Η ψυχανάλυση θεωρεί σαν έργο της την διακριτική αλληλεπίδραση και την διαμορφωτική επιρροή σε κάθε ανθρώπινη σχέση. Ο καθένας από εμάς αποτελεί μοναδικό και αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας και η συμβολή του στην ψυχική υγεία του κοινωνικού οργανισμού είναι απαραίτητη. Έτσι οι παράγοντες που δημιουργούν νευρώσεις και διαταραχές προσωπικότητας αποτελούν μέρος της καθημερινής ζωής για όλους εμάς και αφορούν καταστάσεις για τις οποίες είμαστε υπεύθυνοι.

Μια σημαντική προσωπικότητα που ασχολήθηκε με την ψυχιατρική και τον επίγονό της την ψυχανάλυση είναι η Κάρεν Χόρνεϊ (Karen Horney). Γεννήθηκε στο Αμβούργο το 1885, εγκαταστάθηκε στο Σικάγο το 1932 και υπήρξε συνιδρύτρια του Ινστιτούτου Ψυχανάλυσης του Σικάγο. Το 1934 μετακόμισε στη Ν. Υόρκη και ίδρυσε το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Ψυχανάλυσης.

Ασχολήθηκε με τις νευρώσεις απομακρυνόμενη από την φροϋδική ανάλυση, δίνοντας έμφαση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες -πολιτισμικούς μάλλον παρά βιολογικούς. Είχε την πεποίθηση ότι η ψυχανάλυση θα έπρεπε να είναι ένα ανθρωπιστικό εγχείρημα παρά μια άκαμπτη και αυστηρή επιστήμη.
Το σημαντικότερο επίτευγμα της Κάρεν Χόρνεϊ ήταν ότι βοήθησε την απελευθέρωση της ψυχανάλυσης από την αυστηρά μηχανιστική αντίληψη που επικρατούσε το πρώτο μισό αυτού του αιώνα. Η θεωρία που πρόσφερε ως εναλλακτική λύση είναι μια διαπροσωπική και πολιτισμική θεωρία. Οι άνθρωποι εξελίσσονται σε σχέση με άλλους ανθρώπους που ζουν στα πλαίσια ενός πολιτισμικού περιβάλλοντος, διότι ο καθένας από μας αποτελεί μοναδικό και αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας και η συμβολή του στην υγεία του κοινωνικού συνόλου είναι απαραίτητη. Έτσι οι παράγοντες που δημιουργούν νευρώσεις και διαταραχές προσωπικότητας αποτελούν μέρος της ζωής και αφορούν καταστάσεις για τις οποίες είμαστε υπεύθυνοι. Η ψυχανάλυση δεν αποτελεί εξομολογητική διαδικασία, χρησιμοποιεί τεχνικές με σκοπό να ανακαλύψει καθοριστικούς και δευτερογενείς παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινή συμπεριφορά και τα συναισθήματα που άρχισαν από την παιδική ηλικία και καταγράφονται τόσο στη συνείδηση όσο και στο ασυνείδητο. Προσπαθεί να φέρει φως σε σκέψεις-συναισθήματα και συμπεριφορές που δε συνειδητοποιούμε.

Η ψυχανάλυση συστήνει «προσπάθησε να θυμηθείς». Είναι διαδικασία διαφώτισης αποκάλυψης και αφύπνισης. Η σημασία της μεθόδου αυτής δεν βρίσκεται τόσο στα γενετικά αίτια όσο στα αίτια που διαιωνίζονται. Η ψυχανάλυση είναι η πρώτη ιατρικά επιστήμη που χάραξε τον δρόμο στην άγνωστη ανεξερεύνητη περιοχή πέρα από το συνειδητό. Μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή με τις σκοτεινές πτυχές της ζωής και της ύπαρξής του και να κατανοήσει τα αίτια της δύναμης ή της αδυναμίας του. Βοηθά στο να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του, να γνωρίσει το τι συμβαίνει συνειδητά και ασύνειδα ανάμεσα σε αυτόν και τους άλλους. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο άνθρωπος και μέσα από τον τρόπο ζωής επιχειρεί τις πρώτες απόπειρες να λύσει τα προβλήματα που παρουσιάζονται ώστε να υπάρξει υγιής ανάπτυξη και αυτοέκφραση. Ένας τυφλός και αδιάφορος πολιτισμός ενίσχυσε την νεύρωσή του και την κατέστησε αυτοαναπαραγόμενη.

Στόχος της ψυχανάλυσης είναι να περιορίσει την απόσταση μεταξύ των ατόμων, να καταστήσει στενότερες δημιουργικές σχέσεις και μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση. Η βελτίωση στις σχέσεις του νευρωσικού με τους άλλους ανθρώπους συμπίπτει με τη βελτίωση της σχέσης με τον εαυτό του. Αν κάποιος δεν διαθέτει κατανόηση για τον εαυτό του αν δεν κοιτάζει βαθιά μέσα του προκειμένου να γνωρίσει τον εαυτό του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με κατανόηση τους άλλους. Τα νευρωσικά άτομα είναι πολύ εγωκεντρικά γιατί πάνω από όλα βάζουν τις ανάγκες τους. Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με συγκινησιακά προβλήματα, γίνονται καταστροφικοί για τον εαυτό τους και για τους άλλους σαν συνέπεια των αρνητικών επιδράσεων που ασκούνται επάνω τους. Η νεύρωση είναι κυρίως συνέπεια αρνητικών επιδράσεων των γονεικών νευρώσεων στα παιδιά. Η ανάλυση επιχειρεί να ελευθερώσει το άτομο ώστε οι εγγενείς αρετές του να μην γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης ή να χάνονται σε νευρωσικές διαταραχές αλλά να εκφράζονται ελεύθερα και να ικανοποιούνται. Υπάρχει ένας συμβιβασμός στις απαιτήσεις της κοινωνίας να συμμορφωνόμαστε σε πρότυπα και αξίες εντελώς νοσηρά σε βάρος της πραγματικής ανάπτυξης.

Η ανάλυση βοηθά στην αναζωογόνηση και στο να κερδίσετε την πίστη στον εαυτό σας, να ενισχύσει ότι είναι εγγενές διαλύοντας ότι είναι νευρωτικό. Το να είναι κανείς ανεξάρτητος δεν σημαίνει απόλυτη νευρωσική αυτάρκεια αλλά την ικανότητα και την επιθυμία να παρέχει και να δέχεται βοήθεια. Η ψυχανάλυση δεν έχει μόνο θεραπευτικό σκοπό αλλά και προληπτικό. Ενισχύει την ανάπτυξη και σας βοηθά να βελτιώσετε τις σχέσεις με τους ανθρώπους, είναι μια εμπειρία ωρίμανσης. Στην ψυχαναλυτική διεργασία είναι ενσωματωμένοι και απαραίτητοι δύο ακόμη μέθοδοι που βοηθούν τον ασθενή. Η μία αποτελεί ένα είδος φιλοσοφικής βοήθειας που είναι σημαντική στη ζωή μας και η άλλη αυτό που γενικά ονομάζεται ανθρώπινη συμπαράσταση. Πολλές φορές συγχέουμε τα αυθεντικά ιδανικά με τα καθήκοντα που μας επιβάλλονται, την αυτοπεποίθηση με την αυτοκριτική, την αποδοχή του εαυτού με την αυτοεπιείκειά μας, την ελευθερία με την ασυδοσία, την αγάπη με την εξάρτηση κ.λπ.

Ο ψυχαναλυτής πιστεύει ακράδαντα στην επιθυμία κάθε ατόμου να πάρει την ζωή στα χέρια του, όσο αυτό είναι δυνατό, και να αναλάβει την ευθύνη για τον εαυτό του. Έτσι, βλέπει σαν κύριο έργο του την παροχή βοήθειας στον ασθενή, ώστε να κατανοήσει αυτός τις επιθυμίες του και να ανακαλύψει τις αξίες που έχει θέσει στη ζωή του. Να σέβεται τις ατομικές διαφορές και να γνωρίζει ότι μπορεί να πάρει αποφάσεις μόνο όταν βρίσκεται σε αρμονία με τις επιθυμίες και τα ιδανικά του. Ο ψυχαναλυτής δεν παρακολουθεί μόνο τον ασθενή, με τις ερμηνείες, τις εξηγήσεις, τις ερωτήσεις του, τον βοηθά να βγει από την απραξία και να δράσει. Τον βοηθά να απορρίψει τις πλαστές του αξίες και τους στόχους του και να βρίσκει αληθινές αξίες, ιδανικά, στόχους και αρχές για την ανάπτυξή του και για την περαιτέρω κατεύθυνση της ζωής του.

Μετά την ψυχαναλυτική διαδικασία και θεραπεία δίνεται η ευκαιρία στον ασθενή να συνεχίσει την προσπάθειά του με τη μέθοδο της αυτοανάλυσης και έτσι να διευρύνει ακόμα τον ορίζοντα του εαυτού του και να παρακολουθεί την στάση του και την εξέλιξή του σαν ύπαρξη. Είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε τους στόχους μας, εκείνο όμως που έχει μεγαλύτερη αξία είναι ο τρόπος ζωής και τα βήματα που κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Τα βήματα που κάνουμε μόνοι μας είτε με τη βοήθεια της ψυχανάλυσης αποτελούν κέρδος σε εσωτερική δύναμη και ελευθερία. Η ίδια η ζωή είναι από μια άποψη «Ο Μεγάλος Θεραπευτής».

Ε.Π.