Τα σύγχρονα ερευνητικά ρεύματα της ανθρωπολογίας συμφωνούν ότι, σε όλη την πορεία της προς την εξέλιξη η ανθρωπότητα πιέζεται από δυνάμεις που δρουν στα διαφορετικά επίπεδα δημιουργίας της. Άλλες από αυτές τις δυνάμεις επιδρούν θετικά, ωθώντας τη σε υψηλότερα σκαλοπάτια συλλογικής επίτευξης και καλλιέργειας της συνείδησης ενώ άλλες λειτουργούν αρνητικά μέσα από το μοντέλο της χειραγώγησης.

Η χειραγώγηση απαιτεί έλεγχο των βασικών αναγκών, μέσω του χειρισμού των πόρων, των απαιτούμενων για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Συνεπώς, είναι μια ιδέα που βρήκε την εφαρμογή της από πολύ νωρίς, από την αυγή σχεδόν της ανθρώπινης εξέλιξης.

Οι Μεγάλες Επαναστάσεις

Η ανθρώπινη ιστορία, έτσι όπως είναι γνωστή τουλάχιστον με βάση τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε, έχει να επιδείξει τρεις μείζονες επαναστάσεις, στην οποία εμείς θα προσθέσουμε μια τέταρτη. Ως πρώτη θεωρείται η παραγωγική επανάσταση, η οποία τοποθετείται περίπου στο 6000 π.Χ. και ξεκίνησε από την Εγγύς Ανατολή. Εδώ, ο άνθρωπος ανακαλύπτει και υιοθετεί νέους τρόπους παραγωγής τροφής. 'Οσο απλό και αν ακούγεται αυτό, είχε μείζονες επιδράσεις στο σχηματισμό δομών, οι οποίες στη μετεξέλιξή τους παρήγαγαν μια κάθετη κοινωνική διαστρωμάτωση με βάση τη συσσώρευση πλούτου.

Νέες αξίες ήρθαν στην επιφάνεια και βεβαίως όποιος κατείχε τα μέσα για την παραγωγή τροφής, αφενός αποκτούσε μια υψηλή θέση μέσα στον κοινωνικό ιστό, αφετέρου κατείχε την δύναμη να χειραγωγεί τις ασθενέστερες τάξεις με βάση τις πιεστικές ανάγκες της επιβίωσης. Τούτο το μοντέλο χειραγώγησης στην πληρέστερη μορφή του απέδωσε το διαχωρισμό ανάμεσα στην αριστοκρατική ολιγαρχία και τον φτωχό όχλο, την γαιοκτησία ως μέσο πίεσης, την αχόρταγη διάθεση κάθε μορφής εξουσίας για μεγαλύτερη συσσώρευση πλούτου και εν τέλει αμέτρητους κατακτητικούς πολέμους. Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε πως σε τούτη την μεγάλη ιστορική περίοδο, εκτός από τις πολεμικές συρράξεις, σημαντικό ρόλο στη χειραγώγηση των μαζών έπαιξε η εκμετάλλευση του θρησκευτικού ενστίκτου από τα οργανωμένα ιερατεία των εκάστοτε επικρατούντων θρησκευτικών συστημάτων.

Η αμέσως επόμενη σημαντική περίοδος ιστορικά θεωρείται η αποκαλούμενη βιομηχανική επανάσταση. Σημαντικά παιδιά της βιομηχανικής επανάστασης -σύμφωνα με αρκετούς μελετητές της ιστορίας είναι η επιστημονική και η τεχνολογική επανάσταση της πληροφορικής, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο καθόρισαν και τις κοινωνικές δομές της σύγχρονης κοινωνίας. Από την αυγή της εκβιομηχάνισης, η οποία θεωρήθηκε σημαντικός σταθμός στην περίοδο δημιουργίας των εθνικών κρατών, ιδιαίτερα ζωτικό ρόλο έπαιξε η κατοχή, η διάθεση και ο χειρισμός των ενεργειακών πόρων. Πολύ γρήγορα η ανθρωπότητα πέρασε από τον άνθρακα στο πετρέλαιο και δε θα ήταν υπερβολικό αν χαρακτηρίζαμε τον 20ο αιώνα ως, αιώνα του πετρελαίου. To πετρέλαιο υπήρξε η πηγή αρκετών σύγχρονων αγαθών και η κεντρική μονάδα της οικονομίας που αναπτύχθηκε με βάση τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παραγωγής και διάθεσής του. Ο εξηλεκτρισμός και η περίπλοκη δικτύωσή του σε όλες τις όψεις και τομείς της ζωής μας έδωσαν την ώθηση για την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη με αιχμή του δόρατος την τεχνολογία της πληροφορικής και των επικοινωνιών.

Ο κόσμος ξαφνικά μίκρυνε και η διακίνηση της πληροφορίας άρχισε να γίνεται με ταχύτητες αστραπής. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια της αντίληψης πως η πληροφορία ως πρωτογενές υλικό είναι σημαντικότερο προϊόν από τους ενεργειακούς πόρους. Κάπως έτσι το μάτι της οικονομίας στράφηκε στο θέμα διαχείριση της πληροφορίας, ενώ οι σημαντικότερες επενδύσεις της τελευταίας 20ετίας έγιναν σε αυτόν ακριβώς τον τομέα. Tο τρίπτυχο Βιομηχανία-Πρώτες Ύλες-Πετρέλαιο έγινε Επικοινωνίες-Πληροφορίες-Μ.Μ.Ε, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα της παραγωγικής δραστηριότητας να στραφεί σε ένα νέο ορίζοντα δραστηριοτήτων.

Η Παγκόσμια Χειραγώγηση

Εδώ πιθανώς θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης ποια είναι η σχέση αυτών των επαναστάσεων, που έδωσαν ώθηση στην ανάπτυξη του πολιτισμού, με το θέμα μας, που είναι η προσπάθεια χειραγώγησης του μεγάλου ανώνυμου πλήθους, που ακούει στο όνομα «λαός». Αναμφίβολα, είναι πολλά και σημαντικά τα θετικά στοιχεία σε όλες αυτές τις αναταράξεις που προκλήθηκαν από την βιομηχανική, την επιστημονική και την τεχνολογική επανάσταση. Στοιχεία τα οποία, αν μπορούσε να εκμεταλλευτεί ορθά και με διάκριση η ανθρωπότητα, θα την οδηγούσαν σε μια πραγματικά χρυσή εποχή. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν έγινε. Οι λόγοι για τους οποίους δεν φτάσαμε σε τούτη η χρυσή εποχή, είναι ταυτόχρονα και οι λόγοι για τους οποίους όλα αυτά τα επιτεύγματα συνδέθηκαν με την προσπάθεια της παγκόσμιας χειραγώγησης. Παγκόσμια χειραγώγηση πάντα υπήρχε, γιατί πάντα υπήρχαν εκείνοι που εκμεταλλεύονταν τους διαθέσιμους πόρους σε βάρος των συνανθρώπων τους. Ωστόσο, στις αρχαίες περιόδους της ιστορίας μας φαίνεται πως το ζήτημα είχε έναν τοπικό χαρακτήρα, γιατί πιθανώς τοπικά και αποσπασματικά είναι τα στοιχεία που διαθέτουμε.

Αν μπορούσαμε να δούμε σφαιρικά τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους, θα ανακαλύπταμε πως υπήρχαν πάντα εκείνοι που χειραγωγούσαν το πλήθος και το μετέτρεπαν σε άβουλο όχλο, διευρύνοντας το όφελος των λίγων εις βάρος των πολλών. Ωστόσο, πραγματικά παγκόσμιο χαρακτήρα η χειραγώγηση άρχισε να παίρνει από την εποχή των μεγάλων αποικιών. Εκατομμύρια ψυχών θυσιάστηκαν στο βωμό της δουλείας, του θρησκευτικού φανατισμού και καταναγκασμού, της οικονομικής εξολόθρευσης. Τοπικές κοινωνίες και οικονομίες θυσιάστηκαν για την ανάπτυξη ενός προσωποπαγούς συστήματος εξουσίας που διευκόλυνε λιγοστές, εύρωστες οικονομικά οικογένειες, συχνά αφανείς. Ξεκινώντας από την διαχείριση φυσικών πόρων, αναγκαίων για την βιολογική επιβίωση της ανθρωπότητας, τούτοι οι λίγοι συνειδητοποίησαν πως αργά ή γρήγορα το κύμα αγανάκτησης που φούντωνε από την συνεχή ανέχεια και απελπισία των λαών, θα μπορούσε να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την ευμάρειά τους, ακόμη και την ζωή τους.

Εισήγαγαν, λοιπόν, ένα νέο σύστημα χειραγώγησης, για το οποίο χρησιμοποίησαν ως μέσω τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και την κατευθυνόμενη εκπαίδευση. Με αυτόν τον τρόπο ήταν ικανοί να συγκρατήσουν την συγκινησιακή φόρτιση και να την διοχετεύσουν σε κατάλληλα προετοιμασμένα κανάλια, ακίνδυνα για τους ίδιους. Εύκολα ο καταπιεσμένος όχλος θα μπορούσε να αναζητήσει τα αίτια της φτώχειας του σε γειτονικούς λαούς και να διοχετεύσει την απελπισία του σε πολέμους με αμφίβολα για τον ίδιο αποτελέσματα, επικερδείς ωστόσο για τους εκάστοτε εκπροσώπους της οικονομικής εξουσίας. Μέσω της εκπαίδευσης έμαθε να υποτάσσεται στην αυθεντία οποιουδήποτε οργανωμένου ιερατείου και της κοσμικής εξουσίας που ασκούσε καθώς επίσης και στα επικρατούντα ιδεολογικά ρεύματα που ευνοούσαν την αυστηρή τιμωρία ενάντια σε κάθε μορφή εξέγερσης. Άλλωστε, ο φόβος του επέκεινα ήταν πάντα ένα σημαντικό στοιχείο συγκράτησης της αυθόρμητης τάσης για εξέγερση και ελευθερία.

Η επιστήμη από την πλευρά της πολύ λίγα έκανε για να απαλλάξει τον κόσμο από την καταπίεση. Θα μπορούσαμε να πούμε μάλιστα ότι ένα σημαντικό τμήμα των επιτευγμάτων της βοήθησε στη χειραγώγηση των λαών. Είναι αναληθές ότι ένα σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτάται από την αόρατη βούληση των φαρμακοβιομηχανιών; Μάλλον όχι! Είναι αναληθές ότι ο πλανήτης τείνει να απωλέσει την γονιμότητά του εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων; Μάλλον όχι! Είναι αναληθές ότι η διαρκής εκπομπή ρύπων των βιομηχανιών έχει διαταράξει το ατμοσφαιρικό σύστημα, προκαλώντας ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα; Όχι! Είναι αναληθές ότι οι αποκαλούμενοι υβριδικοί σπόροι παράγονται με ελεγχόμενη στειρότητα, έτσι ώστε να εξαρτάται η γεωργική παραγωγή από τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής υβριδίων; Όχι βέβαια! Είναι αναληθές ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα προκαλούν εντάσεις και αναταράξεις στο γενετικό μας κώδικα; Και πάλι η απάντηση είναι όχι, όσο και αν επιμελημένα οι εκπρόσωποι αυτών των εταιρειών και τα οργανωμένα συμφέροντα προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο. Είναι αναληθές ότι ο πλανήτης, στα μάτια μας, έχει απωλέσει την ιερότητά του και την παραδοσιακή εικόνα της γονιμότητάς του. Όχι βέβαια! Όλες οι κυρίαρχες ιδεολογίες του 20ου αιώνα –από την πιο ακραία καπιταλιστική ως την πιο ακραία μαρξιστική- αντιμετώπισαν τον πλανήτη ως ένα στείρο, άψυχο πλάσμα, ως ένα σύστημα από το οποίο μπορεί κανείς να αντλεί αλλόγιστα και επ' αόριστον πόρους.

Το Μέλλον της Γονιμότητας του Πλανήτη Γη

Η εικόνα του μέλλοντος, έτσι όπως προκύπτει από την προβολή όλων των παραμέτρων στο προσεχές ή μακρινό μέλλον, δεν είναι ακριβώς ρόδινη, όπως θα ήθελαν να την προβάλλουν οι εκάστοτε διαχειριστές της εξουσίας. Νέες σημαντικές ανάγκες έρχονται στο προσκήνιο, έτοιμες για εκμετάλλευση από εκείνα τα οικονομικά κέντρα που καθορίζουν την ζωή μας. Οι διαθέσιμοι πόροι σε πόσιμο νερό διαρκώς λιγοστεύουν, σε σημείο που ακόμα και σήμερα η κατάσταση εξελίσσεται δραματικά για τις χώρες του τρίτου κόσμου. Στο εγγύς μέλλον η διάθεση των υδάτινων πόρων θα καταστεί σημαντική και δεν είναι μακριά από την αλήθεια οι ερευνητές που υποστηρίζουν ότι οι μεγάλοι πόλεμοι του 21ου αιώνα θα έχουν ως στόχο τους την ανάκτηση των διαθέσιμων πηγών νερού. Η έλλειψη πετρελαίου, επίσης, αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τις αγροχημικές εταιρείες. Η σύγχρονη γεωργία στηρίζεται στη χρήση της γης για την μετατροπή του πετρελαίου σε τροφή, καθώς η παγκόσμια γεωργία είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο για την παραγωγή λιπασμάτων και μικροβιοκτόνων. Ως βάση για την παραγωγή αυτών των υλικών τo πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι αναντικατάστατα, με αποτέλεσμα δισεκατομμύρια άνθρωποι να είναι απόλυτα εξαρτημένοι για την επιβίωσή τους από την επάρκεια ή μη σε πετρέλαιο.

Αυτά τα στοιχεία απαιτούν μακροπρόθεσμες λύσεις, οι οποίες προς το παρόν δεν είναι ορατές στον ορίζοντα, με αποτέλεσμα την πλήρη εξάρτησή μας από τις μεγάλες εταιρείες άντλησης και διάθεσης πετρελαίου. Tο τοπίο παραμένει θολό και εσκεμμένα ομιχλώδες από τις μεγάλες εταιρείες που διαχειρίζονται τις πληροφορίες και δεν αποκαλύπτουν την αλήθεια. Η απόκρυψη της αλήθειας και η στροφή του ενδιαφέροντος του πλήθους στη μανία μιας αδιάκριτης κατανάλωσης είναι ίσως το χειρότερο πλήγμα που έχει δεχθεί η ανθρωπότητα στον τομέα της χειραγώγησης. Υπάρχουν, άραγε, πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ως άτομα πλέον, αφού οι εκάστοτε πολιτικές εξουσίες, θέλοντας ή μη, παίζουν το παιχνίδι των μεγάλων εταιρειών. Όμως, η ανθρωπότητα μπορεί να οραματίζεται ένα ξεκάθαρο μέλλον γεμάτο ποιότητα, γονιμότητα σε όλα τα επίπεδα, που να εξασφαλίζει την φυσική και πνευματική της συνέχεια. Ένα μέλλον γεμάτο αισιοδοξία για τα παιδιά της και τα παιδιά των παιδιών της. Κι εδώ μπορεί να αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν να επιβιώσει κανείς, πολύ περισσότερο να αντισταθεί στο κύμα της επιχειρούμενης χειραγώγησης και της καταστροφής του πλανήτη

Υπάρχουν απλοί κανόνες επιβίωσης που μπορούν να αλλάξουν τις απόψεις μας για τη ζωή, την συνείδησή μας γενικότερα, αλλά και την εξάρτηση που προκύπτει από την συμμετοχή μας στο υπάρχον σύστημα διαχείρισης της οικιακής οικονομίας.

1. Μπορούμε να εξοικειωθούμε με την ιδέα και την πρακτική της ανανεώσιμης ενέργειας. Η τεχνολογία σήμερα μας επιτρέπει να επενδύσουμε, ακόμη και ατομικά, στον τομέα της ηλιακής ενέργειας, για την λειτουργία όλου του φάσματος οικιακών συσκευών. Με αυτόν τον τρόπο ανεξαρτητοποιούμαστε από τις μεγάλες εταιρείες παροχής ενέργειας (ηλεκτρικό, φωταέριο κ.λπ.) με κόστος που έχει γρήγορη απόσβεση.
2. Μπορούμε να κάνουμε χρήση των νέων πρακτικών σχεδιασμού και οικοδόμησης για φυσική ψύξη και θέρμανση των κατοικιών μας.
3. Μπορούμε να φυτέψουμε φυσικούς και όχι υβριδικούς σπόρους σε οργανικούς κήπους, γεγονός που σταδιακά θα μας απελευθερώσει από τις αγροχημικές εταιρείες και την ανάγκη για γενετικά τροποποιημένα προϊόντα.
4. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε συσκευές φωτισμού με ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας.
5. Μπορούμε να δημιουργήσουμε δεξαμενές περισυλλογής βρόχινου νερού ακόμα και μέσα στην πόλη και να το χρησιμοποιούμε σε διάφορες δουλειές, ακόμα και για να ποτίσουμε τον κήπο μας.
6. Μπορούμε να αγοράζουμε σε κάθε περίπτωση τοπικά προϊόντα, αντί να καλύπτουμε τις ανάγκες μας από το σούπερ μάρκετ.
7. Μπορούμε να φυτέψουμε καρποφόρα δέντρα στην αυλή μας. (Είδα μια τέτοια προσπάθεια σε μπαλκόνι κι έπεσα από τα σύννεφα για το τι μπορεί να κάνει κάποιος όταν το επιθυμεί).
8. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε το γκαζόν με ποώδη, τα οποία είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στο μαγείρευμα και την παραγωγή τροφής.
9. Μπορούμε εν τέλει να μαγειρεύουμε και να μην είμαστε εξαρτημένοι από τροφές μαζικής παραγωγής. Ιδιαίτερα τις βασικές τροφές όπως το ψωμί, το γιαούρτι και τους χυμούς φρούτων είναι πολύ εύκολο να τις φτιάξουμε μόνοι μας.
10. Μπορούμε να ψωνίζουμε από τις λαϊκές αγορές ή καταστήματα χονδρικής πώλησης. Έτσι όχι μόνο εξοικονομούμε χρόνο και χρήμα, αλλά μειώνουμε και τον κύκλο εξάρτησής μας από προϊόντα των υπερκαταστημάτων.
11. Τέλος, αν δεν έχουμε χρόνο για άλα αυτά, μπορούμε να κλείσουμε την τηλεόραση.

Είναι εκπληκτικό το πόσα πολλά πράγματα μπορούν να αλλάξουν με λιγοστούς και απλούς κανόνες στη ζωή μας. To κυριότερο, όμως, είναι ότι αυτοί οι απλοί κανόνες σταδιακά μας αποδεσμεύουν από το φαύλο κύκλο της χειραγώγησης που επιχειρείται σε βάρος μας από τις μεγάλες δυνάμεις της οικονομίας και μπορούν εν δυνάμει να βοηθήσουν να επιστραφεί στον πλανήτη η απωλεσθείσα γονιμότητα και ιερότητά του. Αν δε με πιστεύετε, δοκιμάστε το! Δοκιμάστε κάποιους από αυτούς -αν δε σας αρέσουν όλοι- και θα έχετε εκπληκτικά αποτελέσματα!

Βιβλιογραφία

    • Derek M. Elsom, Atmospheric Pollution: A Global Problem, Blackwell Publishers; 2nd edition (February 2002).
    • Allaby, Michael. Water: Its Global Nature. New York: Facts on File, 1992.
    • Farmer, Andrew. Managing Environmental Pollution. London/New York: Routledge, 1997.
    • Jane Rissler and Margaret Mellon, The Ecological Risks of Engineered Crops, Cambridge: MIT Press, 1996.
    • Jack R. Kloppenburg, Jr., First the Seed: The Political Economy of Biotechnology from 1492 to the Present,
      Cambridge University Press, 1990.
    • Martin Teitel, Ph.D., and Kimberly Wilson, Genetically Engineered Food: Changing the Nature of Nature, Park
      Street Press, 1999.
    • Michael T. Klare, Resource Wars: The New Landscape of Global Conflict, Owl Books, 2002.
    • D. Leeb, S. Leeb, The Oil Factor: How Oil Controls The Economy and Your Financial Future, Warner Books,
      2004.

Σύνδεση 

    • Η Οικολογία ως Στάση Ζωής.
    • Γαία: Ο Ζωντανός Πλανήτης.

K.K.