Η επικοινωνία είναι το κλειδί για τη θεμελίωση, του ατόμου μέσα σε ένα γενικότερο σύνολο. Η επικοινωνία είναι το κλειδί για την επιτυχία των ανθρώπων. Είναι, επίσης, το κλειδί για τη θεραπεία σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξης. Μια επικοινωνία που εκφράζεται είτε με λόγια, είτε με κινήσεις.

Οι ψυχολόγοι που μελετούν την ανθρώπινη συμπεριφορά, οι αποκαλούμενοι συμπεριφοριστές, δίνουν μεγάλη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται η ασυνείδητη πρόθεση του ατόμου. Παρατηρούν κυρίως την ασυνείδητη κίνηση των χεριών, τη στάση του σώματος, την κλίση που παίρνει σε κάθε του προσπάθεια για επικοινωνία, βάζοντας έτσι το βιολογικό θεμέλιο παρατήρησης της επικοινωνίας.

Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τις χειρονο­μίες που χρησιμοποιεί ένας άνθρωπος προκειμένου να εκφραστεί, θα αναγνωρίσει πως το αν­θρώπινο σώμα εν γένει χρησιμο­ποιεί κάποιες αναγνωρίσιμες ομά­δες κινήσεων. Για παράδειγμα, το δάκτυλο στα χείλη σε όλες τις σω­ματικές γλώσσες του κόσμου, σχε­δόν, σημαίνει σιωπή. Το άγγιγμα στην κορυφή του κεφαλιού είναι ένα σημάδι φιλικής αποδοχής. Η παλά­μη προτεταμένη δείχνει την πρόθε­ση για σταμάτημα οποιασδήποτε δράσης. Τα δεμένα χέρια και τα κλειστά χέρια υποδηλώνουν αμυ­ντική και κλειστή στάση κ.ο.κ. Θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε αυτές τις στερεότυπες κινήσεις σχεδόν σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Το άγγιγμα των χεριών υπονοεί αποδοχή, ενώ το φιλί μπο­ρεί να έχει εκατοντάδες διαφορετι­κές αποχρώσεις στην ερμηνεία του. Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να χρη­σιμοποιήσει χιλιάδες παραλλαγές σε στερεότυπες κινήσεις και έτσι να αποδώσει μια σύνθετη γλώσσα με χιλιάδες διαφορετικά νοήματα που εκφράζουν την αληθινή του θέλη­ση και πρόθεση.

Μούντρα

Στην αυγή του χρόνου, πριν ο άνθρωπος αναπτύξει το χάρισμα της λαλιάς, οι χειρονομίες και οι κινήσεις του σώματος ήταν η πρωταρχική μορφή επικοινωνίας. Η γλώσσα των χεριών είναι η αρχαιότερη στον κόσμο, καθώς εκφράζει συναισθήματα και διαθέσεις. Ωστόσο, στις αρχέγονες θρησκείες του κό­σμου, ιδιαίτερα στην ινδουιστική πα­ράδοση, θεωρείται πως κάθε πε­ριοχή του χεριού συνδέεται με ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφά­λου, από το οποίο και προς το οποίο δέχεται και μεταβιβάζει καθαρά μη­νύματα.

Οι μούντρα είναι ιερές τελετουργικές χειρονομίες ή θέσεις των χεριών. Όταν χρησιμοποιούνται στον τελετουργικό χορό, γίνονται μια πολύπλοκη γλώσσα με μυριάδες νοήματα. Στα σανσκριτικά η λέξη μούντρα σημαίνει σφραγίζω και μεταφράζεται ως στάση ή συμβολική χειρονομία, ως «αυτό, που φέρνει ευθυμία». Το πρώτο συνθετικό Μουντ εκφράζει τη χαρά, και το δεύτερο Ρα σημαίνει «παράγω», είναι η χαρά από την εξισορρόπηση της πράνα, που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τις αναπνευστικές ασκήσεις (πραναγιάμα) στην γιόγκα.

Οι μούντρα διεγείρουν τα διάφορα μέρη του σώματος που εμπλέκονται στην αναπνοή και επηρεάζουν τη ροή της ενέργειας στο σώμα. Χρη­σιμοποιούμενες μαζί με εκφωνήσεις ή μάντρα, οι μούντρα ήταν το κατε­ξοχήν μέσο για τη σφράγιση της ενέργειας. Σφράγισμα της ενέργει­ας σημαίνει εστίασή της και η εστιασμένη ενέργεια έχει απεριόρι­στη δύναμη, κυρίως θεραπευτική. Η σωστή εκτέλεση των μούντρα, λοι­πόν, είναι το μέσο για να έχουμε πρόσβαση σε μια δεξαμενή απεριόριστης δύναμης. Αυτή τη δύναμη μπορούμε να τη χρησιμο­ποιήσουμε για τη μετου­σίωση της συνείδησης, εξαιτίας της επίδρασής της στο σώμα, το νου και τα συναισθήματα.

Τούτη η μετουσίωση έρ­χεται ως αποτέλεσμα της εξισορρόπησης της ενέρ­γειας που συμβαίνει σε συγκεκριμένα κέντρα ή τσάκρα. Αυτά τα τσάκρα είναι σημεία συνάντησης της ψυχικής ενέργειας που διαθέτει ένα άτομο και διαθέτουν διαφορετικές ονομασίες ή μπορεί κανείς να τα οραματιστεί με διαφορετικά σχήματα και χρώματα, ανάλογα το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται και την ιδιαίτερη λειτουργία τους. Μπορεί κανείς να τα οραματιστεί με τις ιδιαίτερες εικόνες που τους έχουν αποδοθεί παραδοσιακά, αλλά το μέσο που θα μεταφέρει την εικόνα στον εγκέφα­λο, θεωρείται πως είναι η ιδιαίτερη μούντρα που χρησιμοποιείται για την περίσταση. Με λίγα λόγια η φυ­σική χειρονομία είναι εκείνη που χρησιμοποιείται για το άδραγμα του αόρατου, αυτού που συμβαίνει στους αόρατους κόσμους.

Την αποκαλούν, η γιόγκα των δακτύλων, αφού με τη χρήση των χεριών τα δάκτυλα έχουν έναν ιδιαίτερο συμβολισμό που αντιπροσωπεύει από ένα στοιχείο της φύσης: ο Αντίχειρας τη φωτιά (agni), ο Δείκτης τον αέρα (vagy), το Μεσαίο δάχτυλο τον ουρανό (akash), ο Παράμεσος τη γη (prithvi) και το Μικρό δάχτυλο το νερό (jal). Όταν αυτά τα πέντε στοιχεία, είναι σε ισορροπία, η ενέργεια ρέει απρόσκοπτα και επιτυγχάνεται ισορροπία.

Υπάρχει μεγάλη επιρροή και έλεγχος πάνω στο φυσικό, ενεργειακό και νοητικό σώμα, με λεπτές συνδέσεις στην ροή της ενέργειας μέσα στο σώμα και στον εγκέφαλο. Έτσι, όταν τοποθετούμε τα χέρια μας σε μούντρα, διεγείρουμε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, και δημιουργούμε ένα συγκεκριμένο κύκλωμα ενέργειας.

Οι μούντρα, χρησιμοποιούνται στη Χάθα Γιόγκα Πραντιπίκα και τη Γκεράντα Σαμχίτα ως βοηθητικά μέ­σα για τον οραματισμό των τσάκρα. Η σημαντικότερη μούντρα είναι για αυτή την περίπτωση η τσιτ-μούντρα, που συμβολίζει τη σοφία της ανώ­τερης συνείδησης. Μέσω αυτής εί­ναι δυνατόν να αφυπνιστεί η κουνταλίνι με τη βοήθεια των ανάλογων αναπνοών (πραναγιάμα) και στάσε­ων του σώματος (ασάνα). Μια άλλη σημαντική μούντρα είναι η μάχα-μούντρα, που μπορεί να βοηθήσει στον οραματισμό της σουσούμνα και είναι σχετικά εύκολη στην πρα­κτική της. Για να την εκτελέσει ο μα­θητής κάθεται απλά στο έδαφος και τοποθετεί το αριστερό πόδι στο πε­ρίνεο, προσέχοντας να μην καθίσει επάνω του. Το δεξί πόδι κρατιέται τεντωμένο σε ορθή γωνία προς το σώμα. Πιάνει το δεξί χέρι με δυο χέρια και στρέφει την προσοχή του στο κέντρο άτζνα. Οραματίζεται το σουσούμνα νάντι, το ση­μείο έναρξής του και το σημείο κατάληξής του και εκτελεί τις κατάλ­ληλες αναπνευστικές ασκήσεις, προ­κειμένου να καθαριστεί ο αγωγός μέ­σα από τον οποίο κυλά η δύναμη της σουσούμνα.

Σημαντική μούντρα για το σύνολο του σώματος είναι η γιονί-μούντρα. Παίρνει το όνομά της από τη λέξη γιονί που σημαίνει μήτρα, γιατί ο μαθητής δεν έχει καμία επαφή με τον εξωτερικό κόσμο και συνεπώς καμία εξωτερική δράση της συνείδησης. Η καλύτερη ασάνα σε αυτή την περίπτωση είναι η στάση του λωτού, γιατί βοηθά στο σφράγισμα των κατώτερων επιδράσεων. Οι αντίχειρες σφραγίζουν τα αυτιά και οι δείκτες τα βλέφαρα, ενώ οι μέσοι σφραγίζουν τα ρουθούνια. Η σπονδυλική στήλη κρατιέται ευθυτενής, ενώ οι αγκώνες βρίσκονται σε ορθή γωνία σε σχέση με το σώμα, κοιτάζοντας προς τα έξω. Κατά τη διάρκεια αυτού του εσωτερικού έργου, οι γιόγκι όχι μόνο οραματίζονται το κάθε τσάκρα με τις προστατευτικές του θε­ότητες ξεχωριστά, αλλά βιώνουν και τον εσωτερικό ή «μυστικό» ήχο του.

Η τρίτη σημαντική μούντρα είναι η σαμπχάβι-μούντρα και χρησιμο­ποιείται ιδιαίτερα από τους γιόγκι, αν επιθυμούν να βιώσουν τους εσω­τερικούς ήχους. Μοιάζει πολύ με τη γιονί-μούντρα, αλλά εδώ τα μάτια είναι ανοιχτά, δίχως να «θέλουν να δουν τίποτα». Με άλλα λόγια δε βλέ­πει κανείς τίποτα το συγκεκριμένο, δεν ακούει τους, εξωτερικούς ήχους και δε μυρίζει οποιαδήποτε εξωτερική μυρωδιά. Τούτη η πρα­κτική είναι κυριολεκτικά ένα σφρά­γισμα, έτσι ώστε να μην μπορεί η συνείδηση να στραφεί σε οτιδήπο­τε εξωτερικό. Όταν παύει να υφί­σταται οποιοδήποτε ερέθισμα, ο γιόγκι βιώνει μια μεγάλη εσωτερική χαρά. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι γιό­γκι, περιλαμβανομένων και των Θιβετανών, μετέφρασαν τη λέξη μού­ντρα ως «πηγή χαράς».

Οι Βασικές Μούντρα

Όλες οι μούντρα που εφαρμό­ζονται στην πρακτική της Γιόγκα, έχουν ως στόχο τους να ενδυναμώ­σουν τα αποτελέσματα του ήχου (μάντρα) και του οραματισμού. Ωστόσο, παρόλο που η λέξη μού­ντρα σήμερα αναφέρεται κυρίως για τις κινήσεις των χεριών, στην πραγματικότητα σχετίζεται τόσο με τις κινήσεις του σώματος όσο και με τις κινήσεις των ματιών. Όσον αφορά στις κινήσεις των χεριών υπάρχουν βασικές ή θεμελιακές μούντρα, σε παραλλαγές των οποίων στηρίζονται οι υπόλοιπες και πλέον περίπλοκες. Συχνά μάλιστα μια μούντρα είναι δυνατόν να πε­ριέχει διαφορετικές μούντρα του σώματος, των χεριών και των ματιών ταυτόχρονα, κάτι που μπορεί να πα­ρατηρήσουμε στους πα­ραδοσιακούς ινδουϊστικούς χο­ρούς.

Από τις μούντρα των χεριών γε­νικά ξεχωρίζονται εννέα βασικές, οι οποίες αντλούνται από τη βουδιστι­κή διδασκαλία. Η πρώτη είναι η Νταρματσάκρα Μούντρα, με τα δυο χέρια μπρος στο στήθος. Οι δείκτης και ο αντίχειρας αγγίζονται. Η επό­μενη είναι Βαράντα Μούντρα, σύμφωνα με την οποία το χέρι κρέμε­ται με την παλάμη στραμμένη προς τα έξω. Η Ντχιάνα Μούντρα ονομά­ζεται επίσης και Σαμάντχι Μούντρα ή μούντρα του διαλογισμού. Τα δύο χέρια αναπαύονται στα γόνατα, με τις παλάμες στραμμένες προς τα πάνω. Η τέταρτη είναι η Αμπχάγια Μούντρα, η κίνηση της αφοβίας. Το δεξί χέρι είναι ελαφρά στραμμένο προς τα πάνω και η παλάμη είναι στραμμένη προς τα έξω. Ονομάζε­ται, επίσης, και μούντρα της απάρνησης. Η πέμπτη είναι η Βιτάρκα Μούντρα ή χειρονομία της συζήτησης και χρησιμοποιείται για την εξή­γηση των διδασκαλιών του Βούδα. Τα χέρια είναι υψωμένα, ενώ οι άκρες των αντιχείρων και των δει­κτών αγγίζονται. Η έκτη είναι η Ταρτζάνι Μούντρα, η χειρονομία προ­φύλαξης από το κακό. Εδώ ο δεί­κτης και το μικρό δάκτυλο είναι στραμμένα προς τα έξω, ενώ ο μέ­σος και ο παράμεσος κλειδώνονται προς τα μέσα με τον αντίχειρα. Η έβδομη είναι η Ναμαακάρα Μού­ντρα, η χειρονομία της προσευχής. Οι δύο παλάμες αγγίζονται αντικρι­στά με τα δάχτυλα στραμμένα προς τα πάνω. Η όγδοη είναι η Μπουντχασραμάνα Μούντρα, που ονομάζεται, επίσης, χειρονομία της απάρνησης του ασκητή. Η ένατη και τελευταία από τις βασικές μούντρα είναι η Μπχανταμάρα Μούντρα και είναι χειρονομία προστασίας.

Εδώ τα χέρια γίνονται μέσο έκφρασης του εσώτερου εαυτού. Για αυτό, άλλωστε, λέγεται πως οι μούντρα των χεριών αντιπροσωπεύουν τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε με την κοσμική ενέργεια.

Οι μούντρα των χεριών μπορούν να γίνουν με το ένα ή και τα δύο χέρια ταυτόχρονα. Το δεξί χέρι αντι­προσωπεύει τον εξωτερικό εαυτό, ενώ το αριστερό χέρι απεικονίζει τον εσωτερικό εαυτό. Κάθε δάκτυ­λο έχει ένα διαφορετικό νόημα και αποδίδει ιδιαίτερο χαρακτήρα στην όλη κίνηση, ανάλογα με το ποιο από τα άλλα δάκτυλα αγγίζει. Επίσης, η μία χειρονομία είναι δυνατόν να ακολουθείται από κάποια άλλη, πα­ράγοντας έτσι ένα είδος χορού των χεριών. Συνήθως τα χέρια χρησιμο­ποιούνται για να εκφραστούμε, να εργαστούμε και να μοιραστούμε τον εαυτό μας με τους άλλους. Είναι πο­λύτιμα και πανίσχυρα, καθώς εστιά­ζουν το νου και κατευθύνουν την ενέργεια. Έτσι, η ορθή εφαρμογή τους είναι δυνατόν να ενισχύσει τον εκπληκτικό ρόλο που παίζουν τα χέ­ρια στη ζωή. Άλλωστε, μελέτες που έγιναν από επιστήμονες δείχνουν πως η διαδικασία της σκέψης βοηθιέται αν γίνονται παράλληλα κινήσεις των χεριών.

Οι μούντρα που εκτελούνται με τα μάτια έχουν ανάλογο αποτέλε­σμα. Οι περισσότερες πληροφορίες που δεχόμαστε μέσω των αισθήσε­ων έρχονται μέσω της όρασης. Ακό­μη και όταν κάποιος μας μιλά, το 60% των πληροφοριών που αντλού­με προέρχεται από αυτό που βλέ­πουμε κι όχι από αυτό που ακούμε. Έτσι, μέσω της παρατήρησης τα μάτια μας μεταφέρουν γνώση του εξωτερικού κόσμου. Την ίδια στιγμή είναι οι καθρέφτες της ψυχής μας, καθώς πάνω τους αντικαθρεπτίζονται οι οποιεσδήποτε ψυχικές με­ταβολές. Τα δύο μάτια αντιπροσω­πεύουν τη δυαδικότητα. Όταν είναι ανοικτά, αναγνωρίζουν τη δυαδικό­τητα στον εξωτερικό κόσμο. Σαν κλείνουν, όμως, η δυαδικότητα εξα­φανίζεται και αναπτύσσεται η εσω­τερική όραση της μονάδας. Είναι η στιγμή κατά την οποία η ανώτερη γνώση καθοδηγεί. Οι μούντρα των ματιών μπορούν να βοηθήσουν ιδι­αίτερα, καθώς είναι δυνατόν με τις κατάλληλες κινήσεις να στρέψουν τη ροή της ψυχικής ενέργειας στο τρίτο μάτι και να το αφυπνίσουν, ει­σάγοντας τη συνείδηση στην ανα­γνώριση των ανώτερων κόσμων.

Οι μούντρα στις οποίες εμπλέ­κεται όλο το σώμα, έχουν ως στό­χο τους την εναρμόνιση της ενέργειας στο σώμα και την εστίαση του νου. Έτσι, το σώμα χαλαρώνει συ­νήθως σε σχήμα τριγώνου. Τα γό­νατα σχηματίζουν τη βάση, ενώ το κεφάλι εξυπηρετεί ως άξονα διαμόρφωσης του τελικού σχήματος. Βέβαια, ως μούντρα θα μπορούσε να εξυπηρετήσει οποιαδήποτε ασάνα ή στάση του σώματος, καθώς έχει ως σκοπό της την εστίαση και την κατεύθυνση της ενέργειας. Έτσι, για το σκοπό του διαλογισμού χρησιμοποιείται συνήθως η στάση του λωτού. Για άλλες ανάγκες χρη­σιμοποιούνται διαφορετικές στά­σεις, στις οποίες το σώμα μπορεί με τρόπο άνετο να μεταβιβάσει τις ενέργειές του. Επιτυγχάνοντας τη χαλάρωση στη δράση, το σώμα γίνεται από μόνο του μούντρα. Ενεργοποιείται και εστιάζεται έτσι ώστε να εκπληρώσει το πεπρωμένο του.

Σε ένα πιο πνευματικό επίπεδο, η εξάσκηση συγκεκριμένων μούντρα είναι μια εξωτερική αναπαράσταση των εσωτερικών μας προθέσεων. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη μούντρα και λέγεται ότι ο διαλογισμός σε μία συγκεκριμένη μπορεί να μας βοηθήσει να εκδηλώσουμε συγκεκριμένες ελπίδες, ενέργειες ή επιθυμίες στη ζωή σας. Οι μούντρα είναι ένας τρόπος να αναπαραστήσουμε αυτό που θέλουμε να γίνουμε, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο. Όταν τα χέρια μας μπαίνουν σε μια μούντρα, επιτρέπουμε μια φυσική σύνδεση με μια άυλη επιθυμία.

Η Θεραπευτική Δύναμη των Μούντρα

Η θεραπεία στο μεγαλύτερο μέ­ρος της εξαρτάται από τη δύναμη εξισορρόπησης, για αυτό οι μούντρα έχουν μεγάλη θεραπευτική δύ­ναμη. Τις ασκούσαν αρχιερείς και αρχιέρειες για να επιτύχουν θερα­πευτικά αποτελέσματα εδώ και χι­λιάδες χρόνια. Τις χρησιμοποίησαν οι μεγάλοι διδάσκαλοι της ανθρω­πότητας για να επιτύχουν τη θερα­πεία σε ατομικό και συλλογικό επί­πεδο. Ο Χριστός, ο Βούδας, ο Κρίσνα, ο Μωυσής, οι αρχιερείς και οι φαραώ της Αιγύπτου απεικονίζονται συχνά να κρατούν τα χέρια τους σε συγκεκριμένες θέσεις.

Είναι φυσικό, όταν γνωρίζει κα­νείς τους εσωτερικούς νόμους δια­χείρισης της κοσμικής ενέργειας, να γνωρίζει και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να εστιάσει και να μεταβι­βάσει την ενέργεια στο υλικό πεδίο, χρησιμοποιώντας συ­γκεκριμένες τεχνικές. Κάθε δάκτυ­λο συνδέεται με ένα πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος και μέσω αυτού με έναν αστρικό σχηματισμό. Συνεπώς, η διοχέτευση της ενέρ­γειας μέσω συγκεκριμένων δακτύ­λων είναι δυνατόν να χρωματίσει την ποιότητα της ψυχικής ενέργειας που μεταβιβάζεται.

Λέγεται πως το σώμα μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, αποκαλύπτει την εσώτερη φύση μας. Το θέμα είναι πόσο συνειδητά μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε έτσι ώστε να προσφέρουμε το μερίδιο μας μέσα από βαθιά κατανόηση και γνώση της ύπαρξής μας στην ενότητα του σύμπαντος και της πλανητικής εξέλιξης.

Σύνδεσμοι

https://holisticyoga.gr/mundras/

http://www.ygeiasorama.gr/mountres-i-giogka-ton-daktylw/

https://kiriakisevasti.gr/mudra

https://tantra-yoga-events.blogspot.com/2017/10/mudras.html

http://axioanaforas.blogspot.com/2015/01/mudras.html

Ν.Β.