνουν τροφή στα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν ότι, ναι μεν οι εμπειρίες είναι πραγματικές, αλλά δεν αφορούν ένα πνευματικό ταξίδι στη μετά θάνατον ζωή, αλλά μια φυσιολογική λειτουργία του ετοιμοθάνατου εγκεφάλου. Όντως, υπάρχει η περίπτωση ο εγκέφαλος κατά τη διαδικασία του θανάτου να εκκρίνει αυξημένες ποσότητες ενδορφινών, ορμονών δηλαδή οι οποίες ενεργούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, καταστέλλοντας τον πόνο και δημιουργώντας ένα τεχνητό αίσθημα ευφορίας.

Κατά τη διάρκεια των επιθανάτιων εμπειριών το άτομο είναι αναίσθητο. Σε κατάσταση αναισθησίας όμως, ακόμη και στην περίπτωση που μπορεί να δημιουργήσει κάποιες εικόνες, δεν είναι σε θέση να τις ανακαλέσει, διότι τα μνημονικά συστήματα αδρανούν στις περιπτώσεις απώλειας των αισθήσεων.

Επίσης, η έλλειψη οξυγόνου δεν εξηγεί πώς οι ασθενείς είναι σε θέση να δίνουν πλήρεις και συνεπείς αναφορές των γεγονότων που συνέβαιναν γύρω τους, κατά τη διάρκεια της επιθανάτιας εμπειρίας τους. Συγκρίνοντας τις επιθανάτιες εμπειρίες με τις παραισθήσεις, οι οποίες παράγονται από την έλλειψη οξυγόνου, διαπιστώνουμε ότι οι τελευταίες είναι μάλλον χαοτικές και πολύ παρόμοιες με τις ψυχωτικές παραισθήσεις. Σύγχυση, αποπροσανατολισμός και φόβος είναι τα τυπικά συμπτώματα αυτών των παραισθήσεων, σε αντίθεση με την ηρεμία, γαλήνη και αίσθηση τάξης μιας επιθανάτιας εμπειρίας. 'Aτομα τα οποία βίωσαν και τις δύο εμπειρίες σε διαφορετικό χρόνο, δηλώνουν ότι υπάρχει σαφής διαφορά.

Είναι αλήθεια ότι, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, δεν υπάρχει καμία ανθρώπινη εμπειρία, κανενός είδους, η οποία να μη μπορεί να αναχθεί σε βιολογικές διεργασίες στο εσωτερικό του ανθρώπινου οργανισμού. Αλλά μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι τα μετρήσιμα βιοχημικά αποτελέσματα είναι απλά οι υλικές εκδηλώσεις των κινήσεων του πνεύματος. Για παράδειγμα, η αδρεναλίνη που εκκρίνεται στο αίμα όταν κάποιος ξαφνιαστεί και νιώσει κίνδυνο, προκαλεί σειρά φυσιολογικών αντιδράσεων, όμως δεν είναι το αίτιο, αλλά το αποτέλεσμα του ξαφνιάσματος. Η συνείδηση που αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο προκαλεί την έκκριση της αδρεναλίνης και στη συνέχεια προκαλούνται τα επόμενα φυσιολογικά αποτελέσματα.

Η περίπτωση να υπάρχει κάποιος άγνωστος ακόμη μηχανισμός, ο οποίος να ενεργοποιείται ακριβώς τη στιγμή του θανάτου και συνδυάζοντας διάφορες φυσιολογικές διεργασίες, να παράγει μια εμπειρία μετάβασης από τη ζωή, δεν μπορεί να ερμηνεύσει πολλές από τις λεπτομέρειες των επιθανάτιων εμπειριών.

Η μελέτη των επιθανάτιων εμπειριών είναι σημαντική, γιατί μπορεί να βοηθήσει στη διαλεύκανση μιας σειράς ερωτημάτων τα οποία αφορούν τη σχέση του ανθρώπινου εγκεφάλου με το πνεύμα. Θα δώσει στοιχεία για να ερευνηθεί η αυθυπαρξία του πνεύματος, κι αυτό είναι ριζοσπαστικό για τη διάλυση του φόβου του θανάτου και για τη σχέση μας με τη ζωή και τον τρόπο διαχείρισής της. Επιπλέον, θα αλλάξει σε μεγάλο βαθμό την ηθική στάση σε μια σειρά σημαντικά ζητήματα.

Η επιστήμη φυσικά δεν καταθέτει τα όπλα της και έχει μπει για τα καλά στην έρευνα των επιθανάτιων εμπειριών. «Οι αυτοσκοπικές εμπειρίες προσφέρονται ιδιαίτερα για επιστημονική έρευνα, καθώς αφορούν συγκεκριμένα και επαληθεύσιμα γεγονότα, τα οποία συνέβησαν ενώ το άτομο ήταν αναίσθητο και κλινικά νεκρό. Μία από τις έρευνες διεξάγεται από τον Δρ. Sabom, που ξεκίνησε την έρευνά του με τη σκέψη να ελέγξει τα αντικειμενικά στοιχεία που μπορεί να θυμάται ένας άνθρωπος που φεύγει και επανέρχεται με τη διαδικασία της ανάνηψης. Μάλιστα, όσο κάποιος είναι ξαπλωμένος στην αίθουσα επειγόντων περιστατικών, πραγματικά κοντά στο θάνατο, ανάσκελα ή μπρούμυτα, είναι μάλλον απίθανο να μπορεί να παρατηρήσει με ακρίβεια τη διαδικασία ανάνηψης, ιδιαίτερα όσον αφορά λεπτομέρειες, όπως το είδος του εξοπλισμού που χρησιμοποιήθηκε, τον αριθμό των ατόμων που συμμετείχαν στην προσπάθεια κλπ.

Έτσι εξέτασε τα αντικειμενικά στοιχεία που μπορούσαν να συγκρατήσουν οι ασθενείς μετά από ανάνηψη, τόσο στο χώρο όσο και στη διαδικασία. Οι διαφορές ήταν εντυπωσιακές, με απόδοση πολλών λεπτομερειών και ακριβών στοιχείων από τη μεριά όσων είχαν επιθανάτια εμπειρία. Αντίθετα, όσοι δεν είχαν επιθανάτια εμπειρία έδωσαν εξαιρετικές ανακρίβειες και χοντροειδή λάθη.

Ο Peter Fenwick, ψυχίατρος σε Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, εμπνεύστηκε από τις έρευνες του Sabom για να ξεκινήσει ένα μεγάλο πείραμα πεδίου σε δύο βρετανικά νοσοκομεία. Στους θαλάμους της καρδιολογικής μονάδας τοποθετούνται, σε σημεία όπου ο ασθενής δεν μπορεί να δει από το κρεβάτι του, αντικείμενα τα οποία κανονικά δε θα έπρεπε να υπάρχουν εκεί. Έτσι, αν ο ασθενής συνέλθει και μπορέσει να περιγράψει όχι μόνο το θάλαμο μέσα στον οποίο πάλεψε με το θάνατο, αλλά και τα «πειραματικά» αντικείμενα, τα οποία ήταν κρυμμένα σε κάποια γωνία του, οι ερευνητές θεωρούν ότι βρίσκονται μπροστά σε μια πραγματική εξωσωματική εμπειρία. Η έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη, κάτω από συνθήκες αυστηρής μυστικότητας, αλλά ο Fenwick δηλώνει αισιόδοξος ότι τα στοιχεία τα οποία θα συγκεντρωθούν θα είναι επαρκή και ικανά να οδηγήσουν σε αρκετά ασφαλή συμπεράσματα.

Σε συνέντευξη στη Δρ Madelaine Lawrence στο Νοσοκομείο του Hartford, στο Connecticut, μια ασθενής ανέφερε ότι κατά τη διάρκεια της προσπάθειας ανάνηψης ένιωσε να αποσπάται από το σώμα της και να υπερίπταται του νοσοκομείου. Καθώς κοιτούσε γύρω της μέσα στη νύκτα, είδε στη στέγη του νοσοκομείου ένα κόκκινο παπούτσι. Μετά τη συνέντευξη το προσωπικό του νοσοκομείου ερεύνησε και βρήκε πραγματικά ένα κόκκινο παπούτσι στη στέγη. Το περιστατικό είναι εντυπωσιακό, αλλά ο αριθμός των αντίστοιχων μαρτυριών είναι πολύ μικρός ώστε να μπορούν να αποτελέσουν κάτι περισσότερο από ανεκδοτολογικές αναφορές. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που στηρίζουν την υπόθεση των παραισθήσεων»7.

Παρόλα αυτά, μόνο ένα γεγονός που μπορεί να επαναληφθεί και να εξηγηθεί ορθολογικά σύμφωνα με τις μεθόδους της επιστήμης, μπορεί να θεωρηθεί επιστημονικά υπαρκτό. Έτσι οι μαρτυρίες παραμένουν μαρτυρίες και δεν αποτελούν αποδείξεις, διότι κάθε ισχυρισμός θα στηρίζεται σε έμμεσο συμπέρασμα κι όχι σε απόδειξη αυτό κάθε αυτό τής πραγματικότητας του βιώματος. Σήμερα φαίνεται πολύ δύσκολο να αποδειχθεί επιστημονικά η ύπαρξη ζωής μετά τη ζωή, ακόμα κι αν ενδείξεις δείχνουν προς αυτό το συμπέρασμα. Η παραδοχή, επίσημα, ότι η ζωή είναι πιο διευρυμένη, πιο πλούσια και με άλλες πτυχές, διαφορετικές από αυτές που συνειδητοποιούμε στην καθημερινότητά μας, θα ξεκινούσε μια διαδικασία επανεξέτασης πολλών καθιερωμένων αξιών και, από επιστημονικής τουλάχιστον άποψης, μια τέτοια διατύπωση θα πρέπει να στηρίζεται στην απόδειξη. Αυτό όμως που δεν μπορεί να κάνει η ακαδημαϊκή επιστήμη, διότι δεν έχει τα κατάλληλα εργαλεία, μπορεί να επιχειρήσει η εσωτερική φιλοσοφία που τα διαθέτει, και για όποιον ενδιαφέρεται να βρει αξιόπιστες πηγές και αναφορές σχετικές με το θέμα, είναι εφικτό. Τότε μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και να διαμορφώσει μια πιο πλήρη εικόνα για τον κόσμο.

Εξαιρετικής σημασίας όμως είναι οι εμπειρίες αυτές για τον ίδιο τον άνθρωπο που τις βιώνει. Η πραγματικότητα των ατόμων τα οποία βίωσαν κάποια επιθανάτια εμπειρία είναι αυτονόητη και το βίωμα για αυτούς αδιαμφισβήτητο.

Σημειώσεις

1 Πηγή: http://www.metafysiko.gr/?p=2019 Προθανάτιες Εμπειρίες Συγγραφέας: Αναστασία Μάντεση.
2 Πηγή: http://truth.freeforums.org/topic-t297.html
3 Πηγή: http://www.metafysiko.gr/?p=2019 Προθανάτιες Εμπειρίες Συγγραφέας: Αναστασία Μάντεση.
4 Πηγή: http://www.metafysiko.gr/?p=2019 Προθανάτιες Εμπειρίες Συγγραφέας: Αναστασία Μάντεση.
5 Πηγή: http://truth.freeforums.org/topic-t297.html
6 Πηγή: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=149302
7 Πηγή: http://www.metafysiko.gr/?p=2019 Προθανάτιες Εμπειρίες Συγγραφέας: Αναστασία Μάντεση.

Βιβλιογραφία

   • Πλάτωνος, Πολιτεία, μτφ. Ιωάννης Γρυπάρης, Αθήνα, Ι. Ζαχαρόπουλος, 1990.
   • Dion Fortune, Κοσμικό Δόγμα, Ιάμβλιχος, 2008.
   • Dion Fortune, Μέσα από τις Πύλες του Θανάτου, Ιάμβλιχος, 1997.
   • Yram, Πρακτική Αστρική Προβολή, Ιάμβλιχος, 2004.
   • Gareth Knight, Οι Ατραποί της Σοφίας, Ιάμβλιχος, 2010.
   • Περιοδικό «Περισκόπιο της Επιστήμης» Νο 275, Σεπτέμβριος 2003, σελ. 28-41.

Σύνδεσμοι

    http://www.skeptic.com
    http://truth.freeforums.org/topic-t297.html
    http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=149302
    http://tech.pathfinder.gr/xpaths/para/106134.html
    http://www.metafysiko.gr/?p=2019
    http://news.pathfinder.gr/periscopio/3478.html
    http://www.arxaiaithomi.gr/?p=11496
    http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathciv_1_07/04/2010_331812
    http://www.focusmag.gr/articles/view-article.rx?oid=1040

Λ.Κ.