Τα δύο θρυλικά αδέλφια με λακωνική καταγωγή λατρεύτηκαν από τους ΄Ελληνες ως θεοί. Ο αρχαίος ποιητής Πίνδαρος αναφέρει ότι οι δύο αδελφοί ζούσαν στη Θεράπνη, κάτω από τη γη. Εκεί είχαν ένα ιερό, όπου πιθανά λατρεύονταν ταυτόχρονα με τον Άρη. Όπως όλες σχεδόν οι θεότητες της ελληνικής γης διακρίνονται κατ’ αρχήν ως χθόνιες θεότητες και σταδιακά εξυψώνονται από το επίπεδο της ηρωολατρείας σε ουράνιες θεότητες.

Οι Διόσκουροι μοιράζονταν επίσης ένα ναό στη Σπάρτη με τις Χάριτες και είχαν κοινούς βωμούς με τον Δία και την Αθηνά στην Αγορά! Γενικά, η λατρεία τους απαντάται στην Αθήνα, την Πελοπόννησο, τα Κύθηρα, την Κέρκυρα, τη Μεγάλη Ελλάδα, Κυρηναϊκή, χωρίς να υπολογίσουμε τους τόπους που τους συγχέουν με τους Καβείρους.

Ο πατέρας τους ο Δίας ενώθηκε με τη Λήδα με τη μορφή του κύκνου και είναι λίγες οι ιστορίες που έχουν εμπνεύσει σε τέτοιο βαθμό την τέχνη μέσα από τους αιώνες. Η Λήδα, όμως, την ίδια νύχτα ενώνεται με τον άντρα της Τυνδάρεω. Η Λήδα γέννησε ένα αυγό από το οποίο βγήκαν ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης και η Ελένη. Διος Κούροι, λοιπόν, οι δύο αδελφοί έχουν διαφορετική φύση. Ο Κάστωρ είναι ο γιος του Τυνδάρεω, ενώ ο Πολυδεύκης είναι ο γιος του Διός. Οι δύο μαζί αντιπροσωπεύουν τη θνητή και αθάνατη φύση μας. Ο Κάστωρ γίνεται διαβόητος δαμαστής αλόγων και είναι ο δάσκαλος του Ηρακλή στο δόρυ, την ασπίδα, τις στρατιωτικές και στρατηγικές τεχνικές. Ο Πολυδεύκης γίνεται αήττητος στην πυγμαχία.

Όταν ο βασιλιάς της Αθήνας Θησέας, μαζί με τον επιστήθιο φίλο του Πειρίθου, αρχηγό των Λαπήθων, έκλεψαν την πανέμορφη Ελένη, σε ηλικία εφτά και κατ' άλλους έντεκα χρόνων, μέσα από το ναό της Ορθίας Αρτέμιδας, οι Διόσκουροι ξεκίνησαν εκστρατεία για να ελευθερώσουν την αδερφή τους. Τη νεαρή Ελένη είχε κρύψει η μητέρα του Θησέα Αίθρα στις Αφίδνες. Οι Διόσκουροι, αφού νίκησαν το βασιλιά των Αφιδνών, τον Αφίδνα, ελευθέρωσαν την αιχμάλωτη Ελένη και κατέστρεψαν την πόλη του Θησέα την Αθήνα. Ένας ναός στο Άργος αφιερωμένος στην Ελευθερία θεωρείται ότι χτίστηκε από την Ελένη, σε ανάμνηση του γεγονότος της απελευθέρωσής της από τον Θησέα. Το παιδί που γεννήθηκε από τον παράνομο αυτόν έρωτα ήταν κατά την παράδοση η Ιφιγένεια, την οποία η Ελένη εμπιστεύτηκε στην αδερφή της Κλυταιμνήστρα, σύζυγο του Αγαμέμνονα. Κατόπιν, επωφελούμενοι από τη διάβασή τους στην Αθήνα, μυήθηκαν στα Ελευσίνια Μυστήρια.

Οι Διόσκουροι υπήρξαν πρότυπα ηθικής συμπεριφοράς, ιδανικές μορφές θάρρους και ευγένειας. Ονομάστηκαν διαφεντευτές του Δικαίου και έτρεχαν σε όποιους τους καλούσαν σε βοήθεια, υποβαλλόμενοι σε πολύ σοβαρούς κινδύνους. Τέλος, όπως και ο Ηρακλής, εξυψώθηκαν στον 'Ολυμπο. Αυτό δεν αντικρούει ό,τι είπαμε στην αρχή για την «υπό τη γη ζωή τους» στη Θεράπνη και εξηγείται αμέσως παρακάτω. ΄Ενας πολύ άσχημος καυγάς, στον οποίο τα δύο αδέλφια καταδιώκουν και μάχονται με τον ΄Ιδα και τον Λυγκέα, καταλήγει στο σκοτωμό του Κάστορα. Ο Πολυδεύκης κλαίει απαρηγόρητος. Εμφανίζεται τότε ο Πατέρας του ο Δίας και δίδει τις εξής επιλογές στον Πολυδεύκη: είτε να ανεβεί ο Πολυδεύκης στον Όλυμπο ή τη μισή του ζωή να είναι στον σκοτεινό τάφο και την άλλη μισή στα λαμπρά δώματα του Ολύμπου. Από την ανυπέρβλητη αγάπη του για τον αδελφό του, ο Πολυδεύκης δε διστάζει στιγμή, οπότε ο Δίας ανασταίνει τον Κάστορα. Μετά από μισό αιώνα προβιβάζονται στην τάξη των θεών και χαρακτηριστικό σύμβολό τους καθορίζεται το λευκό άτι. Ο Εύδοξος, μαθητής του Πλάτωνα, έδωσε πρώτος στους Διόσκουρους, θέση στο Ζωδιακό. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα από 19 άστρα. Δύο από αυτά (σαν ένα ζεύγος στενά δεμένο) είναι το ανατολικότερο και το δυτικότερο, ενώ και οι δύο είναι αστέρες πρώτου και δευτέρου μεγέθους. Πρόκειται βέβαια για τον αστερισμό των Διδύμων.

Αξιοπρόσεκτο κομμάτι της ιστορίας των Διόσκουρων είναι αυτό στο οποίο μετείχαν στην Αργοναυτική εκστρατεία. Εκείνοι γλύτωσαν την Αργώ όταν θαλασσοδερνόταν στις ακτές της Θράκης. Τότε, στη δύσκολη στιγμή, δύο άστρα αποσπάστηκαν από τον ουρανό και κάθισαν στα κεφάλια του Κάστορα και του Πολυδεύκη. Αμέσως η θάλασσα έγινε γαλήνια πέρα ως πέρα. Ο θαλασσινός θεός Γλαύκος την άλλη ημέρα τους είπε πως θα ονομάζονταν θεοί-σωτήρες και παντού θα τους λάτρευαν ως Προστάτες. Έγιναν πλέον οι προστάτες των ναυτικών και των καραβιών. Από την εποχή εκείνη, κάθε φορά που οι ναύτες έβλεπαν άστρα να εμφανίζονται πάνω από το καράβι τους, να τρέχουν κατά μήκος των ιστίων ή να «κάθονται» στις άκρες των καταρτιών, ήξεραν πως οι Διόσκουροι είναι εκεί και τους προστατεύουν.

Ο ομηρικός ύμνος αναφέρει: «'Οταν οι μαύρες θύελλες σηκώνουν μαυρισμένα κύματα, οι άνθρωποι στέκουν όρθιοι στην πλώρη και προσεύχονται στα θεϊκά παιδιά του Δία και σφάζουν άσπρα αρνιά. Τότε αμέσως γαληνεύουν τα κύματα της αφρισμένης θάλασσας και ο διάπλους γίνεται εύκολος και ακίνδυνος». Όλοι γνωρίζουν το φαινόμενο που οφείλεται στις ηλεκτρικές εκκενώσεις, οπότε μπορείς να δεις φωτεινούς θυσάνους, ιδιαίτερα στις κορφές των καταρτιών –φαινόμενο που είναι γνωστό με το όνομα «φωτιά του αγίου Ελμ». Το όνομα Ελμ θεωρείται παραφθορά του Ελένη από ορισμένους ερευνητές. Οι ΄Ελληνες απέδιδαν το φαινόμενο στους Διόσκουρους που, ως προστάτιδες θεότητες της ναυτιλίας, ταυτίστηκαν βαθμιαία με τους Κάβειρους.

Μεγάλη βαρύτητα έχει το γεγονός ότι το φως του Κάστορα ως αστέρα πάντα εξασθενεί, ενώ του Πολυδεύκη λαμπρύνεται στο πέρασμα των αιώνων. Με αυτόν τον τρόπο ανατρέχουμε στο συμβολισμό της θνητής και αθάνατης φύσης μας. Η θνητή φύση φθίνει εις βάρος της θεϊκής. Με έναν άλλο τόπο γίνεται βορά στο στόμα του Θεού, ένα μυθολογικό παρόν σε όλες σχεδόν τις μεγάλες θρησκείες. Αξίζει να σταθούμε στο ότι η Ελένη, έγινε αντικείμενο πραγματικής λατρείας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα όμως στη Σπάρτη και τη Θεράπνη (εκεί όπου λατρεύονταν οι αδελφοί της). Μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει πως στη Θεράπνη η Ελένη έκανε ένα θαύμα.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μια στενά συνυφασμένη τετραπλότητα. Η προσωπικότητα του ανθρώπου (Κάστωρ) και το πνεύμα (Πολυδεύκης) βαδίζουν μαζί. Ο Πολυδεύκης, όντας σωτήρας, σώζει τον άνθρωπο από την απορρόφηση στην παχυλή ύλη. Η Ελένη σχετίζεται με τη φωτιά -όπως είδαμε από το φαινόμενο της προστασίας των πλοίων- τη φωτιά με τις δύο όψεις: δημιουργική και καταστροφική. Οι Δίδυμοι στην εσωτερική αστρολογία έχουν ως σύμβολό τους τον Ερμή, τον αγγελιαφόρο των θεών προς τους ανθρώπους και τανάπαλιν. Από αυτή την άποψη θα μπορούσαμε να τους θεωρήσουμε ως συνδετικό κρίκο της ανθρωπότητας με τα πνευματικά βασίλεια. Η ηρωική τους φύση περιέχει αφ’ εαυτής το εξελικτικό πρότυπο σύμφωνα με το οποίο μπορεί η ανθρωπότητα να αναδυθεί από τον περιοριστικό κόσμο της παχυλής ύλης στα πνευματικά βασίλεια.

Βιβλιογραφία

    • Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 3.11.2
    • Απολλωνιος Ρόδιος Αργοναυτικά, 2.1-97
    • Ευριπίδης, Ηλέκτρα και Ελένη
    • Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, 8.301-302, 372-375
    • Πίνδαρος, Νεμεα καί Ωδαί, 10
    • Πλίνιος, Φυσική Ιστορία, 2.101

Ε.Τ.Α