Πρόσεξε τι εύχεσαι, γιατί μπορεί να το αποκτήσεις

Όλοι μας έχουμε εγγεγραμμένο στο μη συνειδητό τμήμα του νου μας ορισμένα «προγράμματα» που ουσιαστικά προσδιορίζουν την αντίληψη, τον τρόπο ανάλυσης και σκέψης, τα συναισθήματα, τη δράση και τη συμπεριφορά μας στα διάφορα συμβάντα και εξωτερικά ερεθίσματα, και τα οποία προκαθορίζουν σχεδόν τη συναισθηματική, λογική και πρακτική αντίδρασή μας στο καθετί. Όσο κι αν προτιμούμε να βλέπουμε τον εαυτό μας ως φορέα ελεύθερης βούλησης και όχι ως όργανο μιας μηχανικής συμπεριφοράς, πολλές από τις καθημερινές μας αντιδράσεις -ιδίως αρνητικές- έχουν διαμορφωθεί χρόνια πριν από προηγούμενες εμπειρίες. Οι τότε αντιδράσεις, συχνά αναπόφευκτες, που χρειάστηκε να υιοθετήσουμε ριζώνουν μέσα μας και εξακολουθούν να εφαρμόζονται απαράλλακτες σε κάθε νέα κατάσταση που θυμίζει την παλιά, καθηλώνοντάς μας. Ακόμη κι αν τώρα πια έχουμε πολλές εναλλακτικές επιλογές, δεν τις αξιοποιούμε, αφού η συμπεριφορά μας έχει «κλειδωθεί» σε έναν συγκεκριμένο τρόπο αντίδρασης. Κάθε παθολογική, ψυχολογική συμπεριφορά μπορεί να αναχθεί σε τέτοιους μηχανισμούς, με αποτέλεσμα να βιώνουμε συναισθηματικά αδιέξοδα και αντιφάσεις, και να αποδεικνυόμαστε πρακτικά αναποτελεσματικοί.

Είμαστε, επομένως, απλώς πιόνια μιας ισόβιας ασυνείδητης εκπαίδευσης; Ένα είδος κουρδιστών μηχανισμών που απλώς προσπαθούν να αποφύγουν δυσάρεστα βιώματα, αναπαράγοντας διαρκώς ένα αρνητικό πρότυπο συμπεριφοράς; Κάθε άλλo. Υπάρχουν διάφορα μέσα, ένα από αυτά και ο NLP (ΝΛΠ ή ΝΓΠ), με τα οποία μπορεί κανείς να ξεπεράσει τον εγγενή προγραμματισμό και να αποκαταστήσει την αληθινή του φύση ως ελεύθερου όντος.

Στόχος της μεθόδου, τόσο στις θεραπευτικές όσο και στις υπόλοιπες εφαρμογές της, είναι η ταχεία μεταμόρφωση του τρόπου βίωσης και δράσης, της γενικής μας στάσης και συμπεριφοράς, μέσω άμεσης τροποποίησης αυτών των ασυνείδητων προγραμμάτων.

Ιστορία και Εξέλιξη του ΝLP

Η μέθοδος αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '70, στα πανεπιστήμια της Καλιφόρνια και της Σάντα Κρουζ, από τον γλωσσολόγο Τζον Γκρίντερ (John Grinder) (1940-) και τον Ρίτσαρντ Μπάντλερ (Richard Bandler) (1950-), μαθηματικό και ψυχοθεραπευτή της σχολής Γκεστάλτ (Gestalt). Η κοινή τους μελέτη εστιάστηκε στα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς ορισμένων ατόμων που διέθεταν μια χαρισματική ικανότητα επικοινωνίας και πειθούς, πράγμα που τους επέτρεπε να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί στους επαγγελματικούς τομείς τους. Τέτοια άτομα ήταν κυρίως ο Μίλτον Έρικσον (Milton Erickson) (1901-1980), φημισμένος εφαρμοστής της θεραπευτικής ύπνωσης, η Βιρτζίνια Σάτιρ (Virginia Satir) (1916-1988), καινοτόμος στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία και ο Φρίντριχ Σάλομον Περλς γνωστός ως Φριτς Περλς (Fritz Perls) (1893-1970), επίσης πρωτοπόρος θεμελιωτής της ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ. Κοινό τους χαρακτηριστικό, η ικανότητα να εγκαθιστούν μια αίσθηση βαθιάς επαφής με τον άνθρωπο που είχαν απέναντί τους και η δυνατότητα να μεταβάλλουν εύκολα και με φυσικό τρόπο την συμπεριφορά του, ώστε να μπορέσει τελικά να εξυπηρετήσει τους στόχους του.

Παρατηρώντας τον ιδιαίτερα επιτυχημένο τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι ασκούσαν τη θεραπευτική τους δουλειά, οι Γκρίντερ και Μπάντλερ αντιλήφθηκαν πως υπήρχαν ορισμένα καθορισμένα σχήματα ή μοντέλα (λεκτικά σχήματα και σχήματα συμπεριφοράς), που αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ξανά και ξανά. Συνειδητοποίησαν πως αυτά είναι δυνατόν να αναλυθούν και να καταγραφούν, και στη συνέχεια να διδαχτούν σε λιγότερο αποτελεσματικά άτομα, εμπλουτίζοντας έτσι και το δικό τους οπλοστάσιο συμπεριφορών. Οι πρωτοπόροι του ΝLΡ μάς έδειξαν σε πόσο μεγάλο βαθμό κάθε άνθρωπος δημιουργεί μέσα στο νου του αναπαραστάσεις των καταστάσεων του εξωτερικού κόσμου, συμπεριλαμβανομένου και του παρελθόντος, π.χ. ολόκληρα «φιλμ» από εικόνες και ήχους. Το αν θα έχουν θετική ή αρνητική χροιά, καθορίζετε από το εάν θα είμαστε αποτελεσματικοί ή όχι στην αντιμετώπιση της δυσκολίας. Εδώ παρεμβαίνει η εφαρμογή του ΝLΡ, επιτρέποντάς μας να τροποποιήσουμε αυτές τις εσωτερικές αναπαραστάσεις, με άξονα το πώς εμείς οι ίδιοι θα προτιμούσαμε να συμπεριφερόμαστε. Το όνομα ΝLΡ (Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός) αναφέρεται στη μεσολάβηση του εγκεφάλου (Νευρικό σύστημα), στους μηχανισμούς της λεκτικής -και μη λεκτικής- επικοινωνίας (Γλωσσική ή γλωσσολογική παράμετρος), και στον Προγραμματισμό, τα επαναλαμβανόμενα σχήματα σκέψης και συμπεριφοράς που μας χαρακτηρίζουν.

Η μέθοδος ΝLΡ μελετά πάνω από όλα την υποκειμενική εμπειρία κάθε ατόμου, δηλαδή τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αυτό βιώνει τον κόσμο.

Πρόκειται για μια μέθοδο που δεν βασίζεται σε συνταγές αλλά στην εξατομίκευση και απαιτεί σεβασμό στην ατομικότητα. Όταν μιλάμε για θεραπεία, το πρόβλημα δύο ανθρώπων δεν είναι ποτέ το «ίδιο». Ο θεραπευτής οφείλει να συμπλέει με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης.

Ταυτόχρονα, ο ΝLΡ δεν αποτελεί μια ενιαία θεωρία που ερμηνεύει τον ανθρώπινο ψυχισμό, αλλά μάλλον μια συλλογή από εργαλεία, σταχυολογημένα από διάφορες ψυχοθεραπευτικές σχολές, που φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα. Βασικό κριτήριο και μεθοδολογία είναι η αποτελεσματικότητα: αν μια τεχνική δεν αποδίδει πρακτικά, απορρίπτεται. Αν αποδίδει, γίνεται δεκτή ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε άμεσα τον τρόπο δράσης της. Ο ΝLΡ είναι μια ανοιχτή μεθοδολογία, μια πρακτική και ταυτόχρονα μια μέθοδος αναζήτησης της γνώσης. Μια προσέγγιση που ξεκινά από το αξίωμα «ό,τι φέρνει αποτέλεσμα αποτελεί αποδεκτό εργαλείο» είναι μια τίμια προσέγγιση. Δυστυχώς ή ευτυχώς, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μπορέσει ο ανθρώπινος νους να ερμηνεύσει όλα τα φαινόμενα που μας περιτριγυρίζουν. Και από αυτή την παραδοχή της άγνοιάς μας απορρέει εν τέλει μια άλλη βεβαιότητα: πως τελικά θα υπάρξει κάποτε η ζητούμενη ερμηνεία, αρκεί η πράξη να υπηρετείται με σεβασμό και συνέπεια.

Η μέθοδος παραμένει ανοιχτή και εξελίσσεται συνεχώς. Ως πρόδρομοί της μπορούν να θεωρηθούν και πολλοί παλιότεροι και σύγχρονοί της επιστήμονες, όπως ο γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky) (1928-). Στην εποχή μας ο ΝLΡ συνδυάζεται επιτυχώς με στοιχεία της θεωρίας των Συστημάτων (Συστημική Ψυχοθεραπεία). Νέοι τρόποι προσέγγισης της αρχικής θεωρίας επιτρέπουν μια λιγότερο μαθηματική και περισσότερο «οικολογική» προσέγγιση. Το εσωτερικό «οικοσύστημα» κάθε ανθρώπου, ο συνειδητός και ο ασυνείδητος νους, ελέγχεται ως προς τον ρόλο και την αποτελεσματικότητά του μέσα στο κοινωνικό «οικοσύστημα» που τον περιβάλλει. Η ψυχική ισορροπία και η ευτυχία της μονάδας δεν κρίνεται ξέχωρα από τις ισορροπίες του περιβάλλοντος όπου ανήκει. Η επιστήμη μαθαίνει και πλαταίνει.

Η Μεθοδολογία του ΝLΡ

Για να καταφέρουν να «μοντελοποιήσουν» τη συμπεριφορά μας τόσο στο συνειδητό όσο και στο ασυνείδητο κομμάτι της, παράλληλα με την εξωτερική παρατήρηση οι Γκρίντερ και Μπάντλερ επινόησαν μια σειρά από κατάλληλες ερωτήσεις που έθεταν σε άτομα με εξαιρετική αποτελεσματικότητα. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν συνδύαζαν τεχνικές από τη γλωσσολογία και την πληροφορική, τη συμπεριφορική ψυχολογία και τη θεωρία των συστημάτων, με απώτατο πάντοτε στόχο την αποκάλυψη των μυστικών της βαθιάς, ανεμπόδιστης επικοινωνίας. Η λογική είναι απλή: αν θέλει κανείς να διαπρέψει σε έναν τομέα, πρέπει να διδαχτεί από εκείνους που έχουν ήδη τις υψηλότερες επιδόσεις σε αυτόν. Ρωτώντας τους σχετικά με το τι αποδίδει και τι όχι, σχηματίζει κανείς ένα μοντέλο συμπεριφοράς, που περιλαμβάνει μάλιστα και πλευρές που το ίδιο το άτομο-πρότυπο δεν γνωρίζει ότι χρησιμοποιεί. Πώς συντελείται η επικοινωνία; Πώς αλληλεπιδρούμε ο ένας με τον άλλο; Οι σωστές ερωτήσεις γεννούν νέες ερωτήσεις, σε μια διαρκής πορεία αναζήτησης μέχρι το τέλος. Η όλη διαδικασία είναι κάτι που καθένας μας εφαρμόζει κατά καιρούς, συνήθως όχι συστηματικά, θέτοντας ανάλογα ερωτήματα στον εαυτό του, αναζητώντας να προσδιορίσει στην ουσία την επιτυχημένη πλευρά του και να την εφαρμόσει σε νέους τομείς.

Στην πορεία οι Γκρίντερ και Μπάντλερ, ανακάλυψαν πως η επικοινωνία μας χαρακτηρίζεται από ορισμένα αδιόρατα σινιάλα, που φανερώνουν σε όποιον ξέρει να τα διαβάζει συγκεκριμένες διαδικασίες σκέψης. Αυτά περιλαμβάνουν κάποιες κινήσεις των ματιών, ορισμένες χειρονομίες, αλλαγές στον ρυθμό και το βάθος της αναπνοής, αλλαγές του τόνου της φωνής, καθώς και κάποιες ακόμη πιο αδιόρατες, όπως διαστολή της κόρης του ματιού ή αλλαγές της απόχρωσης του δέρματος. Οι εφαρμοστές του ΝLΡ διδάσκονται, μεταξύ άλλων, να διακρίνουν, να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν αυτά τα σήματα, και να τα αξιοποιούν προς όφελος του θεραπευόμενου. Τέλος, αναζήτησαν και βρήκαν τρόπους με τους οποίους ο καθένας μπορεί να υιοθετήσει και να γενικεύσει τα θετικά πρότυπα αντίδρασης, με αποτέλεσμα να γίνει εξίσου επιτυχημένος ως προς τους δικούς του στόχους, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Το μυστικό είναι να μην αρκείται κανείς σε απλή αναπαραγωγή «συνταγών», αλλά να καταλάβει σε βάθος τον μηχανισμό με τον οποίο αντιδρά στις καταστάσεις. Αν γίνει αυτό, τότε πολύ πιο εύκολα υιοθετεί κανείς έναν νέο θετικό τρόπο στη θέση του παλιού και στη συνέχεια τον μεταφέρει στην καθημερινότητα. Το κέρδος από μια σωστή αγωγή ΝLΡ μπορεί να είναι τεράστιο, συχνά μάλιστα επιτυγχάνεται πολύ ταχύτερα από ό,τι με άλλες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Παρά τον εντυπωσιακά σύντομο χρόνο, σημαντικότερο κέρδος της μεθόδου θα πρέπει να θεωρηθεί όχι η ταχύτητα αλλά η σταθερότητα των αποτελεσμάτων που συνήθως παρουσιάζει.

Ο τρόπος με τον οποίο ένας θεραπευτής μας βοηθά να αλλάξουμε το πρότυπο συμπεριφοράς μας είναι ο εξής: καταρχάς ένα κατάλληλο πλαίσιο εμπιστοσύνης, μέσα στο οποίο να νιώθουμε άνετα, ώστε να μπορέσουμε να εξερευνήσουμε τον συγκεκριμένο μηχανισμό με τον οποίο αντιδρούμε σε μια οδυνηρή κατάσταση. Ποια είναι τα συναισθήματα που βιώνουμε; Ποια είναι η κύρια αντίδραση που υιοθετούμε για να αποκρούσουμε τον πόνο; Με ποια περιστατικά συνδέεται; Ποιες εικόνες έρχονται στο μυαλό μας όταν είμαστε σε επαφή με αυτό το αδύναμο, πονεμένο κομμάτι του εαυτού μας; Ποια είναι τα ακριβή χαρακτηριστικά της ταινίας που συνοδεύει στη φαντασία μας την οδυνηρή ανάμνηση; Στη συνέχεια μέσω της εμπιστοσύνης που έχει χτιστεί, δομεί τα χαρακτηριστικά του οραματισμού του, αντικαθιστώντας τα με άλλα πιο φυσιολογικά και ανώδυνα. Ο ΝLΡ προσφέρει τη δυνατότητα να αντιληφθεί κανείς, συχνά για πρώτη φορά στη ζωή του, τον τυποποιημένο τρόπο με τον οποίο έχει μάθει να λειτουργεί. Αυτή η συνειδητοποίηση, όμως, δεν θα αρκούσε αν η μέθοδος δεν παρείχε επίσης και ένα αποτελεσματικό εργαλείο για να μπορέσουμε να αλλάξουμε αυτό το νευρογλωσσικό πρόγραμμα που είναι εγκατεστημένο μέσα μας. Μετά την εφαρμογή του, αυξάνονται οι επιλογές μας στο πεδίο των συναισθημάτων, της συμπεριφοράς, της επικοινωνίας και του τρόπου σκέψης, πράγμα που ουσιαστικά ισοδυναμεί με μεγαλύτερη ελευθερία. Πολλά από τα οφέλη αυτής της νέας εκμάθησης, όταν εφαρμόζεται σωστά, έχουν συνήθως πολύ μεγάλη διάρκεια. Οι τομείς όπου μπορεί να εφαρμοστεί απλώνονται από τον χώρο της καθαρής θεραπευτικής (ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική), τις μεθόδους αυτοβελτίωσης και προσωπικής ανάπτυξης, στο μάνατζμεντ, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των στελεχών επιχειρήσεων, των εκπαιδευτικών, ακόμη και στον αθλητισμό, ως μέσον βελτίωσης αθλητών και προπονητών.

Παραδείγματα και Εφαρμογές

Ένα παράδειγμα υποκατάστασης: μια γυναίκα που είχε οδυνηρές εμπειρίες από την τελευταία της σχέση, όποτε θυμόταν τον πρώην σύντροφο της σχημάτιζε την εξής εικόνα (έχετε προσέξει πώς οι δυσάρεστες αναμνήσεις συνοδεύονται πάντα από ένα «φιλμ» μέσα στη φαντασία μας, που είναι κάθε φορά το ίδιο;) Η εμμονή και ο φόβος της συνοδευόταν από μια «ταινία» με ζωηρά χρώματα, στην οποία η φιγούρα του φίλου της, τεράστια σε μέγεθος, χωρίς όρια, ασκούσε σωματική βία πάνω της, φωνάζοντάς της άγρια. Ο θεραπευτής ανίχνευσε επίσης μια ανάλογη «ταινία» από μια παλιότερη σχέση της, στην οποία η γυναίκα είχε αντιθέτως βιώσει ασφάλεια και ηρεμία. Εκεί, ο άλλος πρώην σύντροφος εικονιζόταν με φυσιολογικό μέγεθος, ιδωμένος από σχετική απόσταση, χωρίς αίσθημα παραβίασης, ενώ ηχητική συνοδεία ήταν η δική της φωνή, ήρεμη, να αφηγείται την όμορφη ανάμνηση από τη σχέση. Ο θεραπευτής, δανειζόμενος στοιχεία από τη θετική εικόνα, ζητάει αρχικά από τη γυναίκα να αντικαταστήσει την εχθρική εικόνα του πρώην της με μια μικρότερη εικόνα του, απομακρυσμένου από εκείνη, έπειτα να αντικαταστήσει και τον ήχο της αρνητικής εικόνας με τη δική της ήρεμη φωνή. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, η γυναίκα απαλλάχτηκε από την εμμονή και τον φόβο της και συνέχισε τη ζωή της κανονικά.

Αυτή η αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και ανακαλούμε τις καταστάσεις του παρελθόντος φαίνεται πως καθορίζει όχι μόνο τη φαντασιακή εικόνα για τον εαυτό μας, αλλά ακόμη και τη σωματική μας υγεία. Σε μια εντυπωσιακή έρευνα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, από μία ομάδα ηλικιωμένων 75-80 ετών ζητήθηκε να εστιαστούν στο παρελθόν, οι μισοί χωρίς συγκεκριμένο χρονικό όριο, οι άλλοι μισοί με επίκεντρο μια συγκεκριμένη χρονιά (το 1959). Από τη δεύτερη ομάδα ζητήθηκε μάλιστα να οραματιστούν πως βρίσκονται πραγματικά σε εκείνη την εποχή, ενώ επιπλέον, πέρασαν 5 μέρες σε περιβάλλον όπου αντικείμενα, ταινίες και μουσική ήταν εκείνης της εποχής. Τελικά, όσον αφορά σε μετρήσιμα σωματικά κριτήρια σχετικά με τη γήρανση, η 1η ομάδα παρουσίασε σταθερή εικόνα ή επιδείνωση, ενώ η 2η παρουσίασε βελτίωση της σωματικής υγείας (αυξημένη ελαστικότητα των αρθρώσεων, καλύτερη όραση, αυξημένη μυϊκή μάζα, υψηλότερη επίδοση σε τεστ ΙQ).

Παρόμοια παραδείγματα μας δείχνουν πως η εικόνα που έχει κάποιος όταν λαμβάνει για ένα φάρμακο placebo (εικονικό φάρμακο, χωρίς πραγματική χημική δράση), ανάλογα με τα χρώματα της συσκευασίας κ.λπ., επηρεάζει την ψυχολογική επίδραση του ασθενή. Επίσης, άτομα εργαζόμενα σε χώρο με σταθερή θερμοκρασία παραπονούνται πως κρυώνουν αν ο χώρος βαφτεί με μπλε χρώμα, ενώ παύουν να παραπονιούνται αν βαφτεί κίτρινος.

Σημαντικό στον ΝLΡ και σε όλες τις συγγενικές θεραπείες είναι να αντιληφθεί ο θεραπευόμενος πως το χρόνιο πρόβλημα το δημιουργεί ο ίδιος ο νους του και πως ο ίδιος πάλι μπορεί να το καταργήσει. Η στρατηγική αυτής της αντικατάστασης καθορίζεται με τη βοήθεια του θεραπευτή. Με τη βοήθεια του ΝLΡ μπορεί κανείς να διαλέξει πώς ακριβώς θέλει να είναι, να δρα και να νιώθει στη ζωή, και να επιλέξει τα μέσα που πρέπει να καλλιεργήσει για να το πετύχει. Για να γίνει αυτό, αναζητά κανείς μέσα του τις πλευρές που είναι αποτελεσματικές, δηλαδή ουσιαστικά δημιουργεί ο ίδιος ένα μοντέλο του ίδιου του εαυτού του, ανακαλύπτοντας τις βασικές ικανότητες και αδυναμίες του. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί κανείς να αλλάξει ακόμη και ένα ισχυρά εδραιωμένο σύστημα από παγιωμένες πεποιθήσεις και μπλοκαρισμένα συναισθήματα. Ο ΝLΡ μαθαίνεται κυρίως μέσα από την πρακτική εμπειρία, την συνεχιζόμενη μελέτη και προσπάθεια και την αυτοπαρατήρηση.

Ιδιαίτερα αποτελεσματικός θεωρείται ο ΝLΡ στις πάσης φύσεως φοβίες. Υπάρχει μια τεχνική του ΝLΡ που λέγεται πως βοηθά ανθρώπους με φοβίες σε ελάχιστο χρόνο (σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και σε 20 μόνο λεπτά). Σε κάθε περίπτωση πάντως, η θεραπεία με ΝLΡ θεωρείται από τις αποτελεσματικότερες για τις φοβίες, αφού γενικά υποστηρίζεται πως αρκούν λίγες συνεδρίες για να αντιμετωπιστούν προβλήματα που θα χρειαζόντουσαν χρόνια άλλης θεραπείας. Καλό είναι πάντως να θυμάται κανείς πως ο βαθμός ευκολίας και επιτυχίας ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Όπως είναι φυσικό, πολύ μεγάλη σημασία έχει το επίπεδο εκείνου που εφαρμόζει ή διδάσκει τη μέθοδο. Δεν είναι όλοι οι θεραπευτές ικανοί να ενδιαφερθούν, να νιώσουν και να μεταφέρουν την όποια εμπειρία τους. Επίσης, πολλοί είναι εκείνοι που δεν διδάσκουν ή εφαρμόζουν αμιγώς ΝLΡ, αλλά υβρίδιά του με άλλες μεθόδους, γεγονός που ίσως κάποιες φορές αποδεικνύεται καλό και άλλοτε όχι.

Τέλος, δεν πρέπει να συγχέει κανείς τον ίδιο τον ΝLΡ με τις μεθόδους κάποιων συμβούλων επιτυχίας που, παρότι δανείζονται πολλά στοιχεία από αυτόν, εστιάζονται στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, συνηθέστερα επαγγελματική καταξίωση και οικονομική βελτίωση. Γενικά, είναι καλό να διαχωρίζει κανείς στον νου του τη μέθοδο ΝLΡ με τις πολυποίκιλες εφαρμογές της σε διάφορους τομείς, που πληθαίνουν τελευταία, ιδίως όσον αφορά στον εργασιακό χώρο και την αποδοτικότητα στις επιχειρήσεις. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκη κακό, και ο καθένας πρέπει να έχει την ευχέρεια να ορίζει τους δικούς του τρέχοντες στόχους. Πάντως οι ίδιοι οι θεμελιωτές του ΝLΡ, στο πνεύμα της «οικολογίας» που αναφέραμε πριν, πρόβλεψαν πως όσο κι αν η βιομηχανία ή ο κόσμος των επιχειρήσεων ενσωματώσουν τέτοιες μεθόδους, με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας, τα οφέλη που θα αποκομίσουν θα είναι μόνο πρόσκαιρα και επιφανειακά, γιατί η φύση της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων είναι τέτοια ώστε να προσανατολίζεται σε βαθιές και όχι σε επιφανειακές ανάγκες.

Επίσης, πολλοί εκτιμούν πως γενικά δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει κανείς αποτελεσματικά τη γνώση του νευρογλωσσικού προγραμματισμού για να χειραγωγήσει κάποιον άλλον, στρέφοντάς τον ενάντια στους στόχους και στο συμφέρον του. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ακόμη να διευκρινιστούν στο θέμα της υποσυνείδητης χειραγώγησης και, με δεδομένους τους πονηρούς καιρούς που ζούμε, είναι πάντοτε απαραίτητο να επιλέγει κανείς προσεκτικά σε ποιον θα εμπιστευτεί την εξέλιξή του. Καμιά μέθοδος δεν είναι θαυματουργή κι ο ΝLΡ δεν αποτελεί εξαίρεση. Επιπλέον, όπως κάθε μέθοδος που έχει τη δυνατότητα για ψυχική παρέμβαση μπορεί να γίνει ως και επικίνδυνη στα χέρια ανθρώπων που δεν τη γνωρίζουν αρκετά καλά. Η άσκηση του ΝLΡ δεν είναι απλώς τεχνική, είναι μια τέχνη. Έτσι, δεν υπάρχει κάποιος απόλυτος τρόπος για να κρίνει κανείς από πριν αν ένα άτομο είναι επαρκές ή καλοπροαίρετο στην άσκηση της μεθόδου. Γενικά, πάντως, ένας καλός θεραπευτής διακρίνεται από την αίσθηση συνέπειας που αποπνέει η επικοινωνία μαζί του, συμφωνία ανάμεσα στα λόγια και τη γλώσσα του σώματός του, και αίσθηση ειλικρινούς ενδιαφέροντος για αυτόν που είναι απέναντί του. Αφήστε την διαίσθησή σας να αποφασίσει.

Τρόποι Ανάλυσης και Ειδικές Τεχνικές

Στον ΝLΡ έχει παρατηρηθεί πως όταν κάποιος ανατρέχει νοητικά σε μια ορισμένη αναπαράσταση με τη φαντασία του, τότε τα μάτια του κάνουν επίσης ορισμένες κινήσεις (π.χ. κοιτάζουν επάνω αριστερά ή κάτω δεξιά), που γίνονται αντιληπτές από τον εξασκημένο παρατηρητή. Διάφορες έρευνες έχουν αποτύχει να επιβεβαιώσουν τη σύνδεση αυτών των κινήσεων με τα συστήματα σκέψεων (απεικονιστικά συστήματα) που τους αποδίδει ο ΝLΡ, επειδή θεωρούν πως ο άνθρωπος είναι ένα πολύπλοκο σύνολο αλληλεπιδράσεων, η κατανόηση του οποίου δεν μπορεί να περιοριστεί σε τέτοια σχηματοποιημένα τεστ. Έτσι, παρότι ένας ειδικός θα αντιληφθεί πότε μια κίνηση σχετίζεται με διαδικασίες του νου και πότε όχι, δεν είναι σε θέση να αποδείξει ποσοτικά αυτή τη διαφορά. Το ίδιο παρατηρείται και σε πολλές άλλες μεθόδους: η αποδεικτική μεθοδολογία είναι συνήθως χτισμένη στα μέτρα άλλων πιο παραδοσιακών μεθόδων. Μια άλλη τεχνική που χρησιμοποιείται είναι η συνειδητή τροποποίηση μιας εικόνας που έρχεται στην φαντασία. Μια χρήσιμη άσκηση είναι να οραματιστεί κανείς κάποιον, π.χ. κάποιον που συμπαθεί, και να αλλάζει με τον νου την εικόνα σαν να αυξάνει σταδιακά το χρώμα στην οθόνη μιας τηλεόρασης, και έπειτα να το μειώνει πάλι σταδιακά ώσπου η εικόνα να γίνει ασπρόμαυρη. Αυτές οι δομικές αλλαγές στην εικόνα, παρότι φαινομενικά επιφανειακές, τροποποιούν το συναισθηματικό περιεχόμενο και τον τρόπο αντίδρασής μας σε ένα ερέθισμα. Έτσι μαθαίνει κανείς να παρατηρεί και να τροποποιεί με τον νου του εικόνες και ήχους, στη συνέχεια δε και τις ίδιες τις αντιδράσεις του σώματός του στο φόβο ή το στρες.

Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να αξιολογηθεί είναι τα βασικά κίνητρα και αντικίνητρα που χαρακτηρίζουν μια συγκεκριμένη προσωπικότητα. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί κυρίως να στρέφεται προς την πραγματοποίηση κάποιων στόχων, ενώ ένα άλλο να αποφεύγει κάποιους αντιστόχους. Τέλος, η κλασική θεωρία και πρακτική που ανέπτυξε πριν από 100 χρόνια ο γιατρός Ιβάν Πετρόβιτς Πάβλοφ (Ivan Pavlov) (1849-1936), ισχύει και στα ζητήματα της προσωπικότητας. Συγκεκριμένα συναισθήματα, π.χ. φόβος, μπορεί να εκλύονται κάθε φορά που αντιλαμβανόμαστε ένα εξωτερικό ερέθισμα, όπως ακριβώς τα σκυλιά Πάβλοφ είχαν μάθει να παράγουν σάλια και γαστρικό υγρό (δηλ. να προετοιμάζονται για τροφή) κάθε φορά που άκουγαν ένα κουδουνάκι, παρότι στην πράξη κάθε σύνδεση μεταξύ του ήχου κουδουνιού και της ώρας του φαγητού είχε διακοπεί μήνες πριν. Έτσι ακριβώς παραμένει και ένα ψυχικό εξαρτημένο αντανακλαστικό, και ο ΝLΡ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την απευαισθητοποίηση από τέτοια ερεθίσματα.

Μεγάλη ομοιότητα παρουσιάζουν τα αποτελέσματα και η μεθοδολογία του ΝLΡ με εκείνα της θεραπευτικής ύπνωσης σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Έχει αποδειχτεί πως η πρωινή ναυτία των εγκύων, το άγχος και οι διαταραχές του ύπνου τους μειώθηκαν σημαντικά με τη βοήθεια τεχνικών ύπνωσης, παρόμοιων με ανάλογες τεχνικές ΝLΡ. Ταυτόχρονα, μια έρευνα σε πάσχοντες από άσθμα έδειξε σαφέστατη, εντυπωσιακή μάλιστα βελτίωση με χρήση ΝLΡ. Ενώ το αναμενόμενο ήταν μια μείωση της χωρητικότητας των πνευμόνων κατά 50ml κάθε χρόνο, στο γκρουπ όπου εφαρμόστηκε ο ΝLΡ παρατηρήθηκε αντιθέτως αύξηση της χωρητικότητας κατά 200 ml, δηλαδή αναστροφή-επιδιόρθωση τεσσάρων ετών βλάβης μέσα σε ένα χρόνο, ενώ τόσο οι διαταραχές του ύπνου όσο και η χρήση εισπνεόμενων φαρμάκων για οξείες κρίσεις άσθματος έπεσε σχεδόν στο μηδέν.

Είναι ευνόητο πως όταν κάποιος καταφέρει να απομακρύνει ψυχικά και νοητικά εμπόδια που κουβαλούσε μέσα του για πολλά χρόνια, τότε βελτιώνει την επίδοσή του κυριολεκτικά σε οποιονδήποτε τομέα δραστηριότητας, αφού κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με απελευθέρωση μεγάλου μέρους του κρυμμένου δυναμικού του. Αποτέλεσμα είναι μια καλύτερη εικόνα για τον εαυτό μας, είναι υψηλό το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν μέτρια ή κακή εικόνα για τον εαυτό τους και τις δυνατότητές του, μεγαλύτερη δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε τις απόψεις και τις επιθυμίες των άλλων, αυξημένη ικανότητα να επικοινωνούμε τη δική μας άποψη και οπτική γωνία, άρα και να πείθουμε ευκολότερα. Επίσης, δυνατότητα να απαλλαγούμε ευκολότερα από αρνητικές συνήθειες και έξεις, να καταπολεμήσουμε τις φοβίες ή την τάση προς κατάθλιψη. Σε τελική ανάλυση, απομακρύνεται από τη ζωή μας μια αληθινή ψυχική αναπηρία, δίνοντας τόπο για περισσότερη χαρά της ζωής και απόλαυση της καθημερινότητας.

Άλλο αποτέλεσμα είναι η πιο ξεκάθαρη και σαφής σκέψη, πράγμα που αντανακλά σε σαφέστερη γλωσσική διατύπωση και βελτιωμένη λεκτική επικοινωνία, αλλά ταυτόχρονα και αποτελεσματικότερη εξωλεκτική επικοινωνία, π.χ. μέσω της γλώσσας του σώματος.

Η νέα τροποποιημένη ψυχονοητική δομή που προκύπτει μετά την επανεκπαίδευση αποδεικνύεται ανθεκτικότερη στις κρίσεις και τις πιέσεις, προσφέροντας μεγαλύτερη ευελιξία, αποδέσμευση από τη δογματικότητα και καλύτερη χρήση της φαντασίας. Αυτό που διακρίνει ένα «επιτυχημένο» από ένα «μη επιτυχημένο» σε οποιονδήποτε τομέα άτομο είναι στην ουσία ο βαθμός της ελευθερίας που βιώνει και η δυνατότητά του να δίνεται κάθε στιγμή ολόψυχα στον σκοπό της εκάστοτε προσπάθειάς του. Το σπάσιμο των νοητικών και συναισθηματικών κλειδωμάτων μάς επαναφέρει σε αυτή ακριβώς την φυσική μας κατάσταση, μια κατάσταση ελευθερίας, ρέουσας, αβίαστης και βαθιάς επικοινωνίας, και ειλικρινούς ενδιαφέροντος για τον άλλο άνθρωπο, απαλλαγμένων από τα βαριά δεσμά της χρόνιας καταναγκαστικής συμπεριφοράς.

Γ.Ν.