«Φέρσου σε όλους σαν να είναι αδέρφια σου, ακόμη και αν τους γνωρίζεις για πρώτη φορά»
                                                                                                                                                    [ιτσαρίμπα τσόντε[1]]

Σύμφωνα με τους κατοίκους της Οκινάουα, ένα από τα νησιά που ανήκουν στις Γαλάζιες Ζώνες[2] του κόσμου, το Ικιγκάι είναι ο λόγος για τον οποίο αξίζει να ξυπνάμε το πρωί. Μια φιλοσοφία ζωής που έχει τις ρίζες της σε αυτό το Ιαπωνικό νησί.

Ένα από τα μυστικά όσων ζουν εκεί  είναι η βεβαιότητά τους ότι ανήκουν στην κοινότητα, αυτό που αποκαλούν μοάι. Το «πνεύμα της αμοιβαίας συνεργασίας» γιούι-μάρου, είναι ριζωμένο βαθιά μέσα στις καρδιές τους. Υποστηρίζουν την ομαδική εργασία και βοηθάνε ο ένας τον άλλο, διατηρώντας έτσι  συναισθηματική και οικονομική σταθερότητα.

Η καλλιέργεια της φιλίας, ο εορτασμός της αυγής, η ήπια άσκηση, η ελαφριά διατροφή και η κατάλληλη ξεκούραση λειτουργούν ως έκφραση της χαράς της ζωής, και εξελίσσονται ως το προσωπικό ικιγκάι του καθενός.

Η δημιουργία ισχυρών δεσμών στις τοπικές κοινωνίες με κοινά ενδιαφέροντα οδηγούν στην συναναστροφή και ενισχύουν την αλληλοβοήθεια και για πολλούς η προσφορά υπηρεσίας προς στους άλλους μετατρέπεται σε ένα από τα ικιγκάι τους. Μαζί με την προσπάθειά τους να απασχολούνται χαλαρά με διαφορετικές ασχολίες ως το τέλος της ζωής τους, αποτελούν τα δύο βασικά πράγματα που τους κάνουν να ζουν για πάρα πολλά χρόνια.

Για να είναι κανείς ενεργός ακόμη και όταν δεν υπάρχει ανάγκη να εργαστεί, χρειάζεται να έχει ένα ικιγκάι στον ορίζοντα, έναν στόχο που θα τον οδηγεί σε όλη του τη ζωή και θα τον ωθεί να δημιουργεί όμορφα και χρήσιμα πράγματα για την κοινωνία και για τον ίδιο.

Η τέχνη, για παράδειγμα, σε όλες τις μορφές της είναι ένα ικιγκάι που έχει τη δύναμη να δίνει ευτυχία και σκοπό στη ζωή. Το να απολαμβάνουμε την ομορφιά ή να τη δημιουργούμε δεν κοστίζει πολύ και είναι κάτι στο οποίο όλοι έχουμε πρόσβαση.

Η Φιλοσοφία Ικιγκάι

Η τέχνη του να γερνάς πάντα νέος

Το ikigai είναι μια γιαπωνέζικη λέξη, 生き甲斐, η οποία δεν έχει ακριβή μετάφραση. Είναι το νόημα της ζωής, αυτό που σε κάνει να ξυπνάς κάθε μέρα με ενθουσιασμό. Αν το μεταφράζαμε κατά λέξη, θα ήταν εκείνο για το οποίο αξίζει τον κόπο να ζει κανείς. Και σε μια πιο ελεύθερη απόδοση σημαίνει, η ευτυχία του να είσαι πάντα απασχολημένος.

Εκφράζει το πάθος της ζωής, που δίνει ικανοποίηση, ευτυχία και νόημα στη ζωή. Η έννοιά του ευθυγραμμίζεται απόλυτα με την κουλτούρα του ιαπωνικού λαού που πιστεύουν ότι, το άθροισμα των μικρών χαρών στην καθημερινή ζωή έχει ως αποτέλεσμα μια ολοκληρωμένη ζωή στο σύνολό της, κάτι που οδηγεί και στην μακροβιότητα.

Οι Ιάπωνες λένε: χρησιμοποιήστε το Ιτσίγκο ιτσιέ για να σας βοηθήσει να ανακαλύψετε το Ικιγκάι σας - το σκοπό της ζωής, γιατί μόνο με το να μάθετε να είστε παρόντες, να συντονίζεστε και να ενθουσιάζεστε με τη στιγμή, μπορείτε να προσδιορίσετε τι είναι αυτό που σας ωθεί και σας φέρνει ευτυχία.

Κατά τους Ιάπωνες, κάθε άνθρωπος έχει ένα ικιγκάι, έναν λόγο ύπαρξης. Είναι κρυμμένο μέσα μας και απαιτείται πολύ υπομονετική εξερεύνηση ώστε να φτάσουμε στο βάθος του εαυτού μας και να το βρούμε. Ορισμένοι το έχουν βρει και φροντίζουν συνειδητά να το ενδυναμώνουν για να εμπνέουν όλες τις πτυχές της ύπαρξής τους, ενώ άλλοι παρότι το κουβαλάνε μέσα τους, συνεχίζουν ακόμη να το ψάχνουν.

Η φιλοσοφία του ικιγκάι έχει ως σκοπό να αγκαλιάσουμε όλα όσα κάνουμε. Αυτό είναι το μυστικό για μια μεγάλη και ευτυχισμένη ζωή. Είναι σαν μια ραδιοσυχνότητα, όσο πιο καλά συντονιζόμαστε μαζί του, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η αίσθηση ότι η ζωή μας έχει νόημα. Είναι το υπαρξιακό μας καύσιμο για τη ζωή. Με το που θα το ανακαλύψουμε, πρέπει να έχουμε τη γενναιότητα να μοχθήσουμε για να μη χάσουμε το μονοπάτι.

Όταν, για παράδειγμα, είμαστε απόλυτα βυθισμένοι σε μια ασχολία δεν υπάρχει παρελθόν, ούτε μέλλον, υπάρχει μόνο παρόν. Το εγώ διαλύεται και μετατρέπεται σε μέρος αυτού που κάνουμε και ρέουμε με την εμπειρία. Απολαμβάνουμε τόσο πολύ αυτό που κάνουμε που ξεχνάμε κάθε μας έγνοια και είμαστε δημιουργικοί καθώς βυθιζόμαστε ολοκληρωτικά στη ζωή. Δεν υπάρχει μαγική συνταγή για να επιτύχουμε την ευτυχία, για να ζήσουμε το προσωπικό μας ικιγκάι, μπορούμε όμως να μπαίνουμε σε μια κατάσταση ροής και μέσα από αυτή να φτάνουμε στη «βέλτιστη εμπειρία».

Ο καθ. ψυχολογίας και συγγραφέας Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ (Mihaly Csikszentmihalyi) αναφέρει: «Ροή είναι η κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι μπαίνουν όταν είναι βυθισμένοι σε μια δραστηριότητα και δεν τους ενδιαφέρει τίποτε άλλο. Η εμπειρία αυτή καθαυτή είναι τόσο ευχάριστη, που οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να τη κάνουν ακόμη κι αν χρειαστεί να θυσιάσουν άλλες πλευρές της ζωής τους μόνο και μόνο για να συνεχίσουν να την κάνουν». Τι συμβαίνει στη συνείδησή μας όταν είμαστε σε αυτή την κατάσταση; Ζώντας σε μια διαρκή και ανεμπόδιστη ροή, επικεντρωνόμαστε σε μία πολύ συγκεκριμένη ασχολία και δεν αφήνουμε τίποτε άλλο να διακόψει αυτόν το ρυθμό. Η συνείδησή μας είναι «σε τάξη».

Την ικανότητα της ροής την απολαμβάνουν πολλοί καλλιτέχνες και επιστήμονες σε όλα τα μέρη του κόσμου με πολύ ισχυρά και καθορισμένα ικιγκάι. Γιαυτό και συνεχίζουν να κάνουν αυτό που τους αρέσει μέχρι και το θάνατό τους. Το τελευταίο που έγραψε ο Αϊνστάιν ήταν μια εξίσωση στην προσπάθεια ενοποίησης όλων των δυνάμεων του σύμπαντος. Είχε πει πως, αν δεν γινόταν φυσικός θα γινόταν μουσικός, και το να διατηρεί τη ροή δουλεύοντας τις εξισώσεις του ή παίζοντας βιολί εξέφραζε τα δύο ικιγκάι του που του έδιναν ευτυχία.

Η άσκηση του διαλογισμού είναι μια εξαιρετική μέθοδος για να εκπαιδεύσουμε το νου μας στην ιδέα της ροής, καθώς λειτουργεί ως  μια άσκηση των μυών του εγκεφάλου μας.

Η γαλήνη του νου, η παρατήρηση σκέψεων και συναισθημάτων, η επικέντρωση σε ένα και μόνο αντικείμενο, η εστίαση στην αναπνοή μας αποτελούν στόχους αλλά και διαφορετικούς τύπους διαλογισμού, που οδηγούν σε βαθιά χαλάρωση και καθαρίζουν  τον νοητικό μας ορίζοντα.

Σύμφωνα με τον ερευνητή Κατσούγια Ινουέ (Katsyua Inoue), το ικιγκάι έχει διττή σημασία και αναπτύσσεται σε τρεις πτυχές. Η πρώτη σημασία αφορά τις δραστηριότητες και το οτιδήποτε προσδίδει νόημα στη ζωή τού κάθε ανθρώπου και η δεύτερη την αίσθηση κάποιου ότι η ζωή του έχει νόημα και αξία, χάρη σε αυτές τις δραστηριότητες. Οι τρεις πτυχές του αποτελούν το κοινωνικό, το μη κοινωνικό και το αντικοινωνικό ικιγκάι. Το κοινωνικό ικιγκάι αναφέρεται στις δραστηριότητες που συνεισφέρουν στην κοινωνία, όπως ο εθελοντισμός και η εργασία. Το μη κοινωνικό περιγράφει περισσότερο πράξεις και χαρακτηριστικά που αφορούν τον ίδιο τον άνθρωπο, όπως η αυτοεκτίμηση, ενώ το αντικοινωνικό σχετίζεται με την ανάγκη του ανθρώπου να βιώνει συναισθήματα, που θεωρούνται μη αποδεκτά από την κοινωνία, όπως ο θυμός και το μίσος.

Τι είναι το Ικιγκάι

Ο Έκτορ Γκαρθία (Hector Garcia), ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου Ικιγκάι, Τα μυστικά της Ιαπωνίας για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή, αναφέρει: Πρέπει να δεχθούμε ότι ο κόσμος είναι ένα μέρος ατελές, όπως και οι κάτοικοί του, αλλά γεμάτος δυνατότητες ανάπτυξης και ολοκλήρωσης. Και ο συγγραφέας Νταν Μπιούτνερ (Dan Buettner), συμπληρώνει: Ακριβώς όπως κάποιοι άνθρωποι στη Δύση κυνηγούν σε όλη τους τη ζωή χρήματα κι αντικείμενα, άλλοι άνθρωποι αισθάνονται δυσαρέσκεια για την αδυσώπητη αναζήτηση χρημάτων και φήμης και έχουν επικεντρωθεί σε κάτι μεγαλύτερο από τον υλικό πλούτο.

Πράγματι, το ικιγκάι δεν έχει καμία σχέση με το εισόδημα. Αποτελεί τη σύγκλιση τεσσάρων βασικών στοιχείων, είναι ο συνδυασμός τεσσάρων αξόνων και στη φιλοσοφία του δεν υπάρχουν «στεγανά», τίποτε δεν είναι απομονωμένο από τα άλλα, όλα συνδέονται.

O Κεν Μότζι (Ken Mogi), νευροεπιστήμονας και συγγραφέας του «Awakening Your Ikigai», σημειώνει πως βασική προϋπόθεση για να κάνεις μέρος της ζωής σου τη συγκεκριμένη αρχαία φιλοσοφία, δηλαδή να βρεις τον σκοπό σου πάνω σε ετούτον τον πλανήτη, είναι να ξεκινήσεις από βασικές ερωτήσεις προς τον εαυτό σου:

1. Τι αγαπώ να κάνω;

2. Σε τι είμαι καλή/ος;

3. Για ποιο πράγμα να πληρώνομαι; Ποιο είναι αυτό το επάγγελμα που θα μπορέσει να μου εξασφαλίσει τα προς το ζην;

4. Πώς μπορεί να γίνει ο κόσμος καλύτερος; Πώς μπορεί να συμβάλω ώστε να γίνει;

Σε κάθε άνθρωπο το ικιγκάι είναι εκεί ακριβώς όπου συναντιούνται τα τέσσερα στοιχεία του: το Πάθος του (αυτό που αγαπά), το Ταλέντο του (αυτό στο οποίο είναι καλός), το Επάγγελμά του (αυτό για το οποίο αμείβεται) και η Αποστολή του (αυτό που ο κόσμος χρειάζεται από εκείνον). Το ικιγκάι μας βρίσκεται στη διασταύρωση του που είμαστε καλοί και τι αγαπάμε να κάνουμε. «Η διαίσθηση και η περιέργειά μας είναι πολύ ισχυρές εσωτερικές πυξίδες για να μας βοηθήσουν να συνδεθούμε με το ικιγκάι μας».

Το ικιγκάι είναι διαφορετικό για τον καθένα, αλλά είναι κοινό για όλους ότι όλοι ψάχνουμε να βρούμε το νόημα της ζωής μας, το σκοπό της έλευσής  μας στον κόσμο και έτσι να φτάσουμε στην αυτοπραγμάτωσή μας. Όταν έχουμε αφιερώσει χρόνο για να ανακαλύψουμε όλα όσα μας δίνουν νόημα, τότε η ζωή μας είναι ουσιαστική, πιο γεμάτη και ικανοποιητική.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο διάσημος Αμερικανός μυθολόγος, οραματιστής και σπουδαίος συγγραφέας Τζόζεφ Κάμπελ (Joseph Campbell), ο οποίος αναφέρει:

«Η γενική μου συμβουλή στους μαθητές μου είναι πως η ζωή δεν έχει νόημα. Ο καθένας από εμάς έχει ένα νόημα και το φέρνουμε μαζί μας στη ζωή. Είναι περιττό να ρωτάς αυτήν την ερώτηση όταν είσαι η απάντηση. Ακολουθήστε την ευδαιμονία σας. Βρείτε πού βρίσκεται και το σύμπαν θα σας ανοίξει πόρτες εκεί που υπήρχαν μόνο τείχη».

Καθένας μας, με το δικό του ρυθμό και με το δικό του τρόπο, χρειάζεται να ανακαλύψει όλα όσα τον κάνουν να αισθάνεται χαρούμενο και ολοκληρωμένο.

Όταν θα βρεις το ικιγκάι σου πρέπει να το ακολουθήσεις και να το συντηρείς καθημερινά, ακόμη και όταν η ζωή φέρνει εμπόδια και αναποδιές. Έτσι προικίζεις με νόημα τη ζωή σου, με ανθεκτικότητα, με ροή και αγάπη. Είναι στάση ζωής το να έχουμε στόχους και να φροντίζουμε για την εκπλήρωσή τους, εκπαιδεύοντας έτσι το σώμα το νου, και την ψυχή μας στην αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων της ζωής.

Υπάρχουν δέκα χρυσοί κανόνες που συνοψίζουν τη σοφία των γερόντων για μια μακρά κι ευτυχισμένη ζωή και που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να βρει το δικό του ικιγκάι:

1. Κρατήσου πάντα ενεργός και μην αποσύρεσαι, μην εγκαταλείπεις τα πράγματα που αγαπάς και ξέρεις να κάνεις.

2. Άφησε το επείγον να περιμένει και υιοθέτησε έναν πιο αργό ρυθμό ζωής. Η βιασύνη είναι αντιστρόφως ανάλογη της ποιότητας της ζωής.

3. Μην τρως μέχρι να χορτάσεις, «το λιγότερο είναι περισσότερο». Φάε μόνο το 80% του πιάτου σου και νιώσε υγιής και πλήρης.

4. Έχε δίπλα σου καλούς φίλους που η επικοινωνία μαζί τους διαλύει τις ανησυχίες και τα αδιέξοδα και ταξίδευε μαζί τους.

5. Φρόντισε το σώμα σου μέσα από την καθημερινή, ήπια άσκηση. Είναι το όχημά σου για τη ζωή και με την άσκηση εκλύονται οι ορμόνες της ευτυχίας.

6. Χαμογέλα και δείξε εκτίμηση στους ανθρώπους που έχεις γύρω σου και στα μικρά πράγματα της ζωής. Η ευχάριστη διάθεση κάνει φίλους και μας χαλαρώνει.

7. Επανασυνδέσου με τη φύση, μέσα από αυτή γεμίζεις τις μπαταρίες της ψυχής.

8. Ευχαρίστησε οτιδήποτε φωτίζει και κάνει καλύτερη την ημέρα σου και σε κάνει να αισθάνεσαι ευτυχή και ζωντανό. Η ευγνωμοσύνη είναι ένας καλός τρόπος για να θυμίζουμε στον εαυτό μας τα θετικά πράγματα της ζωής.

9. Ζήσε τη στιγμή χωρίς δυσαρέσκεια για το παρελθόν, χωρίς φόβο για το μέλλον. Όλα όσα έχεις είναι η μέρα σου σήμερα, άδραξέ την (ιτσίκο ιτσιέ).

10. Ακολούθησε το ικιγκάι σου, αυτό το πάθος, το ταλέντο που δίνει νόημα στις μέρες σου και εκδηλώνει τον καλύτερο εαυτό σου. «Την ευτυχία την αποφασίζει πάντα η καρδιά».

Το να δεχόμαστε το πέρασμα του χρόνου ως μια ευκαιρία είναι βασικό για να είμαστε ευτυχισμένοι και να υλοποιούμε τους στόχους μας, να υλοποιούμε όλα όσα ελπίζουμε. Το ικιγκάι μας μοιάζει πολύ με την αλλαγή: είναι μια σταθερά που μας συνοδεύει πάντα και μεταλλάσσεται ανάλογα με τη φάση της ζωής στην οποία βρισκόμαστε.

Το να παραμένουμε με το διάβα του χρόνου αιώνια μαθητές, το να μαθαίνουμε νέα πράγματα, να ψάχνουμε, να ενημερωνόμαστε, να διαβάζουμε και να γυρεύουμε τη γνώση από εκείνους που γνωρίζουν πώς να μας βοηθήσουν, το να παίρνουμε ρίσκα και να εξερευνούμε μας διατηρεί νέους στη σκέψη και στη δράση.

Το να παραμένει η καρδιά μας και το χαμόγελό μας ανοιχτά, το να καλλιεργούμε φιλίες και να αγαπάμε, το να γεμίζουμε αισιοδοξία και χαρά κυριευόμαστε από πληρότητα.

Το να βρούμε το ή τα ικιγκάι μας είναι σαν να αποκτά φτερά η ύπαρξή μας, σαν το όνειρο που φωλιάζει μέσα μας να γίνεται απτό και αληθινό. Έτσι, το ταξίδι της ζωής βρίσκει το αληθινό του νόημα και οι εμπειρίες μάς μεταμορφώνουν σε ολοκληρωμένες υπάρξεις που ταξιδεύουν στο χρόνο με ισορροπία στο σώμα, στο νου και στην ψυχή.

Σημειώσεις

[1] Το ιτσαρίμπα τσόντε, είναι τοπική έκφραση των κατοίκων στο χωριό Ογκίμι της Οκινάουα, που ανατρέχουν συχνά, και μεταφράζεται: «φέρσου σε όλους σαν να είναι αδέρφια σου, ακόμη και αν τους γνωρίζεις για πρώτη φορά».

[2] Γαλάζιες ζώνες (Blue Zones), είναι περιοχές στον πλανήτη που υπάρχουν άτομα με μεγάλη μακροβιότητα. Βάση ταυτοποίησης από επιστήμονες πέντε είναι αυτές οι ζώνες αιωνόβιων μεταξύ των οποίων η Οκινάουα έχει την πρώτη θέση και ακολουθούν η Σαρδηνία της Ιταλίας, η Λόμα Λίντα της Καλιφόρνια, η Χερσόνησος Νικόγια της Κόστα Ρίκα και η Ικαρία της Ελλάδας.

 Βιβλιογραφία

• Ε. ΓΚΑΡΘΙΑ-Φ. ΜΙΡΑΛΛΙΕΣ: ΙΚΙΓΚΑΙ, Τα μυστικά της Ιαπωνίας για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, 2017
• Ε. ΓΚΑΡΘΙΑ-Φ. ΜΙΡΑΛΛΙΕΣ: Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΙΚΙΓΚΑΙ, Ξύπνα το αληθινό πάθος και πραγμάτωσε τους σκοπούς της ζωής σου, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, 2018
• Ε. ΓΚΑΡΘΙΑ-Φ. ΜΙΡΑΛΛΙΕΣ: ΙΤΣΙΓΚΟ - ΙΤΣΙΕ, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, 2020

 Σύνδεσμοι

• Ikigai - Wikipedia 
• Ikigai: The True Meaning with Diagrams, Definitions, & Myths | Sloww
• Ikigai: Japanese Philosophy to Inspire Your Life & Career (betterup.com)

Ι.Φ.