Η λέξη «συνείδηση» αποτελεί μια από τις πλέον συχνά χρησιμοποιούμενες λέξεις παγκοσμίως. Ταυτόχρονα όμως η έννοια της συνείδησης είναι μια από τις πλέον δύσκολες στο να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να την προσδιορίσει είναι σαν να ξεφεύγει μέσα από τα «χέρια» του, όπως ακριβώς θα συνέβαινε αν προσπαθούσε να πιάσει με το χέρι του το νερό ή τον αέρα.

Άτομο, Ομάδα, Κόσμος

Έτσι κάθε ορισμός της συνείδησης μοιάζει να προσδιορίζει μόνο μια όψη της αφήνοντας τις άλλες να ξεγλιστρήσουν. Μοιάζει να προσπαθεί κάποιος να περιορίσει την ίδια τη ζωή μέσα σε μερικές λέξεις κι αυτό είναι αδύνατον, καθώς η ζωή είναι κάτι πέρα από τις λέξεις. Η συνείδηση απλά υπάρχει και λειτουργεί όπως ακριβώς και ο αέρας που αναπνέουμε. Μπορούμε να αναπνέουμε τον αέρα και να ζούμε από αυτόν, αλλά δεν μπορούμε και ούτε έχει νόημα να τον πιάσουμε με τα χέρια μας. Και όσο περισσότερο προσπαθούμε να τον πιάσουμε τόσο πιο πολύ μας ξεφεύγει. Ίσως τελικά και η συνείδηση να λειτουργεί με ανάλογο τρόπο: μπορούμε να τη βιώνουμε, αλλά δεν μπορούμε, ούτε και έχει νόημα, να την ορίσουμε και να την περιορίσουμε σε άκαμπτα νοητικά καλούπια.

Στη συνέχεια θα κάνουμε ένα ταξίδι προσπαθώντας να γνωρίσουμε τη φύση της συνείδησης και θα προσπαθήσουμε να αφουγκραστούμε τους «κτύπους» της καρδιάς της. Και ίσως τελικά καταφέρουμε να πάρουμε μια μικρή «γεύση», μια φευγαλέα εντύπωση, ένα αποτύπωμα μέσα μας για τη φύση του μεγαλύτερου μυστηρίου της ζωής. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.

Επιχειρώντας να Αγγίξουμε την Ουσία της Ζωής

Οι προσπάθειες προσδιορισμού της έννοιας της συνείδησης ταυτίζονται διαχρονικά με την προσπάθεια του κάθε ανθρώπου χωριστά και της ανθρωπότητας στο σύνολό της για απόκτηση αυτογνωσίας πάνω στο εξελικτικό μονοπάτι.

Η έννοια της συνείδησης φαίνεται να είναι στενά συνυφασμένη με την ικανότητα αντίληψης τόσο του εξωτερικού κόσμου που μας περιβάλλει, όσο και του ίδιου μας του εαυτού. Αυτή τουλάχιστον είναι, συνήθως, η πρώτη απάντηση που δίνει κάποιος στο ερώτημα «τί είναι συνείδηση» και ο ορισμός που δίνουν τα περισσότερα λεξικά. Χαρακτηρίζουμε ως συνειδητό εκείνον τον άνθρωπο που έχει επίγνωση του εαυτού του, του κόσμου γύρω του και των πράξεών του μέσα σε αυτόν, ενώ σε άλλες περιπτώσεις προσδίδουμε στη λέξη συνείδηση την ηθική διάσταση των πράξεων κάποιου.

Επίσης συσχετίζουμε την συνείδηση με την ίδια την ζωή, καθώς θεωρούμε πως οτιδήποτε μπορεί να χαρακτηριστεί ζωντανό διαποτίζεται από την συνείδηση και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εκδηλώνει μια μορφή συνείδησης.

Σε πανάρχαιες εποχές, τότε που ο άνθρωπος βίωνε τον εαυτό του ως αναπόσπαστο ζωντανό και δημιουργικό κύτταρο της μητέρας φύσης, ο κόσμος γινόταν αντιληπτός ως μια ζωντανή ενότητα. Κάθε ζώο, κάθε φυτό και βράχος στα μάτια των μακρινών μας προγόνων ήταν οι ορατές εκφράσεις αόρατων δυνάμεων. Υπό αυτή την οπτική τα πάντα θεωρούνταν ζωντανά και κάθε μορφή ύπαρξης ήταν φορέας συνείδησης. Δεν υπήρχαν έμψυχα και άψυχα αντικείμενα. Όλα βιώνονταν ως ζωντανά και ο άνθρωπος ήταν μέρος ενός παγκόσμιου συνειδησιακού καλειδοσκόπιου. Η συνείδηση στις διάφορες διαβαθμίσεις της αποτελούσε τον συνεκτικό ιστό της φύσης.

Όμως η μετέπειτα νοητική ανάπτυξη του ανθρώπου και η υπερτροφία του νου έναντι των άλλων όψεων της ζωής είχε ως αποτέλεσμα να διαμορφώσουμε την άποψη ότι, η συνείδηση είναι ταυτόσημη με τις νοητικές μας ικανότητες ή και με τις εγκεφαλικές μας λειτουργίες. Εκείνες οι μορφές συνείδησης που σχετίζονται με την άμεση εμπειρία των αισθήσεων ή με τις συγκινήσεις ή και με την διαίσθηση πέρασαν σε δεύτερη μοίρα και σταδιακά περιέπεσαν στη λήθη και σχεδόν ξεχάστηκαν.

Και ενώ η ιδεαλιστική σχολή σκέψης μιλούσε για την πνευματική συνείδηση που διαμόρφωσε τον υλικό κόσμο ως έκφρασή της, η υλιστική σχολή σκέψης θεωρεί ότι η πνευματική συνείδηση δεν δημιούργησε την ύλη αλλά ότι δημιουργήθηκε από αυτήν ως προϊόν εξέλιξης και φυσικής επιλογής. Κατά τον Καρτέσιο (Renatus Cartesius), η συνείδηση αποτελεί την υπέρτατη βάση της επιστημονικής νόησης, ενώ ο Καντ (Immanuel Kant), μετατοπίζει την μελέτη της συνείδησης από το ατομικό στο συλλογικό επίπεδο και ασχολείται με την αρμονική συλλειτουργία αυτών των δύο όψεων.

Για τον Χέγκελ (Georg W. F. Hegel), η συνείδηση περιγράφει τον άνθρωπο ως ολότητα στα πλαίσια της γνωστικής του ικανότητας. Είναι αυτό μέσω του οποίου πραγματοποιείται η βίωση του κόσμου τόσο με την πνευματική όσο και με την ανθρώπινη σημασία της.

Επίσης, ο Ανρί Μπεργκσόν (Henri Bergson) διαχωρίζει την «επιφανειακή συνείδηση» την οποία αντιλαμβάνεται ως προϊόν διαφορετικών και διαδοχικών ψυχικών καταστάσεων, από την «προσηλωμένη συνείδηση», η οποία ξεφεύγει από κάθε απόπειρα επιστημονικής προσέγγισης.

Για την ψυχολογία της συμπεριφοράς η συνείδηση θεωρείται ως μια έννοια που αναφέρεται γενικά στη συμπεριφορά και χαρακτηρίζεται από εγρήγορση και ικανότητα αντίδρασης, σε αντίθεση με την απουσία εγρήγορσης και την σχετική απουσία ικανότητας αντίδρασης κατά τον βαθύ ύπνο ή την κωματώδη κατάσταση. Ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα θεωρείται ότι υπάρχουν διάφοροι βαθμοί επιπέδου συνείδησης.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η άποψη του Καρλ Γιουνγκ (Garl G. Jung), ο οποίος θεωρούσε ότι η συνείδηση δεν δημιουργείται από μόνη της αλλά αναδύεται από άγνωστα βάθη. Κατά τον Γιουνγκ η συνείδηση αφυπνίζεται βαθμιαία κατά την παιδική ηλικία και καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής μας αναδύεται κάθε πρωί από τα βάθη του ύπνου. Μοιάζει με ένα παιδί που γεννιέται καθημερινά από την αρχέγονη μήτρα του ασυνείδητου.

Η Ατομική Συνείδηση

Όπως προαναφέρθηκε, σε ατομικό επίπεδο η συνείδηση, κατ’ αρχήν, σχετίζεται με την ικανότητα επίγνωσης του εαυτού μας. Είμαι εδώ αυτή την στιγμή, διαβάζω αυτό το άρθρο και έχω επίγνωση ότι εγώ είμαι αυτός που διαβάζει αυτό το άρθρο. Πρόκειται ωστόσο για ένα είδος αυτοπροσδιορισμού που είναι κυρίως νοητικός. Νοιώθουμε ως «εγώ είμαι» και αυτό τις περισσότερες φορές δημιουργεί μια αίσθηση αποκοπής από το περιβάλλον και τους άλλους γύρω μας. Αισθανόμαστε ως αυτόνομες μονάδες μέσα σε ένα σύνολο αυτόνομων μονάδων.

Σύμφωνα με την Δυτική Εσωτερική Παράδοση και ειδικότερα με την καββαλιστική διδασκαλία που χρησιμοποιεί ως βασικό της σύμβολο το Δέντρο της Ζωής, υπήρξε μια συγκεκριμένη διαδικασία συνειδησιακής εκπόρευσης μέσω της οποίας η Πνευματική Μονάδα εκφράστηκε μέσα από μια πολλαπλότητα μορφών – φορέων συνείδησης, οι οποίες σταδιακά απέκτησαν αυτοσυνείδηση και ανέλαβαν συνειδητά η καθεμία να φέρει σε πέρας ένα μικρό τμήμα του Εξελικτικού Έργου.

Σύμφωνα λοιπόν με την Καββάλα, από την αιώνια αρμονία του Ανεκδήλωτου αναδύθηκε η ιδέα του Εκδηλωμένου Κόσμου. Μέσα σε αυτή την αρχέτυπη ιδέα τα πάντα ήσαν ένα, καθώς ο ίδιος ο Δημιουργός αυτοπεριορίστηκε σε ένα και μοναδικό «σημείο» αναφωνώντας ως Λόγος «Εγώ Είμαι». Εδώ συναντούμε την πρώτη μορφή εκδηλωμένης συνείδησης και αυτοπροσδιορισμού, που το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απόλυτη εσωτερική συνοχή. Πρόκειται για εκείνη την κατάσταση ύπαρξης που συμβολίζεται με την σφαίρα (σεφίρα) του Κέτερ (Στέμμα) πάνω στο Δέντρο της Ζωής.

Η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να παραλληλιστεί με εκείνη την κατάσταση του Σύμπαντος λίγο πριν την Μεγάλη Έκρηξη, όπου όλο το Σύμπαν ήταν συγκεντρωμένο σε ένα μοναδικό σημείο.

Μέσα στον καθένα από εμάς αυτή η πρωταρχική και βασική κατάσταση συνείδησης αναφέρεται ως Θείος Σπινθήρας και αποτελεί την πλέον πνευματική όψη μας, η οποία μας επιτρέπει να υπάρχουμε και η οποία δίνει σκοπό στη ζωή μας. Αυτή η πνευματική κατάσταση ύπαρξης, ο ατομικός Θείος Σπινθήρας, δεν αποτελεί ένα απλό κομμάτι, μια όψη, ένα τμήμα του Ανεκδήλωτου, αλλά αποτελεί δημιουργική έκφραση όλου του Ανεκδήλωτου στο σύνολό του. Υπό αυτή την οπτική γίνεται αντιληπτό ότι ο άνθρωπος αποτελεί μια ολοκληρωμένη εικόνα όλου του Κόσμου, είναι ένας μικρόκοσμος μέσα στον οποίο περιέχονται όλες οι ποιότητες του Σύμπαντος.

Μετά την εκδήλωση του Κέτερ το ρεύμα της ζωής κατέρχεται, δημιουργώντας διαδοχικά τις υπόλοιπες σφαίρες (τα σεφιρώθ) του Δέντρου και τελικά καταλήγει στο Μαλκούτ (Βασίλειο) το οποίο θεωρείται ως η επικράτεια του υλικού κόσμου. Λαμβάνοντας την εμπειρία της ύλης το εκδηλωμένο Πνεύμα αρχίζει να επιστρέφει από το Μαλκούτ προς το Κέτερ για να αποθέσει την εμπειρία αυτή στην πνευματική δεξαμενή από όπου εκπορεύτηκε. Κατά την άνοδο αυτή, που ουσιαστικά συνιστά ό,τι ονομάζουμε Εξέλιξη, δομείται η συνείδηση η οποία πάνω στο Δέντρο αποδίδεται στη Μεσαία Στήλη των σεφιρώθ που αποκαλείται και Στήλη της Συνείδησης και η οποία αποτελείται από τις σφαίρες Κέτερ (Στέμμα), Ντάατ (Γνώση), Τίφαρετ (Ομορφιά), Γεσούντ (Θεμέλιο) και Μαλκούτ (Βασίλειο). Οι σφαίρες της Μεσαίας Στήλης αντιστοιχούν στα διάφορα επίπεδα συνείδησης που κατακτούνται, ενώ συμβολικά τους αποδίδεται το Δισκοπότηρο της Ιερής Αναζήτησης. Κάθε σφαίρα της Μεσαίας Στήλης αποδίδεται με ένα Ιερό Δισκοπότηρο το οποίο, σε κάθε μια, αποτελείται από διαφορετικό «υλικό». Εδώ υπονοείται η ιδέα της μετουσιωτικής αλλαγής κατά την άνοδο στο Δέντρο καθώς λέγεται ότι το Δισκοπότηρο είναι το ίδιο, αλλά αλλάζει το «υλικό» του καθώς μετακινείται από σφαίρα σε σφαίρα. Όσο για τα σεφιρώθ των δύο πλευρικών Στηλών αποτελούν εκφράσεις –εκδηλωμένες δυνατότητες– που εμπεριέχονται στη Μεσαία Στήλη, με τον ίδιο τρόπο που, σχηματικά μιλώντας, τα κλαδιά ενός δέντρου ξεπηδούν από τον κορμό του. Με άλλα λόγια, κάθε εκδηλωμένη ανθρώπινη ικανότητα αποτελεί φυσική έκφραση ενός δεδομένου κάθε φορά επιπέδου συνείδησης που έχει επιτευχθεί. Η συνείδηση συνεπώς, από αυτή την οπτική, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της Εκδήλωσης και της Εξέλιξης.

Ακόμη, σύμφωνα με μια άλλη παραδοσιακή απόδοση, τα σεφιρώθ Χέσεντ (Μεγαλοπρέπεια, Έλεος), Γκεβούρα (Δύναμη, Αυστηρότητα, Δικαιοσύνη), Τίφαρετ (Ομορφιά), Νετζά (Νίκη), Χοντ (Δόξα) και εν μέρει το Γεσούντ (Θεμέλιο), όλα μαζί αποτελούν την Ρουάχ, την Ψυχή, «το όχημα» της συνείδησης.

Από την αρχική ενότητα του Κέτερ λοιπόν δημιουργήθηκε σταδιακά η πολυπλοκότητα του εκδηλωμένου σύμπαντος με όλη την ποικιλία των μορφών, των ενεργειών και των συνειδησιακών καταστάσεων που το απαρτίζουν. Οι ατομικές συνειδήσεις ήταν πλέον γεγονός στο Σχήμα των Πραγμάτων, με τον ίδιο τρόπο που τα κύτταρα, οι ιστοί και τα όργανα ενός οργανισμού έχουν όλα ένα συγκεκριμένο έργο να επιτελέσουν. Όμως πίσω από αυτή την αρμονική συλλειτουργία των ατομικών συνειδήσεων υποκρύπτεται ένα είδος οργάνωσης που μας οδηγεί σε ένα ευρύτερο είδος συνείδησης, την Ομαδική Συνείδηση.

Η Ομαδική Συνείδηση, ο Ομαδικός Νους και η Ομαδική Ψυχή

Έχει παρατηρηθεί πως όταν μια ομάδα ανθρώπων με κοινούς στόχους και ιδανικά συνεργάζονται συνειδητά για αρκετό καιρό πάνω σε ένα κοινό έργο,τότε συμβαίνει κάτι παράξενο. Κάθε μέλος μιας τέτοιας ομάδας φαίνεται να βιώνει ένα είδος συνείδησης που υπερβαίνει τα ατομικά του όρια και η οποία του προσδίδει μια μεγάλη εσωτερική ώθηση για την εκπλήρωση του κοινού σκοπού. Πλέον, ως συνείδηση, αυτό το άτομο δεν προσδιορίζεται από το «εγώ είμαι» αλλά από το «εμείς είμαστε». Ειδικά η συνειδητή προσπάθεια πάνω σε έναν υψηλά πολωμένο σκοπό σε συνδυασμό με την ύπαρξη της αρμονικής συνεργασίας και την κατανόηση κάνουν το άτομο να ξεπεράσει τα προσωπικά του όρια και φραγμούς και να γίνει συνειδητά συμμέτοχος σε μια πραγματική κοινωνία αδελφοσύνης. Σε αυτή την περίπτωση η Ομαδική Συνείδηση αφήνει ανεξίτηλο αποτύπωμα σε κάθε μέλος της ομάδας. Έτσι ακόμη και όταν η ομάδα αυτή πάψει να υπάρχει στο φυσικό πεδίο, οι δεσμοί αδελφοσύνης που έχουν σφυρηλατηθεί μετά από συνειδητό μόχθο και ειλικρινή αφοσίωση στο κοινό πνευματικό έργο που επιτελείται, παραμένουν αναλλοίωτοι περιμένοντας να εκδηλωθούν και πάλι την κατάλληλη χωροχρονική στιγμή.

Μια άλλη μορφή ομαδικής δράσης, που ωστόσο είναι σχετικά παροδική, δημιουργείται όταν αρκετά άτομα πολώνονται σε έναν κοινό στόχο-έργο-σκοπό, ειδικά όταν αυτός ο στόχος εγείρει έντονες συγκινήσεις στα άτομα αυτά. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται να δομείται μια ομάδα που τα μέλη της δρουν συντονισμένα σαν να αποτελούν ένα και μόνο πρόσωπο. Στην εσωτερική παράδοση, αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως δόμηση Ομαδικής Συνείδησης, μια διαδικασία που στα αρχικά στάδια δομεί αυτό που αναφέρεται ως Ομαδικός Νους ή Εγρηγορός. Στα πρώτα αυτά στάδια ο Ομαδικός Νους μπορεί να δομείται αυτόματα, καθώς αρκεί να συγκεντρώνονται κάποια άτομα με κοινό σκοπό και δράση. Για παράδειγμα, ένας τέτοιος Ομαδικός Νους μπορεί να δημιουργηθεί στα πλαίσια μιας ερευνητικής επιστημονικής ομάδας. Οι ενέργειες του Ομαδικού Νου, ο οποίος ουσιαστικά αποτελεί μια συνειδητή, ευρύτερη μονάδα ύπαρξης εστιασμένης σε έναν κοινό σκοπό, είναι τόσο ισχυρές που κυριολεκτικά τα μέλη του κατακλύζονται από αυτές και εκδηλώνουν συμπεριφορές που δύσκολα θα εκδήλωναν ως μεμονωμένα άτομα.

Στις ΗΠΑ στη δεκαετία του ‘60 όταν πλήθος ρατσιστικών και αντιρατσιστικών εκδηλώσεων ελάμβαναν χώρα στις νότιες πολιτείες, παρατηρήθηκε το εξής φαινόμενο. Τα μέλη κάποιων αντιρατσιστικών οργανώσεων έστελναν απεσταλμένους τους, αρκετές φορές έγχρωμους, στον αμερικανικό νότο οι οποίοι συχνά έρχονταν αντιμέτωποι με τη βία των ρατσιστικών ομάδων. Έτσι λοιπόν αυτοί οι απεσταλμένοι πρώτα εκπαιδεύονταν ώστε να είναι ψυχολογικά έτοιμοι για τη βία που θα συναντούσαν. Στα πλαίσια αυτής της εκπαίδευσης οι υπόλοιποι σύντροφοί τους τους έβριζαν και τους έσπρωχναν προσομοιώνοντας ουσιαστικά τις πραγματικές συνθήκες βίας που θα συναντούσαν. Παρατηρήθηκε όμως το εξής: μετά από λίγο χρονικό διάστημα εκείνοι που χτυπούσαν εικονικά, άρχιζαν να χτυπούν πραγματικά και με μανία τους συντρόφους τους δίχως να μπορούν να σταματήσουν, σε σημείο που τα πράγματα πολλές φορές να γίνονται επικίνδυνα και χρειαζόταν η παρέμβαση άλλων από έξω για να σταματήσουν. Όταν τα πράγματα ηρεμούσαν οι ίδιοι απορούσαν πως ήταν δυνατόν να εκδήλωσαν τέτοια οργή χωρίς λόγο.

Μια άλλη περίπτωση εκδήλωσης ομαδικού νου είναι η καταστροφική μανία του όχλου σε αγώνες ποδοσφαίρου.

Σε όλα τα παραπάνω παραδείγματα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μπορεί να δρουν συντονισμένα τα άτομα, μα δεν έχουν δομημένη Ομαδική Συνείδηση. Οι οπαδοί μιας ποδοσφαιρικής ομάδας μπορούν να δρουν συντονισμένα αλλά δεν έχουν Ομαδική Συνείδηση. Και όταν ο αγώνας ή οποιοδήποτε άλλο κοινό έργο τελειώσει, τότε ο ομαδικός νους αποδομείται το ίδιο εύκολα όπως δομήθηκε.

Χαρακτηριστική είναι μια αναφορά στον Ομαδικό Νου της Ντίον Φόρτσιουν (Dion Fortune) στο βιβλίο της «Πρακτικός Εσωτερισμός»: «Το κλειδί της όλης κατάστασης βρίσκεται στην εστίαση της προσοχής ενός αριθμού ανθρώπων προς ένα κοινό αντικείμενο, για το οποίο όλοι τρέφουν τα ίδια ισχυρά συναισθήματα. Η εστίαση της προσοχής σε ένα κοινό αντικείμενο χωρίς συναίσθημα, δεν έχει το ίδιο αποτέλεσμα». Σε άλλο σημείο αναφέρει: «Οτιδήποτε ενώνει έναν αριθμό ανθρώπων, διαφοροποιώντας τους παράλληλα από τη μάζα, σχηματίζει αυτόματα έναν ομαδικό νου».

Από την άλλη υπάρχουν και εκείνα τα παραδείγματα ομάδων που διαπνέονται από υψηλά και αλτρουιστικά ιδανικά και τα οποία εκδηλώνουν έναν ομαδικό συντονισμό που βοηθά ουσιαστικά τους στόχους και τα οράματά τους για μια καλύτερη ανθρωπότητα. Αυτός ο ομαδικός συντονισμός τροφοδοτεί διαρκώς τα μέλη της ομάδας με ενέργειες που προάγουν το κοινό τους έργο και εκφράζουν μια αξιοθαύμαστη δημιουργικότητα. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν οι βάσεις για να δημιουργηθεί ένας Ομαδικός Νους με μεγάλη διάρκεια ούτως ώστε να μπορέσει να δομηθεί Ομαδική Συνείδηση στα μέλη της ομάδας.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε την διάκριση που υπάρχει ανάμεσα στην έννοια της Ομαδικής Συνείδησης και την έννοια που είναι γνωστή ως Ομαδική Ψυχή. Διότι ως Ομαδική Ψυχή ορίζεται το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών και εμπειριών που έχουν συσσωρευτεί από την αυγή της ύπαρξης όλων των βασιλείων της φύσης και στα οποία είναι κοινωνά όλα τα μέλη τους, ανεξαρτήτως από το εάν έχουν επίγνωση της ύπαρξής τους ή όχι. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα Ομαδικής Ψυχής φαίνεται στις κοινωνίες των μελισσών και των μυρμηγκιών τα μέλη των οποίων εκδηλώνουν τόσο καλά συντονισμένη δράση, ειδικά σε συνθήκες κινδύνου, που θα την ζήλευε και ο καλύτερος στρατηγός. Ουσιαστικά μια κοινωνία μελισσών συμπεριφέρεται ως ένα πρόσωπο. Το ίδιο ισχύει και για τα διάφορα είδη ζώων, φυτών και ορυκτών, σύμφωνα με την εσωτερική παράδοση. Κάθε ιδιαίτερο είδος έχει την δική του Ομαδική Ψυχή και το ίδιο συμβαίνει και για τα έθνη των ανθρώπων αλλά και για την ανθρωπότητα στο σύνολό της.

Μια Ομαδική Ψυχή αποτελεί ουσιαστικά μια κοινή δεξαμενή εμπειριών για όλα τα μέλη της. Κάθε συνειδησιακή κατάκτηση ενός μέλους εναποτίθεται στην κοινή αυτή δεξαμενή, την εμπλουτίζει και γίνεται διαθέσιμη και σε όλα τα άλλα μέλη της ομάδας. Και ενώ τα μέλη μιας Ομαδικής Ψυχής μπορεί να μην είναι συνειδητά σε ατομικό επίπεδο (όπως π.χ. συμβαίνει με τα ζώα ή τα φυτά) η ίδια η Ομαδική Ψυχή φαίνεται να κατέχει αυτοσυνείδηση και να χαρακτηρίζεται από μια εντυπωσιακή νοημοσύνη που καθοδηγεί τα μέλη της με ακρίβεια και αίσθηση σκοπού.

Ο Γιουνγκ μελέτησε το θέμα της Ομαδικής Ψυχής ορίζοντας την ως Συλλογικό Ασυνείδητο.

Μια επιστημονική προσέγγιση του θέματος έχει κάνει ο Ρούπερτ Σελντρέικ (Rupert Sheldrake) που αναφέρεται στην ύπαρξη των Μορφογενετικών Πεδίων, τα οποία ουσιαστικά συνιστούν ένα είδος κοινής δεξαμενής από την οποία μπορεί κάποιος να αντλεί συνειδησιακό δυναμικό. Τα Μορφογενετικά Πεδία κατά τον Σελτρέικ αποτελούν έναν τρόπο μέσω του οποίου μεταφέρονται πληροφορίες χωρίς να υπάρχει άμεση επικοινωνία στο φυσικό κόσμο.

Μέχρι τώρα γίναμε μάρτυρες της δημιουργίας των ατομικών συνειδήσεων και ψηλαφίσαμε την ομαδική συνείδηση πίσω από τη δράση τους. Σε αυτό το σημείο θα επιχειρήσουμε ένα βήμα παρακάτω για να αφουγκραστούμε κάτι πολύ βαθύτερο. Θα παρακολουθήσουμε έναν ευρύτερο συνειδησιακό συνεκτικό ιστό που κατευθύνει όλες τις Ομαδικές Ψυχές του πλανήτη μας δημιουργώντας έτσι ένα είδος πλανητικής Υπερ-ομαδικής Ψυχής.

Η Πλανητική Συνείδηση

Όταν ο Τζέιμς Λάβλοκ (James Lovelock), παρουσίασε πριν από μερικές δεκαετίες την θεωρία της Γαίας ίσως να μην μπορούσε να φανταστεί ότι πυροδοτούσε μια χιονοστιβάδα εξελίξεων στην αντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου για τον πλανήτη που τον φιλοξενεί. Ο Λάβλοκ επίσης ίσως να μη γνώριζε πόσο κοντά βρίσκονταν οι απόψεις του σε εκείνες των αρχαίων μας προγόνων αλλά και όλων των εσωτερικών παραδόσεων.

Η θεωρία της Γαίας, ούτε λίγο ούτε πολύ, θεωρεί ότι η Γη είναι ένας ζωντανός πλανήτης ο οποίος διαθέτει ένα είδος συνείδησης που του δίνει την ικανότητα επιβίωσης και εξέλιξης συνάμα. Αυτή η συνείδηση δεν περιορίζεται μόνο σε καθαρά βιολογικό επίπεδο, αλλά προεκτείνεται και σε συγκινησιακό και νοητικό επίπεδο και φυσικά για όλα αυτά παραθέτει τεκμηριωμένα επιστημονικά επιχειρήματα.

Οι Ινδιάνοι της Αμερικής βίωναν την παρουσία της Μητέρας Γης ως μια ζωντανή οντότητα που αγκάλιαζε τα πάντα στον πλανήτη και προσπαθούσαν να ζουν σε αρμονία μαζί της.

Οι εσωτερικές παραδόσεις σε Ανατολή και Δύση θεωρούν ότι ο πλανήτης μας αποτελεί τον τόπο μαθητείας διαφόρων μορφών συνείδησης οι οποίες ουσιαστικά συνιστούν παράλληλα και διαδοχικά ρεύματα εξέλιξης. Ο πλανήτης δεν προσδιορίζεται σε αυτές τις παραδόσεις ως ένας όγκος πετρωμάτων, αλλά θεωρείται ως η συνειδησιακή συνιστώσα όλων των υπάρξεων που τον απαρτίζουν. Οι Ομαδικές Ψυχές των ορυκτών, των φυτών, των ζώων και του ανθρώπου δομούν ένα ευρύτερο είδος συνείδησης το οποίο στην Δυτική Εσωτερική Παράδοση ονομάζεται Πλανητική Ύπαρξη. Η Ντίον Φόρτσιουν αναφέρει στο βιβλίο της «Κοσμικό Δόγμα»: «Η Πλανητική Ύπαρξη είναι ένα πελώριο Στοιχειακό που αποτελείται από την συνείδηση (χρησιμοποιώντας τη λέξη με την πλατιά της έννοια) καθενός από τα παιδιά της –τα παιδιά της είναι όλες οι ζωές πάνω στη γη, άνθρωποι, αγρίμια, πουλιά, ερπετά, ψάρια, έντομα κ.λπ. Στο Μεγάλο Στοιχειακό, την Πλανητική Ύπαρξη, όλα αυτά είναι ή θα έπρεπε να είναι ένα. Επειδή αυτή η ενωτική σχέση έχει κλονιστεί, εκδηλώνονται διάφορες αρρώστιες».

Ακολουθώντας τα μονοπάτια των εσωτερικών παραδόσεων οδηγηθήκαμε στην ιδέα της αυτοσυνείδησης του πλανήτη μας. Ταυτόχρονα όμως οι εσωτερικές παραδόσεις αναφέρουν ότι και οι άλλοι πλανήτες διαθέτουν συνειδησιακό κραδασμό, καθώς και ο Ήλιος αλλά και κάθε αστέρι και γαλαξίας μέσα στο εκδηλωμένο Σύμπαν. Όλες αυτές οι συνειδήσεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δομώντας μια Συμπαντική Συνείδηση που διαποτίζει και καθοδηγεί όλη την Εκδήλωση.

Η Συμπαντική Συνείδηση

Υπάρχει ένα επιστημονικό δεδομένο το οποίο έχει επιφέρει μια ουσιαστική επανάσταση στον τρόπο θεώρησης του Σύμπαντος.

Κάτω από κατάλληλες συνθήκες ορισμένες κβαντικές ενεργειακές καταστάσεις μπορούν να δημιουργήσουν δυο σωματίδια, για παράδειγμα ένα ηλεκτρόνιο και ένα ποζιτρόνιο τα οποία απομακρύνονται το ένα από το άλλο. Αν η αρχική κβαντική κατάσταση χαρακτηρίζεται από μηδενικό σπιν (όπου ενδεικτικά θα μπορούσαμε να περιγράψουμε πως το σπιν είναι μια ενδογενής ιδιότητα των στοιχειωδών σωματιδίων που σχετίζεται με την περιστροφή αυτών των σωματιδίων γύρω από τον εαυτό τους), τότε τα δυο σωματίδια έχουν αντίθετο σπιν έτσι ώστε βάσει του νόμου διατήρησης της ενέργειας και της στροφορμής το συνολικό σπιν και των δυο μαζί να είναι μηδέν. Σε πειράματα που διεξήχθησαν, ερευνητές άλλαξαν το σπιν του ενός σωματιδίου και παρατήρησαν ότι το σπιν του άλλου σωματιδίου άλλαζε μόνο του ταυτόχρονα με τέτοιο τρόπο, ώστε και πάλι το συνολικό σπιν να παραμένει μηδέν. Αυτή η ανταπόκριση του δεύτερου σωματιδίου γινόταν χωρίς χρονική καθυστέρηση και ανεξάρτητα από την απόσταση των δύο σωματιδίων.

Παρόμοια φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και ανάμεσα σε φωτόνια. Πάνω σε αυτό το θέμα ο καθηγητής αστροφυσικής Μάνος Δανέζης αναφέρει: «Σε εργαστηριακό πείραμα έχει αποδειχθεί ότι όταν έχω δύο φωτόνια τα οποία κάποια στιγμή έχουν αλληλεπιδράσει στενά, συνιστούν ένα μη διαχωρίσιμο σύνολο. Σε αυτή την περίπτωση δεν επιτρέπεται να θεωρήσουμε πως εξατομικεύονται στο σύνολο που σχηματίζουν. Τα φωτόνια αυτά ονομάζονται συσχετισμένα φωτόνια και έχουν μια σφαιρική συμπεριφορά που εξουδετερώνει κάθε απόπειρα εξήγησής τους ως ανεξάρτητων φωτονίων, αν και διαθέτουν κατ’ ιδίαν, και πριν από κάθε μέτρηση, σαφώς καθορισμένες φυσικές ικανότητες. Απομακρύναμε στο εργαστήριο τα δύο αυτά φωτόνια και προικοδοτήσαμε το ένα από αυτά με κάποιες πληροφορίες. Τότε, ξαφνικά, σε χρόνο απειροελάχιστο, που παραπέμπει σε ταχύτητες παλλαπλάσιες του φωτός, οι πληροφορίες μεταδόθηκαν και στο άλλο. Επειδή όμως γνωρίζουμε ότι όλα τα φωτόνια μέσα στο Σύμπαν είναι συσχετισμένα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν παντού μέσα στο Σύμπαν, μπορούν να μεταδοθούν παντού διαμέσου των συσχετισμένων φωτονίων. Συνεπώς το φωτόνιο που βρίσκεται στο Α του Κενταύρου και το φωτόνιο που βρίσκεται στο μυαλό σας έχει συσχετιστεί. Άρα οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στο Α του Κενταύρου είναι μέσα στο μυαλό μας!!! Το ότι δεν τις καταλαβαίνουμε σημαίνει ότι θα πρέπει να βρούμε τον τρόπο να τις καταλάβουμε. Η συμπαντική αλήθεια, σε όλο της το εύρος, είναι μέσα στο μυαλό του ανθρώπου. Δεν χρειάζεται να πάμε στο Α του Κενταύρου για να δούμε τι γίνεται εκεί. Την πληροφορία ήδη την κατέχουμε. Οπότε, είναι πρόβλημα της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης να μπορέσει να καταλάβει την πληροφορία που ήδη υπάρχει μέσα της. Και μέσα της υπάρχουν όλες οι πληροφορίες του Σύμπαντος. Έτσι θα έλεγα ότι, Πνευματικός Άνθρωπος είναι ο άνθρωπος εκείνος που με τον καλύτερο τρόπο κατανοεί πολύ περισσότερες πληροφορίες από ό,τι κατανοεί οποιοσδήποτε άλλος. Σαφέστατα ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα της γνώσης των πάντων. Έτσι είναι από τη φύση του. Το ζήτημα είναι κατά πόσο μπορούμε να ανοίξουμε το νου μας και να αντιληφθούμε πράγματα που ήδη υπάρχουν μέσα μας. Και γνωρίζουμε πράγματα εν τη γενέσει τους. Έχουμε πάντα μέσα μας τη γνώση της αλήθειας, τη γνώση να ανατρέψουμε τα πάντα μέσα στο Σύμπαν, αλλά δεν ξέρουμε πως ή, απλώς, δεν το θέλουμε!!!»

Με άλλα λόγια μέσω των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων αντιλαμβανόμαστε ότι κάθε σωματίδιο, κάθε φωτόνιο, αλλά και κάθε πλάσμα μέσα στο Σύμπαν είναι ανά πάσα στιγμή ενήμερο για το τι συμβαίνει σε όλα τα άλλα. Εδώ διακρίνεται ένα είδος συνεκτικού συνειδησιακού ιστού που διατρέχει το Σύμπαν απ’ άκρη σ’ άκρη. Σαν να υπάρχει ένα είδος συμπαντικού νευρικού συστήματος μέσω του οποίου διαδίδονται πληροφορίες. Και εδώ υποκρύπτεται, αν όχι αποκαλύπτεται, η παρουσία μιας πανταχού παρούσας συνείδησης που οργανώνει όλο αυτό το τεράστιο πληροφοριακό υλικό και το διαχειρίζεται με ένα τρόπο νοήμονα και συνειδητό.

Για άλλη μια φορά η επιστήμη προσεγγίζει τις εσωτερικές παραδόσεις του κόσμου που αντιμετωπίζουν το Σύμπαν ως ζωντανή οντότητα, μέσα στην οποία ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί ως ένα συνειδητό κύτταρο που επηρεάζει με την δράση του όλο το Σύμπαν.

Η Εξελικτική Πορεία

Η πορεία από την Ατομική Συνείδηση προς την Ομαδική Συνείδηση και από εκεί στη Συμπαντική αποτελεί μια πορεία Συνειδησιακής Διεύρυνσης, μέσα από την οποία η Συνείδηση διαρκώς ξεπερνά τα όριά της και ταυτίζεται με όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου, έως ότου τελικά ταυτιστεί με το σύνολο της Εκδήλωσης. Αυτό πρακτικά σημαίνει συνεχή εμβάθυνση στους Νόμους που διέπουν την Εκδήλωση και ταύτιση με αυτούς. Κλειδί στην όλη εξελικτική πορεία φαίνεται να αποτελεί η δόμηση της Ομαδικής Συνείδησης η οποία ουσιαστικά αποτελεί το «όχημα» μέσω του οποίου η ατομική πορεία οδηγείται στην Συμπαντική Συνείδηση. Άραγε υπάρχουν όρια σε αυτό το ταξίδι;

Λ.Γ.