Η Γιόγκα Nίντρα αποτελεί μια πολύ παλιά μέθοδο γιόγκα. Στα σανσκριτικά το όνομά της σημαίνει «γιόγκικος ύπνος». Είναι μια συστηματική μέθοδος που έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των νοητικών παρεμβολών. Με την τακτική εξάσκησή της μπορούμε να κατανοήσουμε περισσότερο τη σύνδεση μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου νου, όπως και των περιεχόμενών τους.

Είναι μια εύκολη μέθοδος η οποία βασίζεται στις αρχές της Πρατυαχάρα (pratyahara) (απόσυρση των αισθήσεων), της χαλάρωσης και του διαλογισμού. Προκαλεί πλήρη σωματική, συναισθηματική και νοητική χαλάρωση καθώς και μια ήρεμη κατάσταση συνείδησης. Αφήνει μια εσωτερική αίσθηση ολότητας και ευγνωμοσύνης. Μέσα από την πρακτική της μπορεί να μάθει κανείς να χαλαρώνει τόσο βαθιά όσο και στον ύπνο, ενώ βρίσκεται σε αφύπνιση.

Είναι όμως κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Η Γιόγκα Νίντρα είναι μια πιο προοδευτική μορφή διαλογισμού, διαλογισμού ύπνου, που χαλαρώνει το μυαλό και το σώμα. Λειτουργεί χρησιμοποιώντας επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα που προκαλούν μια αντίδραση στο νου και το σώμα αποκτώντας επίγνωση. Αυτό βοηθά στην εστίαση της προσοχής προς τα μέσα και στην αλλαγή της συνειδητότητας, επιτρέποντας ταυτόχρονα την αυτοθεραπεία, την επέκταση της δημιουργικότητας. Επιτρέπει την εισχώρηση στο βασίλειο του υποσυνείδητου και του υπερσυνείδητου, ενώ αφυπνίζει συγχρόνως την πράνα ή ζωτική ενέργεια σε κάθε μέρος του σώματος. Είναι μια μέθοδος που οδηγεί στη φώτιση μέσω της κάθαρσης.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αποκοιμούνται χωρίς να απαλλαγούν από τις εντάσεις τους.
Αυτό ονομάζεται νίντρα. Νίντρα σημαίνει ύπνος, ασχέτως του τι και πώς.
Αλλά Γιόγκα Νίντρα σημαίνει ύπνος απαλλαγμένος από όλα τα βάρη.
Και είναι, στο σύνολό του, μιας ευδαιμονικής, ανώτερης ποιότητας.

Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι                

Προέλευση της Γιόγκα Νίντρα

Επίσημα κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά την προέλευσή της. Η πρώτη σχετική αναφορά για τη Γιόγκα Νίντρα γίνεται στην Ουπανισάδα Μαντούκια (Mandykya), περίπου τον 1ο αιώνα μ.Χ. Υπάρχουν ακόμη αναφορές στα έργα Μπαγκαβάτ Γκίτα (Bhagavata Gita), Χάθα Γιόγκα Πραντίπικα (Hatha Yoga Pradipika) και Γιόγκα Ταράβαλι (Yoga Taravali), χωρίς ωστόσο να δίνονται οδηγίες για την εφαρμογή της στην πράξη. Η Γιόγκα, όπως και η Τάντρα Γιόγκα, έχουν αναδείξει διάφορες όψεις της Γιόγκα Νίντρα.

Από αρχαιοτάτων χρόνων οι εσωτερικές διδασκαλίες μεταφέρονταν συνήθως προφορικά μόνο στους μαθητές, μέσω κάποιου δάσκαλου-γκουρού. Ήταν μια διαδικασία που μπορούσε να διαρκέσει ακόμη και μια ολόκληρη ζωή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διατηρηθούν οι διδασκαλίες μυστικές μέσα στο πέρασμα των χρόνων.

Τη δεκαετία του ’60, ωστόσο, τα πράγματα αλλάζουν και η γιόγκα γίνεται γνωστή στη Δύση μέσω του Ινδού γκουρού Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι (Swami Satyananda Saraswati). Θεωρείται ένας ιδιαίτερα σημαντικός δάσκαλος, που ενέπνευσε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ασκηθούν στη γιόγκα και να ζήσουν μια περισσότερο πνευματική ζωή. Υπήρξε ιδρυτής της Σχολής Γιόγκα του Μπιχάρ. Μελέτησε αρκετά συστήματα και συγκέντρωσε διαφορετικές τεχνικές, όπως την παραδοσιακή ταντρική πρακτική της νυάσα, ώστε να δημιουργήσει τη Γιόγκα Νίντρα Σατυανάντα. Την παρουσίασε ως ένα σύστημα που καθοδηγεί κάποιον να ανοίξει τα βαθύτερα στρώματα του νου. Ανέπτυξε μια τεχνική διαλογισμού γνωστή ως «Εσωτερική Σιωπή» η οποία διδάσκεται σαν βασική πρακτική για την καλλιέργεια της νοητικής διαύγειας, της αυτογνωσίας και της εσωτερικής ειρήνης και ασκείται συχνά ως θεμέλιο για άλλες προχωρημένες τεχνικές διαλογισμού και ως μέσο για την ανάπτυξη της ενσυνειδητότητας, της αυτογνωσίας και της ικανότητας παρατήρησης του νου χωρίς προσκόλληση.

Σε συνέχεια όλων αυτών των ετών, κάθε δάσκαλος μετέφερε με τον δικό του τρόπο τη γνώση, οπότε προέκυψαν διάφοροι τρόποι εξάσκησής της. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερα σημαντικός θεωρείται και ο γκουρού Παραμιογκεσβάρ Σρι Ντεβπουριτζί (Paramyogeshwar Sri Devpuriji), που την εξέλιξε και μετέδωσε τις γνώσεις του στους μαθητές του. Παρόλα αυτά, παραμένει περισσότερο γνωστή η μέθοδος του Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι.

Απελευθέρωση και Αλλαγή Συνειδητότητας

Η εφαρμογή της Γιόγκα Νίντρα αποβλέπει αρχικά σε εκείνη τη βαθιά σωματική, συναισθηματική και νοητική χαλάρωση, η οποία επιφέρει ψυχική γαλήνη, αρμονία και θεραπεία. Κατά δεύτερο, επιδιώκει να διευκολύνει την εξωτερίκευση και έκφραση της επιθυμίας (σωματικής, ψυχικής ή πνευματικής). Θεωρείται ακόμη, μια μέθοδος αλλαγής του κάρμα και επίτευξης της απελευθέρωσης, ή Μόκσα (Moksha).

Η δύναμή της βρίσκεται στον ευεργετικό τρόπο με τον οποίο επιδρά στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου κάθε στιγμή της ζωής του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μεταβάλει τις αντιλήψεις και τις αντιδράσεις του. Οι τεχνικές της έχουν τη δύναμη της αλλαγής. Μας δίνουν τη δυνατότητα μιας διαφορετικής οπτικής, η οποία προσφέρει την απαραίτητη ώθηση να δούμε τη ζωή με νέο τρόπο.

Η Γιόγκα Νίντρα είναι μια ενδιάμεση κατάσταση του νου ανάμεσα στην εγρήγορση και στο όνειρο, οδηγεί σε μια κατάσταση ύπνου που επιτρέπει την αντιμετώπιση του ασυνείδητου χωρίς φόβο, κριτική ή ενοχές. Προχωρώντας προς το ασυνείδητο, ανοίγεται μια πύλη και αφήνονται τα περιττά και δυσλειτουργικά στοιχεία να φύγουν ή να μεταμορφωθούν, και αυτό επιφέρει λύτρωση. Είναι σαν να ανοίγουμε ένα παράθυρο που μπαίνει καθαρός αέρας ο οποίος βοηθά στην απομάκρυνση όλων των αρνητικών περιεχομένων. Δίνεται έτσι η δυνατότητα της ανακάλυψης και απελευθέρωσης του εαυτού.

Η Γιόγκα Νίντρα βοηθά στο να έρθει το άτομο σε επαφή με την ψυχική του διάσταση, η οποία είναι υπεύθυνη για ό,τι κάνει και για ό,τι σκέφτεται. Η συμπεριφορά, αλλά και η εικόνα που έχει κάποιος για τον εαυτό του, έχει τη ρίζα της στο υποσυνείδητο και στο ασυνείδητο. Όταν πραγματοποιούνται αλλαγές σε αυτά τα επίπεδα αλλάζει και η συνειδητότητά μας και μπορούμε να ανακαλύψουμε το υπέρ-συνειδητό, την πλήρη συνειδητότητα της ύπαρξης.

Είναι η πιο αποτελεσματική τεχνική στη σύνδεση με τη διαίσθηση και τις ψυχικές μας ικανότητες. Κάνει δυνατή την ύπαρξή μας σε διαστάσεις πέρα από τον γνωστό αισθητηριακό κόσμο.

Κατά την εξάσκηση της Γιόγκα Νίντρα τα φίλτρα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας παραμερίζονται. Γινόμαστε παρατηρητές του συνόλου της Ύπαρξής μας -σώμα, συναίσθημα, νους και πνεύμα. Όταν καταφέρουμε να διαχωρίσουμε αυτό που κάνουμε (δράση) από αυτό που είμαστε (ύπαρξη) αποκτούμε επίγνωση του μηχανισμού του νου. Η παρατήρηση πραγματοποιείται με ειλικρίνεια και αποκαλύπτεται η αλήθεια. Αφήνεται χώρος στον εσωτερικό μας κόσμο για την πηγή της Σοφίας και λειτουργούμε μαγικά, ευεργετικά και πιο ισορροπημένα για την εξέλιξή μας αλλά και ολόκληρου του κόσμου.

Ο νους κάθε ανθρώπου μπορεί να φαντάζεται διάφορα, να αμφισβητεί και να κατεργάζεται. Μπορεί να αποδεικνύει αλλά ταυτόχρονα και να διαψεύδει τα πάντα. Μέσω της Γιόγκα Νίντρα επιδιώκεται η διατήρηση του νου σε κατάσταση σιγής, ώστε να μην παρεμβαίνει κατά την εφαρμογή της και τότε η χαλάρωση ακολουθεί ως φυσική συνέπεια.

Με τη Γιόγκα Νίντρα καθώς ο άνθρωπος κατανοεί βαθύτερα τη λειτουργία του νου και διακρίνει τα περιττά περιεχόμενά του, μπορεί να τα επεξεργαστεί και να αλλάξει την ποιότητα των σκέψεών του επιφέροντας κάθαρση. Ξεπερνάει τον εαυτό του κατακτώντας ένα διαφορετικό επίπεδο συνειδητότητας, πιο υπερβατικό.

Πως λειτουργεί η Γιόγκα Νίντρα

Στη διάρκεια μιας συνεδρίας Γιόγκα Νίντρα, ο ασκούμενος συντονίζεται με τους φυσικούς ρυθμούς του σώματός τους. Ακολουθεί απλές προφορικές οδηγίες στις οποίες παρατηρεί και διερευνά συνειδητά τις αισθήσεις, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις εικόνες που γεννιούνται, και οδηγείται σταδιακά σε συνειδητοποίηση. Όταν υπάρχει επίγνωση τότε μπορεί να υπερβεί τους περιορισμούς και τα προβλήματά του και να βρει – να αφυπνίσει τον αληθινό βαθύτερο εαυτό του.

Η Γιόγκα Νίντρα περιλαμβάνει μια σειρά τεχνικών που εκτελούνται σε θέση ξαπλωτή και αφορούν την αναπνοή, το σώμα και τη συνειδητότητα. Έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τον άνθρωπο να περιέλθει σε προοδευτική κατάσταση χαλάρωσης και απουσία δράσης.

Συνήθως μια συνεδρία ακολουθεί τα εξής στάδια:

Την περιφορά της προσοχής: Με την περιφορά γίνεται εφικτή η χαλάρωση και η ενεργοποίηση του μέρους του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ισορροπία μεταξύ του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου. Επιπλέον, γίνεται ο έλεγχος της ενεργειακής ροής.

Την επίγνωση αναπνοής: Στο στάδιο αυτό γίνεται προετοιμασία για τον έλεγχο της πράνα (ζωτικής ενέργειας), με τις ελεγχόμενες τεχνικές αναπνοής πραναγιάμα (pranayama), μέσω της συγκέντρωσης στη διαδικασία της αναπνοής και της αυτοπειθαρχίας.

Τα αισθήματα και τα συναισθήματα: Με την εναλλαγή των αντιθετικών αισθήσεων και συναισθημάτων (χαρά - λύπη, κρύο - ζέστη) πραγματοποιείται η εξισορρόπηση και ο έλεγχος των υποσυνείδητων λειτουργιών.

Την απόφαση - sankalpa: Με την απόφαση-πρόθεση, που εκφράζεται σε όλη τη διάρκεια της συνεδρίας, δίνεται η εντολή για μια αλλαγή στο υποσυνείδητο, ώστε να πραγματοποιηθούν οι ενέργειες εκείνες που θα πετύχουν τον στόχο. Θεωρείται ως η αληθινή επιθυμία της καρδιάς που τίθεται σε κίνηση μέσω το νου.

Δηλαδή, μπορεί να έχει αποφασίσει κάποιος κάτι όντας σε εγρήγορση, όμως σχεδόν πάντα ο υποσυνείδητος νους αντιστέκεται. Στη Γιόγκα Νίντρα υπάρχει η πρόσβαση στο υποσυνείδητο και η απόφαση-πρόθεση που ο εισηγητής, κατόπιν συνεννόησης-αποδοχής του ασκούμενου αναφέρει κατά τη στιγμή της συνεδρίας, εγκαθίσταται στον υποσυνείδητο νου. Ενεργοποιείται η διαδικασία της αποδοχής-αποβολής και εκδήλωσης αυτού που θα γίνει. Έτσι η αλλαγή που επιθυμεί κάποιος, θα μπορεί να γίνει πιο εύκολα εφικτή. Μπορεί να είναι οτιδήποτε, όπως βελτίωση της σωματικής υγείας, ενίσχυση της θέλησης, μείωση των φόβων, άνοιγμα της καρδιάς κ.ά. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν καθότι αυθυποβάλλεται ο υποσυνείδητος νους, καθώς το μυαλό βρίσκεται σε ουδέτερη κατάσταση. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, συχνά αναδύονται συναισθήματα και εμπειρίες από το υποσυνείδητο. Ωστόσο, ο διαλογισμός ύπνου θέτει το σώμα και το μυαλό σε ουδέτερη κατάσταση, βοηθώντας το να δεχθεί και να ανταποκριθεί στις αναδυόμενες σκέψεις και συναισθήματα αποτελεσματικά και με νέους τρόπους. Αυτή η μοναδική συνειδητή εμπειρία μάς επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε δυσάρεστες αναμνήσεις και να φτάσουμε σε μια νέα κατανόηση επίγνωσης των συναισθημάτων. Είναι μια πρακτική που πολλές φορές χρησιμοποιούν και οι ψυχολόγοι.

Τον οραματισμό: Όπου δημιουργούνται εικόνες, αισθήσεις, ήχοι. Αφορά την οπτικοποίηση, ως τμήμα της εξάσκησης και στοχεύει στην αποκάλυψη επώδυνων αναμνήσεων, φόβων και συναισθημάτων. Δημιουργεί χώρο στον εγκέφαλο χάρη στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, ώστε να προσαρμόσει τα αρνητικά πρότυπα σκέψης και τις συνήθειες και να διορθώσει σωματικές και ψυχικές ανισορροπίες. Δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης στο υποσυνείδητο και απόκτηση επίγνωσης των εσωτερικών σκέψεων και συναισθημάτων. Μόλις συνδεθεί το μυαλό μας με τη συναισθηματική μας ένταση, μπορεί να απελευθερωθεί ο πόνος και να αρχίσει η θεραπεία.

Ακολουθεί η τελική φάση ολοκλήρωσης, όπου εξερευνάμε τη συνείδηση. Εδώ, μας δίνεται η δυνατότητα μιας βαθιάς συνειδητοποίησης, η αναγνώριση του αληθινού μας εαυτού. Σαν επόμενο στάδιο γίνεται η εξωτερίκευση από τη λεπτή εσωτερική διάσταση πίσω στον εξωτερικό κόσμο.

Η πρακτική της Γιόγκα Νίντρα προσφέρει οφέλη σε όλα τα επίπεδα. Εκτός το ότι αποτελεί έναν τρόπο βαθιάς χαλάρωσης, είναι και μια διαδικασία αυτοεξέλιξης και μια μέθοδος επανεκπαίδευσης του νου. Είναι ένα εργαλείο που βοηθά στην υπερσυνειδητότητα.

Γιογκικός Ύπνος

Ο ύπνος κατά το παρελθόν αποτελούσε ένα μυστήριο και πολλοί φιλόσοφοι τον συνέκριναν με τον θάνατο. Άλλοι τον ονόμαζαν «σκιά», διότι είναι αυτό που δεν βρίσκεται στο φως. Οι σύγχρονοι ερευνητές έχουν προσδιορίσει πολλές από τις ψυχοφυσιολογικές λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά του.

Σε κάθε στάδιό του εκτελούνται διαφορετικές διαδικασίες, φυσιολογικές και νευρολογικές λειτουργίες. Αυτές είναι απαραίτητες για την υγεία του σώματος και του νου σε τέτοιο βαθμό, που αν διακοπεί ο ύπνος απότομα ή δεν ολοκληρωθούν τα στάδιά του αισθανόμαστε κουρασμένοι ή κακοδιάθετοι. Όσο πιο ποιοτικό και βαθύ είναι το επίπεδο του ύπνου τόσο δυσκολότερο είναι να ξυπνήσει κάποιος.

Συνηθίζεται στην καθημερινή μας ζωή, να σκεφτόμαστε τα γεγονότα του παρελθόντος ή τις επερχόμενες μελλοντικές καταστάσεις. Αυτές οι σκέψεις μάς απομακρύνουν από το εδώ και τώρα. Βιώνουμε με αγωνία γεγονότα που ανήκουν είτε στο παρελθόν είτε δεν θα συμβούν ποτέ. Έτσι καταφέρνουμε να μην είμαστε παρών σε όσα εκτυλίσσονται στο σήμερα. Χάνουμε τις στιγμές τις καθημερινότητας, ακριβώς όπως όταν κοιμόμαστε.

Η ποιότητα του ύπνου επηρεάζει άμεσα την ποιότητα αντίληψης και των αντιδράσεων, όπως η ποιότητα του ασυνείδητου επηρεάζει την ποιότητα της ζωής. Ο γιογκικός ύπνος είναι μια κατάδυση στον αόρατο κόσμο του ύπνου, μια εξερεύνηση και «εκπαίδευση» του ασυνείδητου, που βελτιώνει την ποιότητα της ζωής.

Ο γιόγκικος ύπνος είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο είναι ξύπνιο μέσα στον ύπνο, υπάρχει συνείδηση του ασυνείδητου. Ο ασκούμενος προσπαθεί να φέρει τον ύπνο στο φως. Η κατάσταση του γιογκικού ύπνου είναι το αντίθετο από αυτό που γνωρίζουμε ως ύπνο. Είναι μια κατάσταση επίγνωσης του τι συμβαίνει ανά πάσα στιγμή και πώς δημιουργείται αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα.

Η Γιόγκα Νίντρα θεωρείται αναγεννητική. Σαράντα πέντε λεπτά Γιόγκα Νίντρα λέγεται ότι είναι εξίσου αναζωογονητικά με τρεις ώρες ύπνου. Το σώμα χρειάζεται να αφεθεί, χρειάζεται να ξεκουραστεί. Χρειάζεται να έχει βαθιές εμπειρίες μη-δράσης ώστε να μπορεί να αναγεννηθεί. Χωρίς αυτό, το σώμα αρχίζει να κουράζεται. Οι αρχαίοι γιόγκι γνώριζαν ότι ένα ζωντανό, ξεκούραστο και αποκαταστημένο σώμα είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα προς την εσωτερική αφύπνιση.

Οφέλη της Γιόγκα Νίντρα

Η Γιόγκα Νίντρα επιδρά ενεργειακά σε σωματικό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο και διευρύνει πνευματικά την ύπαρξή μας. Ορισμένοι άνθρωποι αναζητούν τη βαθιά χαλάρωση, άλλοι την ευκαιρία γνωριμίας με τον εαυτό τους και τη σύνδεση μαζί του. Κάποιοι επιδιώκουν να βελτιώσουν την ψυχολογία τους ή αναζητούν την πνευματική τους εξέλιξη.

Σε κάθε περίπτωση, τα οφέλη καθορίζονται από την πρόθεση του ατόμου και τη δεκτικότητά του. Γενικότερα η Γιόγκα Νίντρα μάς δίνει την ευκαιρία να βιώσουμε ό,τι έχουμε τη συγκεκριμένη στιγμή ανάγκη. Παρέχει τα μέσα για την αποδέσμευση από συναισθήματα που δεν έχουν εκφραστεί εδώ και χρόνια, με απώτερο σκοπό την πνευματική εξέλιξη.

Πως επιδρά όμως η Γιόγκα Νίντρα; Θεωρείται ότι βοηθά στη μείωση της έντασης. Η γιογκική φιλοσοφία, όπως και η σύγχρονη ψυχολογία, αναγνωρίζει τρία είδη έντασης, τη μυϊκή, τη συναισθηματική και την πνευματική. Κατά τη διάρκεια της πρακτικής της εφαρμογής όπου το σώμα χαλαρώνει σταδιακά έχουμε την απελευθέρωση των συσσωρευμένων μυϊκών εντάσεων.

Κινούμαστε αργά προς τα βαθύτερα επίπεδα του νου για να δούμε και να ανακαλύψουμε βαθιά ριζωμένα συναισθηματικές εντάσεις. Αφού τις παρατηρήσουμε, τις αναγνωρίσουμε και αποκτήσουμε πλήρη επίγνωση, τότε τα συναισθήματα απελευθερώνονται και αποκτάμε ηρεμία και ισορροπία. Κατά τη συνεδρία, ειδικά στην περιφορά της προσοχής και στην παρατήρηση της αναπνοής, ο νους τίθεται σε κατάσταση χαλάρωσης, αποδεσμεύοντας τις ψυχικές εντάσεις.

Η μέχρι τώρα αποθηκευμένη εμπειρία από την επαναλαμβανόμενη χρήση της, είναι χαραγμένη στο σώμα και το νου και οι παγιωμένοι τρόποι σκέψης μάς εγκλωβίζουν σε ασυνείδητες συμπεριφορές. Η συνειδητή επίγνωση ενεργοποιείται και το αποτέλεσμα είναι μια εξαιρετικά αναγεννητική κατάσταση, όπου η ενέργεια, που κανονικά δαπανάται από τον νου, απελευθερώνεται πλήρως για να θεραπεύσει και να αποκαταστήσει το σώμα. Μπορεί επίσης να γίνει και πνευματική δύναμη, που απελευθερώνει την εσωτερική καθοδήγηση, τη γνώση και τη διορατικότητα της αληθινής μας φύσης.

Η πρακτική της Γιόγκα Νίντρα φέρνει πιο κοντά τον συνειδητό με τον ασυνείδητο νου, με αποτέλεσμα την αφύπνιση της δημιουργικότητας. Βελτιώνει τη μνήμη και την ικανότητα για μάθηση, καθώς κατά την πρακτική της ενεργοποιούνται και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, ενώ συνήθως χρησιμοποιείται η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου.

Κατά το στάδιο του διαλογισμού ο εισηγητής-εκπαιδευτής, ζητάει την εστίαση της προσοχής στην περιοχή που βρίσκεται πίσω από τα φρύδια στο ύψος του τρίτου ματιού, περιοχή που ονομάζεται σιντακάσα (chidakasha) (ο ουρανός της συνείδησης), στο σημείο που βρίσκεται η επίφυση. Ο αδένας αυτός διεγείρεται όταν ο ασκούμενος συγκεντρώνει την προσοχή του εκεί. Μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η ορμόνη της επίφυσης, η μελατονίνη, είναι ένας ακόμα ισχυρός παράγοντας για τη μείωση του άγχους. Η παραγωγή της προκαλεί ένα πιο ξεκούραστο ύπνο και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο βοηθά στην πρόληψη ασθενειών, προάγει την επούλωση και επιβραδύνει την πρόωρη γήρανση.

Η Γιόγκα Νίντρα αποτελεί θεραπευτική τεχνική για πολλές ασθένειες. Με την εφαρμογή της ενεργοποιείται το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και σταδιακά επέρχεται ισορροπία με το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Τότε επιτυγχάνεται η εξουδετέρωση του άγχους και του στρες.

Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να θεραπεύσει διαταραχές, όπως η επιθετικότητα και η αϋπνία, ψυχοσωματικές ασθένειες όπως το άσθμα, η στεφανιαία νόσος, ο καρκίνος και η υπέρταση. Βελτιώνει τον νυχτερινό ύπνο και την δυνατότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται (νευροπλαστικότητα). Εξισορροπεί το νευρικό σύστημα, μειώνει ή θεραπεύει τους πόνους, βελτιώνει τη λειτουργία της λίμπιντο, αναπτύσσει τη συνειδητότητα, βοηθά στη νεύρωση, σε ψυχολογικές ασθένειες και τραύματα ψυχικής υγείας, αναπτερώνει τις νοητικές λειτουργίες, μειώνει την κατάθλιψη, ενισχύει τη χαλάρωση, ανανεώνει τις εγκεφαλικές λειτουργίες, αναζωογονεί και ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό, το κυκλοφορικό και άλλα συστήματα του οργανισμού.

Οι γυναίκες με συμπτώματα προεμμηνορροϊκού συνδρόμου παρουσίασαν βελτίωση στα συμπτώματά τους. Παρατηρήθηκε σταθεροποίηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, σε διαβητικούς. Επιπλέον, βετεράνοι στρατιώτες ανέφεραν ανακούφιση από τον πόνο και τα συμπτώματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες, όπως η οργή και το άγχος.

Εγκεφαλικά Κύματα και Γιόγκα Νίντρα

Ο εγκέφαλος δημιουργεί συνεχώς ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Όλοι οι άνθρωποι σε κάθε ηλικία παράγουμε εγκεφαλικά κύματα με τα ίδια χαρακτηριστικά. Οι επιστήμονες έχουν ορίσει τέσσερις συχνότητες αυτών των κυμάτων:

Βήτα: καταγράφονται όταν ο εγκέφαλος ασχολείται ενεργά με διανοητικές δραστηριότητες, Άλφα: καταγράφονται όταν το άτομο ξεκουράζεται ή είναι σε χαλάρωση, Θήτα: καταγράφονται όταν το άτομο είναι νυσταγμένο ή κοιμάται ή βρίσκεται μεταξύ ύπνου και ξύπνιου και Δέλτα: καταγράφονται όταν το άτομο κοιμάται χωρίς όνειρα.

Σε μια δεδομένη στιγμή μπορεί να κυριαρχεί ένα είδος εγκεφαλικών κυμάτων, ανάλογα με το επίπεδο δραστηριότητάς μας, όμως και τα υπόλοιπα τρία είναι επίσης παρόντα. Οτιδήποτε κάνουμε συντονίζεται με τη συχνότητα των αντιστοίχων εγκεφαλικών κυμάτων. Όταν είμαστε σε εγρήγορση ή μιλάμε με άλλους, το μυαλό μας λειτουργεί στα κύματα Β. Τα κύματα Β έχουν συχνότητα 14-28 κύκλους ανά δευτερόλεπτο και παράγονται όταν βρισκόμαστε σε εγρήγορση και ετοιμότητα, όπου το συμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι ενεργό.

Κάθε φορά που εξασκείται κάποιος στη Γιόγκα Νίντρα μειώνει ή ακινητοποιεί τις διακυμάνσεις του νου του, μέσω της συνειδητής εισόδου στην κατάσταση ύπνου. Πώς γίνεται όμως αυτό;

Ξαπλωμένος άνετα σε στάση σαβασάνα (savasana) (θέση του πτώματος), αφήνει όλη την ένταση του σώματος να φύγει στη γη μέσα από απόλυτη ακινησία και χαλάρωση. Ο ασκούμενος καλείται να ακολουθήσει τα λόγια του εισηγητή στο ταξίδι αυτό.

Ξεκινά με την αισθητικότητα του σώματος και με συγκεκριμένες αναπνοές ώστε να ενεργοποιηθεί η χαλάρωση, χωρίς όμως να χαθεί η συνειδητότητα. Αυτή η κατάσταση χαλάρωσης εξισορροπεί το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και εξισορροπεί τις λειτουργίες του αριστερού και τον δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Σταδιακά ο εγκέφαλος μεταβαίνει από μια κατάσταση αφύπνισης εγκεφαλικών κυμάτων Β (κατάσταση με έντονες νευρικές συνάψεις και εγκεφαλική δραστηριότητα), σε μια πιο χαλαρή κατάσταση εγκεφαλικών κυμάτων Α.

Στην Α κατάσταση, η σεροτονίνη που ρυθμίζει τη θετική διάθεση αρχίζει και απελευθερώνεται στο σώμα και αυτό επιφέρει αίσθηση ηρεμίας και μείωση του άγχους. Από την κατάσταση κυμάτων Α, περνάμε σε πιο βαθιά χαλάρωση, χωρίς να χαθεί η συνειδητότητα, φθάνοντας στο επίπεδο των κυμάτων Θ.

Στη κατάσταση Α, τα κύματα του εγκεφάλου μας κινούνται με συχνότητα 7-14 κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Η συχνότητα Α είναι μια ψυχική κατάσταση βαθιάς χαλάρωσης. Επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια διαλογισμού, ή βαθιάς και εστιασμένης προσευχής. Στην καθημερινότητά μας τα κύματα Α διέπουν τις ονειροπολήσεις, τη φαντασία και δηλώνουν μια συνειδησιακή χαλαρή κατάσταση αποσπασμένη από τη συνείδηση. Όσοι έχουν προβλήματα με αυτή τη συχνότητα, δυσκολεύονται να θυμηθούν π.χ. ένα ιδιαίτερο όνειρο ή τι είδανε σε έναν βαθύ διαλογισμό. Αυτό συμβαίνει διότι δεν έχει δημιουργηθεί η γέφυρα μεταξύ του συνειδητού και του υποσυνείδητου, δηλαδή δεν έχει λειτουργήσει αρκετές φορές ο εγκέφαλος στα κύματα Α. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο κατά την διάρκεια της συνεδρίας της Γιόγκα Νίντρα, όπου αναπτύσσεται η συνειδητότητα στη διάρκεια του ύπνου.

Η κατάσταση Θ, είναι μια κατάσταση πολύ βαθιάς χαλάρωσης, βαθέως ύπνου ή διαλογισμού. Χρησιμοποιείται στην ύπνωση και κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement), γνωστού και ως ύπνου των γρήγορων κινήσεων των ματιών. Ο ύπνος REM αποτελεί το πέμπτο και βαθύτερο στάδιο του ύπνου και χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών. Στην κατάσταση Θ τα κύματα του εγκεφάλου επιβραδύνονται με συχνότητα 4-7 κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Εδώ πραγματώνεται η συναισθηματική ολοκλήρωση και απελευθέρωση και έτσι οι δομές στον εγκέφαλο αλλάζουν. Τα παιδιά και κάποιοι καλλιτέχνες βιώνουν πολύ περισσότερη δραστηριότητα κυμάτων Θ στον εγκέφαλό τους.

Μετά την κατάσταση Θ, μπορεί κάποιος να οδηγηθεί στην κατάσταση Δ, όπου οι σκέψεις πλέον είναι μόνο 1 έως 4 σκέψεις ανά δευτερόλεπτο. Αυτή είναι η πιο αποκαταστατική φάση, στην οποία τα κύτταρα, οι ιστοί και τα όργανα αναγεννιούνται και η ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη, απομακρύνεται ολοσχερώς από το σύστημα. Όταν κάποιος τεθεί υπό αναισθησία, μπαίνει στην κατάσταση Δ. Τα άτομα που πέφτουν σε κώμα βρίσκονται επίσης σε κατάσταση Δ κυμάτων εγκεφάλου, γεγονός που δίνει στο σώμα τους την ευκαιρία να αποκαταστήσει τα συστήματά τους.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η Γιόγκα Νίντρα μπορεί να ρυθμίσει τα εγκεφαλικά κύματα ώστε τα όργανα και τα συστήματα του σώματος να τρέφονται και να αναγεννιούνται. Όσο πιο βαθύ είναι το επίπεδο της χαλάρωσης που επιτυγχάνεται, τόσο πιο ισχυρή είναι και η επίδρασή τους. Ο αρχικός σκοπός της Γιόγκα Νίντρα είναι να μας ταξιδέψει στην τέταρτη αυτή κατάσταση συνείδησης εγκεφαλικών κυμάτων Δ, ή τουρίγια (turiya). Είναι μια υπερβατική κατάσταση συνείδησης, η ενσάρκωση της συνείδησης, η ολότητα των πάντων και η πηγή από την οποία ρέει όλη η συνείδηση.

Εκπαιδεύοντας τον Nου

Η Γιόγκα Νίντρα δεν είναι μόνο ένας αποτελεσματικός τρόπος για να απελευθερώνουμε την ένταση και να φέρνουμε βαθιά, χαλάρωση και φυσιολογική ανάπαυση. Είναι επιπλέον ένας αποτελεσματικός τρόπος για να αυξήσουμε τη δυνατότητα της μάθησης. Μπορεί να ανατρέψει τις μαθησιακές διαδικασίες, δίνοντας τη δυνατότητα σε σπουδαστές όλων των ηλικιών να αφομοιώσουν τις γνώσεις αυτόματα.

Υπάρχουν διάφορες διαδικασίες μέσα από τις οποίες μπορεί η γνώση να εμφυτευθεί στον ανθρώπινο νου. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εισαχθεί πολλές μέθοδοι στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αληθινή εκπαίδευση σημαίνει ότι μαθαίνω στον νου και στον εγκέφαλο πώς να συμπεριφέρονται. Ακόμα και οι πιο νέες μορφές διδασκαλίας δεν πετυχαίνουν αυτόν τον σκοπό. Στις περισσότερες από αυτές η μαθησιακή λειτουργία λαμβάνει χώρα σε νοητικό επίπεδο. Στο γιογκικό σύστημα η διαδικασία εμφύτευσης της γνώσης είναι μια αυτόματη κατάσταση, που λαμβάνει χώρα στα πιο βαθιά επίπεδα του νου.

Κάθε στιγμή της ζωής μας, από την ώρα που γεννηθήκαμε, προσλαμβάνουμε εντυπώσεις οι οποίες δεν καταγράφονται στον εγκέφαλο με την πρώτη μορφή που ελήφθησαν, αλλά με τη μορφή συμβολικών δονήσεων. Κάθε πραγματικό εκπαιδευτικό σύστημα, λοιπόν, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη συμβολική φύση του νου.

Η Γιόγκα Νίντρα είναι μια μέθοδος που έχει υιοθετηθεί από πολλούς πρωτοποριακούς εκπαιδευτικούς ως μέσο βελτίωσης και ενίσχυσης της λειτουργίας της μνήμης και της μαθησιακής δυνατότητας. Στη διαδικασία της μνήμης εμπλέκονται δυο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να απορροφά πληροφορίες και ο δεύτερος είναι η ικανότητά του να ανακαλεί αυτές τις πληροφορίες. Η Γιόγκα Νίντρα λειτουργεί και στα δύο αυτά επίπεδα, δημιουργώντας μια κατάσταση δεκτικότητας στον υποσυνείδητο νου, παράλληλα με μια ταυτόχρονη κατάσταση επίγνωσης.

Ολοκληρώνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε πως κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της αναπλάθουμε ολόκληρη την προσωπικότητα μας εκ των έσω. Έχουμε πρόσβαση σε πτυχές του εαυτού που δεν έχουμε όταν βρισκόμαστε σε εγρήγορση. Τα αποτελέσματά της δημιουργούνται πέρα από τα όρια του νου και όχι μέσω του νου.

Η Γιόγκα Νίντρα μπορεί ακόμη να απελευθερώσει το θεραπευτικό δυναμικό του σώματος για να το βοηθήσει στην αυτοθεραπεία του. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματική πρακτική σε οποιαδήποτε βασική θεραπεία για την υγεία ή την ανάρρωση από ασθένεια.

Η συνολική αρμονική χαλάρωση θεραπεύει το σώμα. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται συντονισμός
ανάμεσα στις τρεις διαστάσεις το σώμα, το μυαλό και τη ψύχη.

Γιόγκι Μπχαζάν                    

Είναι μια πρακτική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα, τα οποία εξυπηρετούν τις απώτερες δυνατότητές μας ως ανθρώπινα όντα και ως εξελισσόμενες ψυχές. Αποτελεί μια μοναδική και ξεχωριστή εμπειρία, που θα βοηθήσει αποτελεσματικά και με ασφάλεια κάθε ασκούμενο στην καλύτερη διαχείριση της καθημερινότητάς του, μέσω του πιο συνειδητού πλέον εαυτού του.

Σε ένα ακόμη βαθύτερο επίπεδο, η πρακτική της μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε μια διαφορετική σχέση με τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις μας, καθώς και με ολόκληρο τον πυρήνα της ύπαρξής μας, που ασυνείδητα καθοδηγεί τη ζωή μας.

Βιβλιογραφία

• • • • Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι, Γιόγκα Νίντρα, Yoga Publications Trust, Munger, Bihar, India - Garuda Hellad A.E., 2009.
    • • Valerie Saier, Γιόγκα Νίντρα, ο Ύπνος που σε Ξυπνάει, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2020.
    • • Kamini Desai, Yoga Nidra, The Art of Transformational Sleep, Lotus Press, 2017.
    • • Nirlipta Tuli, Yoga Nidra Made Easy: Deep Relaxation Practices to Improve Sleep, Relieve Stress and Boost Energy and Creativity, Hay House UK Ltd, 2022.

Σύνδεσμοι

• https://www.holisticlife.gr/
• www.anahana.com/el/yoga/Yoga-Nidra

Ε.Ρ.