Η Βάπτιση είναι ένα από τα σημαντικότερα μυστήρια της Χριστιανικής Εκκλησίας που είναι γενικότερα γνωστή ως μια ιεροτελεστία μύησης. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι προήλθε από το βάπτισμα του Ιησού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, ένα γεγονός του οποίου η πρώτη καταγραφή βρίσκεται στην Καινή Διαθήκη έχοντας πλούσια απεικόνιση στη Χριστιανική τέχνη.

Αλλά το τελετουργικό πλύσιμο ή βύθιση στο νερό ήταν ήδη μια αρχαία και ευρέως διαδεδομένη πρακτική, πολύ πριν από εκείνη την εποχή, με ποικίλους συμβολισμούς. Για να κατανοήσουμε την πλήρη σημασία της χριστιανικής βάπτισης, είναι απαραίτητο πρώτα να εκτιμήσουμε τους πολλαπλούς συμβολικούς ρόλους του νερού στη θρησκεία.

Από τον S.G.F. Brandon

Ο Samuel George Frederick Brandon (1907-1971) ήταν απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Leeds. Από το 1951, υπήρξε Καθηγητής Συγκριτικής Θρησκειολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Χειροτονήθηκε το 1932 μετά από εκπαίδευση σε Αγγλικανική Mirfield, και στη συνέχεια έκανε επτά χρόνια ως ιερέας έως την εγγραφή του ως εφημέριος του στρατού στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά από αυτό ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα το 1951. Ο Brandon άρχισε τον προβληματισμό του σχετικά με την Καινή Διαθήκη με το βιβλίο του «Η Πτώση της Ιερουσαλήμ και της Χριστιανικής Εκκλησίας».

Μία από τις πιο διάσημες θεωρίες του, η οποία δημιούργησε συζητήσεις μεταξύ μελετητών, ήταν η προσπάθειά του να αποδείξει ότι ο Ιησούς ήταν ο πολιτικός ηγέτης της εβραϊκής επανάστατης με ισχυρή επιρροή του κινήματος Ζηλωτής. Αυτό, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε όλο τον κόσμο μιας και παρουσιάζει τον Ιησού ως πολιτικό ακτιβιστή.

Στους μύθους της δημιουργίας πολλών λαών το νερό είναι η ουσία από την οποία ο Κόσμος, ή ο Δημιουργός του Κόσμου, πρωταρχικά αναδύθηκε. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φαντάζονταν ότι στην απαρχή, υπήρχε μόνο μια χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έκταση νερού, ονομαζόμενη Νουν. Από αυτήν πρωτοαναδύθηκε ο αρχέγονος λόφος, ακολουθούμενος από τον δημιουργό θεό 'Aτουμ, ο οποίος στάθηκε επάνω του για να αρχίσει το έργο της δημιουργίας του σύμπαντος. Στους Βαβυλωνιακούς μύθους βρίσκουμε πως, οι πρώτοι θεοί γεννιούνται από την επαφή των αλμυρών νερών - Τιαμάτ και των φρέσκων γλυφών νερών - Απσού. Στη συνέχεια, ο Βαβυλωνιακός θεός Μαρντούκ, τον οποίο οραματίζονταν σαν ένα μεγάλο τέρας, σκοτώνει τον Τιαμάτ και διαμορφώνει το σύμπαν από το σώμα του.

Σε αυτές τις αρχαίες παραδόσεις το νερό θεωρείτο ως η πηγή της Ζωής, μια πίστη η οποία έχει βρει έκφραση σε πολλές θρησκείες στην ιδέα ενός μυστικού «νερού της Ζωής» ή αλλιώς «πηγή της Ζωής».

Η καθαρτήρια ιδιότητα του νερού απέκτησε επίσης θρησκευτική σημασία ως ένα μέσο ή σύμβολο τελετουργικού και πνευματικού συμβολισμού: τοιουτοτρόπως στον Ψαλμό 51 γίνεται η παράκληση στον Θεό: «Πλύνε με εντελώς από την ανομία μου… αποκάθαρέ με με ύσσωπο και θα είμαι καθαρός, πλύνε με, και θα είμαι λευκότερος από το χιόνι». Παρόλα αυτά οι εξαγνιστικές ιδιότητες στη χρήση του νερού βρίσκονται ακόμη πιο πίσω στα παγανιστικά τυπικά.

Η Σωτηρία του Φαραώ

Δεν μας εκπλήσσει, συνεπώς ότι, στα πρώτα πασίγνωστα θρησκευτικά κείμενα τα Κείμενα της Πυραμίδας της Αιγύπτου, τα οποία χρονολογούνται περίπου από το 2500 ΠΚΕ, το νερό παίζει αναζωογονητικό και εξαγνιστικό ρόλο. Αυτά τα κείμενα ασχολούνται με τη νεκρική τελετή που τελείτο για να εξασφαλιστεί η ανάσταση του νεκρού Φαραώ σε μια ευλογημένη και αιώνια ζωή, απεικονίζοντας τις ιδέες και πίστεις των Αιγυπτίων εκείνης της εποχής. Αρκετά από αυτά αναφέρονται σε μια λίμνη που βρίσκεται στον άλλο κόσμο στην οποία ο ηλιακός θεός Ρα αναζωογονείται κάθε πρωί, και που μέσα της ο νεκρός βασιλιάς, κάνοντας το λουτρό του, θα αναγεννηθεί. Τα κείμενα επίσης δείχνουν ότι οι τελετουργικές καθάρσεις ήταν συχνές κατά τη διάρκεια του τυπικού της ταρίχευσης^ και ένας από τους σκοπούς τους ήταν και να εξαγνίσουν το σώμα από τη μόλυνση του θανάτου και να το αναζωογονήσουν. Το τυπικό ήταν φτιαγμένο σύμφωνα με τις ιεροτελεστίες που πίστευαν ότι είχαν εκτελεστεί από διάφορες θεότητες για την ανάσταση του νεκρού θεού Όσιρι. Ο νεκρός Φαραώ τελετουργικά ταυτιζόταν με τον Όσιρι και πίστευαν πως με την επανάληψη και αναπαράσταση αυτών των τυπικών θα τον ανέσταιναν σε μια νέα ζωή.

Τα αρχαία Αιγυπτιακά στοιχεία είναι ιδιαίτερα σημαντικά επειδή παρουσιάζουν τόσο γραφικά τις δύο όψεις του νερού συνδυασμένες σε μία μόνο σωτήρια τελετουργική διαδικασία. Το νερό αποκαθάρει το σώμα του θανόντα από την αλλοίωση του θανάτου και επίσης το αναζωογονεί ή το αναγεννά ετοιμάζοντάς το για μια ζωή αιώνιας ευλογίας. Αυτή η διπλή διαδικασία για την επίτευξη μιας ευλογημένης αθανασίας δεν συναντάται ξανά μέχρι την ανάδυση του Χριστιανισμού. Η τελετουργική πλύση ως μυητική ιεροτελεστία ή πνευματική αναγέννηση ασκήθηκε στις μυστηριακές θρησκείες του Ελληνορωμαϊκού κόσμου, και υπάρχουν ενδιαφέρουσες συγκρίσεις με το Χριστιανικό βάπτισμα.

Πλένοντας το Χοίρο

Ως εξαγνιστικό τυπικό, το λουτρό στη θάλασσα ήταν από μόνο του ένα σημαντικό κομμάτι της μυητικής ιεροτελεστίας των Ελευσινίων Μυστηρίων, της παλαιότερης μυστηριακής λατρείας στην αρχαία Ελλάδα. Τη δεύτερη ημέρα των Μεγάλων Μυστηρίων οι μυούμενοι έτρεχαν στη θάλασσα μεταφέροντας ο καθένας ένα γουρουνάκι. Το έπλεναν καθώς και τους εαυτούς τους μέσα στη θάλασσα ως μια πράξη τελετουργικού καθαρμού. Στη συνέχεια θυσιάζονται οι χοίροι και το αίμα τους θεωρείται ένας εν δυνάμει εξαγνιστικός παράγοντας εναντίον του δαιμονικού κακού.

Στα μυστήρια της Κυβέλης και του 'Aττι συναντάμε την αγριότερη μορφή ενός αναζωογονητικού λουτρού. Το τυπικό ήταν γνωστό ως Ταυροβόλιο. Ο μυούμενος κατέβαινε μέσα σε ένα λάκκο κάνοντας λουτρό στο αίμα ενός ταύρου που θυσιαζόταν ακριβώς από πάνω του. Υπάρχει αντίστοιχη αναφορά επίσης ενός κριοβόλιου, που περιελάμβανε τη σφαγή ενός κριού. Τα πρώτα τεκμηριωμένα στοιχεία της ιεροτελεστίας χρονολογούνται από το 2ο αιώνα.

Η ιεροτελεστία του ταύρου εφαρμοζόταν κάποιες φορές σαν θυσία για ευημερία αλλά, η αναγεννητική της λειτουργία αποτυπώθηκε σε ορισμένες επιγραφές με τις λέξεις γεννημένος ξανά ή μυητικά αναγεννημένος καθώς και σαν γενέθλια ημέρα του μυούμενου. Μερικές από τις ιδέες που αποτελούν τη βάση αυτής της ιεροτελεστίας είναι προφανείς: ο ταύρος πάντα συμβόλιζε δύναμη και ρωμαλεότητα και το αίμα του ήταν η ουσία της ζωής του. Αλλά με τι τρόπο ο ταύρος σχετιζόταν με τον 'Aττι, έναν «νεκρό-αναστημένο θεό», και με ποια έννοια ο μυούμενος αναγεννάτο ή ξανάνιωνε από το ταυροβόλιο δεν είναι σαφές.

Η τελετουργική πλύση για ποικίλους σκοπούς ήταν ένα αρχαίο έθιμο μεταξύ των Εβραίων, αφού για παράδειγμα θεραπεύονταν από τη λέπρα. Αναφέρεται ότι ο Ιησούς είχε θεραπεύσει έναν τυφλό στέλνοντάς τον να πλυθεί σε μια λίμνη, αφού πρώτα άλειψε τα μάτια του με λάσπη (Ιωαν. κεφ. 9). Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν την βαθιά πίστη στη δύναμη του τελετουργικού πλυσίματος ώστε με αυτόν τον τελετουργικό τρόπο να απομακρυνθεί κάθε «βρωμιά» μέσα από τη θεραπευτική ιδιότητα του νερού. Πρόδρομος της πρώτης Χριστιανικής βάπτισης ήταν το τελετουργικό μπάνιο το οποίο έπρεπε να κάνουν οι νεοφώτιστοι στον Ιουδαϊσμό. Αυτή η ιεροτελεστία ήταν ουσιαστικά ένας εξαγνισμός από την ειδωλολατρία, ως προετοιμασία για να γίνουν μέλη του ιερού λαού του Γιαχβέ, του Θεού του Ισραήλ. Για αυτή την εισδοχή ήταν βασική απαίτηση η πλήρης βύθιση του υποψηφίου στα ύδατα.

Το Βάπτισμα του Ιησού

Η ανακάλυψη των Περγαμηνών της Νεκράς Θάλασσας στις ανασκαφές του Κουμράν έδωσε πολλά στοιχεία για τη φύση του βαπτίσματος του Ιησού. Οι Κουμράν της Διαθήκης, οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους σαν μια ιερή κοινότητα μέσα στο Ισραήλ, θα δέχονταν ένα νέο μέλος μετά από δημόσια μετάνοια και βάπτιση. Ένα απόσπασμα από την περγαμηνή γνωστή ως το Εγχειρίδιο της Πειθαρχίας λέει «ότι η σάρκα του θα καθαρθεί από το κατάβρεγμα του νερού για όποια ακαθαρσία και θα ακολουθήσει η καθαγίασή του με εξαγνιστικό νερό». Μεγάλες και βαθιές δεξαμενές βρέθηκαν στο Κουμράν υποδεικνύοντας πως η βάπτιση γινόταν με καθολική βύθιση.

Προτού εξετάσουμε τις Χριστιανικές αναφορές του τύπου βαπτίσματος που ασκήθηκε από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, είναι χρήσιμο να κοιτάξουμε την αναφορά στις Εβραϊκές Αρχαιότητες του Ιώσηπου, του εβραίου ιστορικού που έζησε τον 1ο αιώνα. Αυτή η αναφορά υπό το φως των στοιχείων του Κουμράν είναι σημαντική, καθώς η δράση του Ιωάννη του Βαπτιστή είναι σχετικά κοντινή.

«Ο Ιωάννης, ως ευσεβής άνθρωπος, προέτρεπε τους ενάρετους και δίκαιους Ιουδαίους που έδειχναν ευλάβεια προς τον Θεό να προσέλθουν για βάπτιση. Πίστευε πως, και με τον εξαγνισμό του σώματος θα ήταν αποδεκτή η Καθαγίαση του Βαπτίσματος, ώστε να έχει ολοκληρωθεί η κάθαρση για μια ψυχή που έχει ήδη καθαρθεί από την ενάρετη συμπεριφορά της.»

Σε αυτό το φόντο των σύγχρονων εβραϊκών τελετουργικών πλύσεων, όπου τονίζετε η εξαγνιστική δράση του νερού, πρέπει να κατανοηθεί η πρώτη μορφή του Χριστιανικού βαπτίσματος, ιδιαίτερα εκείνης του Ιησού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Αυτό είναι γνωστό από την πρωταρχική αναφορά στα Ευαγγέλια (Μαρκ. κεφ. 1). Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής εμφανίστηκε στην ερημιά κηρύσσοντας βάπτισμα μετάνοιας για τη συγχώρεση των αμαρτιών. Τον προσέγγισε όλη η ύπαιθρος της Ιουδαίας και όλος ο λαός της Ιερουσαλήμ και βαπτίζονταν από αυτόν στον ποταμό Ιορδάνη, ομολογώντας τις αμαρτίες τους… Εκείνες τις ημέρες ήταν που και ο Ιησούς ήρθε από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και βαπτίστηκε από τον Ιωάννη στον Ιορδάνη ποταμό.

Οι μαθητές του Ιησού, υπό την καθοδήγησή του, βάπτιζαν δημόσια τους νεοφώτιστους, αν και υπάρχει κάποια ασάφεια ως προς το εάν ο ίδιος ο Ιησούς πραγματικά βαπτίστηκε, γιατί σαν πρώτη παράδοση τον έχουμε να δίνει εντολή στους μαθητές του: «Πηγαίνετε, συνεπώς, και κάνετε μαθητές από όλα τα έθνη, βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. Κεφ. 28). Αυτή η εντολή όπου το βάπτισμα θα έπρεπε να είναι «στο όνομα» των τριών Θείων Προσώπων, τα οποία στο μεταγενέστερο Χριστιανικό δόγμα συνθέτουν την Τριάδα, υποδεικνύει μια μεταγενέστερη ανάπτυξη του αυθεντικού τύπου. Έτσι η χρήση του Τριαδικού τύπου εγκαθιδρύθηκε σύντομα ως ορθόδοξο δόγμα, και συνεχίζει να θεωρείται έως σήμερα ουσιαστική προϋπόθεση για ένα έγκυρο βάπτισμα.

Αυτή η αρχική μορφή του Χριστιανικού βαπτίσματος, και η σύνδεσή της με τις σύγχρονες μορφές της Εβραϊκής βάπτισης, δείχνουν ότι το βάπτισμα κατ΄αρχάς ήταν ουσιαστικά μια εξαγνιστική ιεροτελεστία, η οποία ήταν στενά συνδεδεμένη με τη μετάνοια των αμαρτιών. Ήταν ουσιαστική προϋπόθεση για την εισδοχή κάποιου ως μέλος της Χριστιανικής κοινότητας. Ενώ ήταν στενά συνδεδεμένη με την αναγνώριση του Ιησού ως τον Μεσσία του Ισραήλ, ο οποίος θα επέστρεφε σύντομα με υπερφυσική δύναμη για να εγκαθιδρύσει τη βασιλεία του Θεού. Δεν υπάρχει καμία αναφορά ότι η ιεροτελεστία οδηγούσε σε κάποιο είδος πνευματικής μεταμόρφωσης του βαπτιζομένου προσώπου, κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «αναγέννηση» ή «ανάπλαση».

Τελετουργικός Θάνατος και Αναγέννηση

Ο Απ. Παύλος ήταν υπεύθυνος για τη μεταμόρφωση αυτής της αρχικής μορφής του βαπτίσματος μέσα στη μυσταγωγική τελετή αναγέννησης στους κόλπους της Χριστιανικής Εκκλησίας. Αυτή η αλλαγή πρωτοεκφράζεται στο 6ο κεφάλαιο της επιστολής του Απ. Παύλου προς Ρωμαίους, η οποία γράφτηκε περίπου το 56 ή το 57. Το εν λόγω κείμενο χρειάζεται ίσως παραπομπές και σχόλια για να αποκαλύψει την πλήρη του σημασία.

«Γνωρίζετε ότι όλοι όσοι έχουμε βαπτισθεί εντός του Ιησού Χριστού, βαπτιστήκαμε μέσα στο θάνατό του; Θαφτήκαμε συνεπώς μαζί του μέσα στο θάνατο, έτσι ώστε όπως ο Χριστός εγέρθη εκ νεκρών από τη δόξα του Πατρός, ομοίως μπορούμε κι εμείς να βαδίσουμε στη νέα ζωή. Γιατί εάν έχουμε ενωθεί μαζί του σε ένα θάνατο σαν αυτόν, σίγουρα θα ενωθούμε μαζί του σε μιαν ανάσταση σαν τη δική του. Γνωρίζουμε ότι ο παλαιός μας εαυτός σταυρώθηκε μαζί του, έτσι ώστε το αμαρτωλό σώμα να καταστραφεί ώστε να μην είμαστε πλέον σκλαβωμένοι στην αμαρτία. Γιατί αυτός ο οποίος έχει πεθάνει είναι ελεύθερος από αμαρτήματα. Αλλά καθώς έχουμε πεθάνει μαζί με τον Χριστό, πιστεύουμε ότι επίσης θα ζήσουμε μαζί του. Γιατί γνωρίζουμε ότι ο Χριστός έχοντας εγερθεί εκ νεκρών δε θα πεθάνει ποτέ ξανά. Ο θάνατος δεν έχει εξουσία πάνω του. Το θάνατο που πέθανε, πέθανε προς την αμαρτία, άπαξ δια παντός, αλλά τη ζωή που ζει αυτός τη ζει προς τον Θεό. Έτσι πρέπει εσείς επίσης να θεωρείτε τον εαυτό σας νεκρό προς την αμαρτία και ζώντα προς τον Θεό μέσα στον Ιησού Χριστό.»

Αυτό το κείμενο που είναι γεμάτο από εσωτερικές εικόνες, αντιμετωπίζει το βάπτισμα με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο από εκείνον των πρώτων τελετουργικών καθαρμών, το οποίο μυούσε τον νεοφώτιστο στη Χριστιανική κοινότητα. Ο Απ. Παύλος παρουσιάζει την ιεροτελεστία ως τελετουργικό που σχετίζεται με τον θάνατο και την αναγέννηση, η οποία προσομοιάζει τον Θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού.

Υπάρχει ένας παραλληλισμός εικόνων μεταξύ της ταφής του Χριστού μέσα στον τάφο και της βύθισης-ταφής του νεοφώτιστου κάτω από το νερό του βαπτίσματος. Με άλλα λόγια, στο θάνατο-βύθιση, πεθαίνει ο προηγούμενος εαυτός, έτσι ώστε όπως ο Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θα εγερθεί σε μια νέα αθάνατη ζωή, με τρόπο τελετουργικό, ενσωματωμένος μέσα στο Χριστό.

Αυτό το δόγμα του Παύλου για το βάπτισμα θυμίζει, με εντυπωσιακό τρόπο, την ταύτιση του νεκρού με τον Όσιρι στην αρχαία Αιγυπτιακή νεκρική λατρεία. Όπως η Αιγυπτιακή ιεροτελεστία έτσι και το βάπτισμα για τον Παύλο επιφέρει αναγέννηση ή μεταμόρφωση σε μία νέα εξυψωμένη κατάσταση ύπαρξης. Η άποψη του Παύλου είχε δυναμική επιρροή και βρήκε απόλυτη έκφραση στην ιεροτελεστία του βαπτίσματος της Πρώτης Εκκλησίας. Κατασκευάστηκαν ειδικές κολυμπήθρες ή βαπτιστήρια για να επιτρέπουν ολική βύθιση. Οι υποψήφιοι έβγαζαν τα ρούχα τους και κατέρχονταν μέσα στο νερό συμβολίζοντας τελετουργικά έναν θάνατο, προς τους παλαιούς εαυτούς τους. Στην ανάδυση από το νερό του βαπτίσματος ντύνονταν με λευκές εσθήτες, έπαιρναν νέο όνομα και τους δινόταν μυστηριακή τροφή, ένα μίγμα από γάλα και μέλι, ανακηρύσσοντας έτσι την αναγέννησή τους μέσω του βαπτίσματος προς μια νέα εν Χριστώ ζωή.

Το Βάπτισμα των Βρεφών

Στην πρώτη περίοδο της Εκκλησίας, οι περισσότεροι υποψήφιοι για βάπτιση ήταν ενήλικες, γιατί οι νεοφώτιστοι, ανέβαλλαν το βάπτισμα μέχρι τον καιρό του θανάτου τους, με την πίστη ότι θα πέθαιναν εξαγνισμένοι από την αμαρτία και πνευματικά αναγεννημένοι. Αλλά καθώς περνούσε ο καιρός, το έθιμο να βαπτίζονται τα βρέφη βαθμιαία υπερίσχυσε. µΗταν απόλυτα φυσικό πως οι Χριστιανοί γονείς ήθελαν τα παιδιά τους να ευλογηθούν με τα πνευματικά οφέλη του βαπτίσματος, παρόλο που αυτή η πρακτική επισκιάστηκε ολοκληρωτικά από το δόγμα του Πρωταρχικού Αμαρτήματος.

Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, ένα νεογέννητο παιδί, αν και ανίκανο να αμαρτήσει πραγματικά, θεωρείτο ότι υπόκειται στην οργή του Θεού επειδή μοιραζόταν το κληρονομημένο αμάρτημα της ανθρωπότητας. Ένα βρέφος το οποίο πέθαινε αβάπτιστο ήταν καταδικασμένο στην κόλαση, ή στον Προθάλαμο της Κολάσεως, ένα ειδικό διαμέρισμα της κόλασης.

Το βάπτισμα αρχικά γινόταν σε ανοιχτούς φυσικούς χώρους με τρεχούμενο νερό όπως οι λίμνες και τα ποτάμια ή άλλους ειδικούς χώρους, τα λεγόμενα βαπτιστήρια. Με το πέρασμα του χρόνου και την εφαρμογή του βαπτίσματος των βρεφών οδηγήθηκαν στην εισαγωγή μιας μικρότερης ανυψωμένης κολυμπήθρας καθώς η τελετή πραγματοποιείτο στους ναούς.

Διαπιστώνουμε, επίσης, και τον αποχωρισμό του βαπτίσματος από το χρίσμα, το οποίο ήταν αρχικά τμήμα της τελετής της βάπτισης στην Πρώτη Εκκλησία. Θεωρείτο ότι μεταδιδόταν στον βαπτιζόμενο το δώρο του Αγίου Πνεύματος μέσω της επίθεσης των χεριών του επισκόπου. Μια άλλη σημαντική εξέλιξη ήταν η πίστη, ότι η χάρη του βαπτίσματος μεταφερόταν ex opera operando δηλ. «από τη λειτουργία του έργου», από την αποτελεσματικότητα της δράσης του μυστηρίου που εκτυλισσόταν στο τυπικό. Δόθηκε έμφαση επάνω στη σωστή «μορφή» και «ύλη»: έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ο Τριαδικός τύπος, και το νερό να ρέει πάνω από τον υποψήφιο και όχι απλά να τον ραντίσουν.

Η Μεταρρύθμιση διατήρησε το τυπικό του βαπτίσματος ως την ουσιαστική ιεροτελεστία της Χριστιανικής μύησης για τους Προτεστάντες όπως επίσης και για τους Καθολικούς. Στην πραγματικότητα ορισμένες σχισματικές ομάδες, όπως οι Αναβαπτιστές και οι Βαπτιστές, έθεταν πρωταρχική έμφαση στη σημασία της και επέμεναν στην ενήλικη βάπτιση με βύθιση. Υποστήριζαν πως μόνον με αυτόν τον τρόπο το βάπτισμα θα εξέφραζε την ηθελημένη αποδοχή του Χριστού, η οποία ήταν αδύνατη για ένα βρέφος.

Σήμερα το βάπτισμα θεωρείται πως συμβολίζει περισσότερο την αποδοχή του να είναι κάποιος μέλος στη Χριστιανική κοινότητα, παρά την επίδραση του τυπικού σε μια μυστηριακή αναγέννηση, όπως δίδαξε ο Παύλος.

Για την Ορθόδοξη εκκλησία το βάπτισμα αποτελεί ένα από τα επτά μυστήριά της. Σύμφωνα μάλιστα με το υπόμνημα της Μεγάλης Παρασκευής το βάπτισμα όπως και η Θεία Ευχαριστία εξέρευσαν εκ της τρωθείσης πλευράς του Ιησού Χριστού. Η τριπλή κατάδυση συμβολίζει την τριήμερη ταφή και ανάσταση του Χριστού. Έτσι πέρα από μια τελετουργική υποδοχή των πιστών στο σώμα της εκκλησίας, πέρα από τη λήψη της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος, αποτελεί συμμετοχή στο Θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Ο νεοφώτιστος με την βάπτιση αποθέτει τον «Παλαιόν άνθρωπον» και εξέρχεται από το μυστήριο αναγεννημένος «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Στη Χριστιανική βάπτιση, συνηθίζεται να πιστεύεται ευρέως ότι, εάν ένα παιδί δεν κλάψει, η ιεροτελεστία έχει αποτύχει να εκδιώξει το Διάβολο από μέσα του.

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κατέχει το πολυπλοκότερο τελετουργικό βάπτισης στη Δύση, περιλαμβάνει προκαταρκτικούς εξορκισμούς, τοποθέτηση αλατιού στο στόμα του υποψηφίου, άλειμμα με σάλιο και λάδι, και το κράτημα ενός κεριού.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

    • M. Black, Οι Περγαμηνές και οι Χριστιανικές Καταγωγές, Nelson, 1961.
    • L. Duchesne, Χριστιανική Λατρεία (S.P. C.K., 1931).
    • J.D.C. Fisher, Χριστιανική Μύηση: Βάπτισμα στη Μεσαιωνική Δύση, S.P.C.K., 1965.

Έργα του S.G.F. Brandon

     Η πτώση της Ιερουσαλήμ και της Χριστιανικής Εκκλησίας (1951)
    Χρόνος και Ανθρωπότητα: μια ιστορική και φιλοσοφική μελέτη της στάσης της ανθρωπότητας για τα φαινόμενα
    της αλλαγής (1954)
    Ο 'Aνθρωπος και το Πεπρωμένο του σε όλες τις Μεγάλες Θρησκείες: Μια ιστορική και συγκριτική μελέτη (1962)
    Θρύλοι Δημιουργία της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής (1963)
    Ιστορία, ο Χρόνος, και Θεότητα (1965)
    Η Απόφαση των Νεκρών: Η ιδέα της μετά θάνατον ζωής στις μεγάλες θρησκείες (1967)
    Ο Ιησούς και οι Ζηλωτές: Μια μελέτη του πολιτικού παράγοντα στον πρωτόγονο Χριστιανισμό (1967)
    Η Δίκη του Ιησού από τη Ναζαρέτ (1968)
   Θρησκεία στην Αρχαία Ιστορία: Μελέτες σε ιδέες, άνδρες και Εκδηλώσεις (1969)
   Αρχαίες Αυτοκρατορίες (1970)

  Μτφρ.: Ε.Τ.Α.