Οι μέρες αυτές ανοίγουν διάπλατα τις καρδιές μας και ξεχειλίζει η αγάπη και η αδελφοσύνη σε όλο τον κόσμο. Μέσα από το πιο βαθύ σκοτάδι φαίνεται να αναδύεται μια υπέροχη αυγή. Είναι οι μέρες που το φως γιορτάζει τη γέννησή του και μαζί του ολόκληρη η πλάση. Η ελπίδα αναγεννιέται και το όραμα ενός καλύτερου κόσμου ανεβαίνει πάνω στο άρμα του Ήλιου, για να το οδηγήσει άλλη μια φορά προς τη λαμπρή του πορεία.

Χριστούγεννα! Μια λέξη που το άκουσμά της ξεσηκώνει ό,τι πιο όμορφο υπάρχει μέσα μας. Μια γιορτή αφιερωμένη στη γέννηση του Σωτήρα του Κόσμου. Ένας ύμνος στο εσωτερικό φως που μεσουρανεί, διαλύοντας το σκοτάδι του μεσονυκτίου.

Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο

Εκείνο, όμως, που αρκετοί δε γνωρίζουμε, είναι πως η γιορτή της γέννησης του Σωτήρα, της αναγέννησης του Ήλιου, χάνεται στα βάθη της μακρινής αρχαιότητας, πολύ πριν την έλευση του Χριστού. Οι αρχαίοι λαοί συνήθιζαν να γιορτάζουν τον ερχομό του Λυτρωτή Ήλιου, ο οποίος αργότερα προσωποποιήθηκε, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστάσιου.

Όπως είναι γνωστό, η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο και ο νοητός της άξονας έχει μια κλίση 23 μοιρών σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς της. Επίσης, περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της και αποτέλεσμα αυτής της περιστροφής είναι η εναλλαγή της ημέρας και της νύχτας. Ωστόσο, ο συνδυασμός της περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο, της περιστροφής γύρω από τον άξονά της και της κλίσης της έχει ως συνέπεια την εμφάνιση των τεσσάρων εποχών του έτους. Οι τέσσερις εποχές προσδιορίζονται από την ποσότητα του ηλιακού φωτός που δέχεται το κάθε ημισφαίριο του πλανήτη μας. Για το βόρειο ημισφαίριο, ο μήνας Δεκέμβριος ανήκει στην εποχή του Χειμώνα και ειδικότερα κατά την 21η Δεκεμβρίου έχουμε τη μικρότερη διάρκεια ημέρας και τη μεγαλύτερη διάρκεια νύχτας Από εδώ και πέρα η μέρα διαρκώς μεγαλώνει, για να φτάσει στο ζενίθ της διάρκειάς της κατά το Θερινό Ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου). Την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστάσιου φαίνεται πως ο Ήλιος διανύει την πιο σύντομη πορεία του στον Ουρανό, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι ακριβώς εκείνη την περίοδο βρίσκεται πολύ κοντύτερα στη Γη από ό,τι το Καλοκαίρι (περίπου 4,5 εκατομμύρια χλμ. πιο κοντά). Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι τότε κάνει κρύο και είναι Χειμώνας οφείλεται στην κλίση που έχουν οι εκπεμπόμενες προς τη Γη ηλιακές ακτίνες.

Το ανθρώπινο πνεύμα από τα πολύ πρώιμα χρόνια συνέδεσε τη ζωή του με τον αέναο κύκλο των εποχών και φρόντισε πάντοτε να τιμά και να γιορτάζει τον ερχομό και την ιδιαίτερη λειτουργία τους επάνω στη Γη.

Η Εσωτερική Διάσταση του Χειμερινού Ηλιοστάσιου

Οι πρώτες γιορτές που εμφανίστηκαν στον πλανήτη σχετίζονταν αφενός με την επίκληση για την επιστροφή του Ήλιου και αφετέρου με τον κατευνασμό των προγόνων, για να βλαστήσουν τα σπαρτά και να έχουν καλή σοδειά. Θεωρείται πως τα πρώτα εκείνα ιερατεία διατηρούσαν μυστικές τελετές για την επίκληση στον Ήλιο, ενώ τελούνταν εξωτερικές γιορτές από όλο το λαό για να ευλογηθούν οι καλλιέργειες.

Η αιτιολογία των εξωτερικών γιορτών βρισκόταν στο γεγονός ότι την εποχή του Χειμώνα με αποκορύφωμα το Χειμερινό Ηλιοστάσιο θεωρείτο πως ο σπόρος που είχε φυτευτεί (θαφτεί) κάτω από το έδαφος τότε βλάσταινε (γεννιόταν). Τότε η κυοφορία, που άρχιζε με τη σπορά, έφτανε στο τέλος της και στα βάθη της γης φύτρωνε το πρώτο βλαστάρι. Επρόκειτο για μια σημαντική στιγμή, καθώς από αυτό το βλαστάρι εξαρτάτο όλη η σοδειά του Καλοκαιριού. Αυτός είναι και ο λόγος που στις περισσότερες πρωτόγονες γιορτές θυσίαζαν καρπούς για να ευλογηθεί ο νέος σπόρος, ενώ άναβαν και τεράστιες φωτιές για να ενθαρρύνουν και να βοηθήσουν τον Ήλιο να ξαναδώσει το φως του.

Στις μυστικές τελετές, όμως, υπήρχε μια βαθύτερη διάσταση. Εκεί οι ιερείς τιμούσαν την ίδια την πηγή του φωτός και της ζωής. Πίστευαν ότι την περίοδο του Χειμώνα ο Ήλιος θαβόταν μαζί με τον σπόρο στα έγκατα της γης, δηλαδή πέθαινε και ξαναγεννιόταν την εποχή του Χειμερινού Ηλιοστάσιου. Τότε, δηλαδή, που έπαυε πλέον το φως του να μειώνεται και άρχιζε να αυξάνει, μέχρι που έφθανε στο απόγειο του κατά το Θερινό Ηλιοστάσιο.

Αυτή η εσωτερική παράδοση αργότερα προσωποποιήθηκε, τόσο στα αιγυπτιακά μυστήρια με το μύθο του ΄Οσιρι όσο και στα ελληνικά, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι μυούμενοι κατέρχονταν στα Βασίλεια του Άδη και συναντούσαν την Περσεφόνη, για να ακολουθήσει η αναγέννησή τους κάτω από το φως του Διόνυσου, ενός κατεξοχήν ηλιακού θεού και σωτήρα.

Η Γέννηση στον Κόσμο της Ψυχής

Για τις εσωτερικές παραδόσεις, ωστόσο, όλες αυτές οι τελετές δεν είχαν σε καμιά περίπτωση εθιμοτυπικό χαρακτήρα, ούτε αποσκοπούσαν απλώς στην ευλογία της σοδειάς ή του ίδιου του ήλιου ως ουράνιου σώματος. Υπήρχε και υπάρχει μία ακόμη βαθύτερη αντιστοιχία που σχετίζεται με κάθε ανθρώπινη ύπαρξη και τα περιεχόμενά της. Η ίδια μας η ύπαρξη λέγεται, αποτελεί τον μικρόκοσμο κάθε μακροκοσμικής λειτουργίας. Κάθε χρονιά, λοιπόν, δίνεται η δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να σπείρει τους εσωτερικούς τους σπόρους, να βλαστήσουν, να ανθίσουν και να θεριστούν οι καρποί τους. Με την εσωτερική σπορά ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να εισχωρήσει στα ψυχικά του περιεχόμενα, να επιλέξει τα μονοπάτια που θα χαράξει και μετά από μια περίοδο φροντίδας των όσων έχει σπείρει, να δει τα αποτελέσματα να προβάλλουν στην καθημερινή του ζωή. Μεταφορικά μιλώντας, μέσω του κύκλου των εποχών ο άνθρωπος γεννιέται κάθε χρόνο κάτω από το φως της ίδιας του της ψυχής, του εσωτερικού ήλιου που λάμπει μέσα του και του οποίου το συμβολικό αντίστοιχο είναι η καρδιά και η αγάπη που αυτή είναι σε θέση να εκπέμπει.

Έτσι, η γέννηση του Χριστού, του υπέρτατου σύμβολου της Αγάπης, συνδέεται στενά και αδιάσπαστα με όλη αυτή τη διαδικασία και αποκτά ιδιαίτερη σημασία η θέση του ως θεϊκό σύμβολο της Αγάπης που αγκαλιάζει όλη τη Δημιουργία και το φως της διαλύει κάθε σκοτεινιά. Συνιστά την ελπίδα της ανθρωπότητας, πως ακόμη και στα σκοτεινότερα βάθη το φως της αγάπης είναι σε θέση να εισδύσει και να λάμψει σε όλο της το μεγαλείο ενώνοντας τους πάντες στην κοινή τους εξελικτική πορεία.

Η Παγκοσμιότητα της Γιορτής

Παρόλο που δεν έχουν μεταδοθεί οι αληθινές μυστηριακές τους τελετές, έχει διαπιστωθεί πως οι Ινδιάνοι τιμούσαν των κύκλο των εποχών και γιόρταζαν με ιδιαίτερη επισημότητα τον ερχομό του Χειμερινού Ηλιοστάσιου. Τελευταίως μάλιστα δημοσιοποιούνται κάποιες τελετές των Ινδιάνων Χόπι.

Από τις πιο γνωστότερες αρχαίες γιορτές, όμως, είναι τα Σατουρνάλια των Ρωμαίων που τελούνταν από 17 έως 24 Δεκεμβρίου και σχετίζονταν με τον θρυλικό Χρυσό Αιώνα της ανθρωπότητας, τότε που ο Κρόνος (Κρόνια) κυβερνούσε τον κόσμο. Άντρες και γυναίκες φορώντας στεφάνια στα κεφάλια και κρατώντας αναμμένους πυρσούς, σχημάτιζαν πομπή κατά μήκος των δρόμων και δώριζαν λαμπάδες ο ένας στον άλλο. Δούλοι και αφέντες άλλαζαν ρόλους και για εκείνο το διάστημα ξεχνιούνταν οι κοινωνικοί διαχωρισμοί. Οι φτωχοί συμμετείχαν ισότιμα, δέχονταν χρηματικά βοηθήματα και λάμβαναν μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις, τους χορούς και τα τυχερά παιχνίδια.

Επίσης, στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Βρουμάλια, που ήταν αφιερωμένα στη μικρότερη ημέρα του χρόνου και στα γενέθλια του Μίθρα, του Ανίκητου Ήλιου (Sol Invictus), που είχε καθιερωθεί επί αυτοκράτορα Αυρηλιανού το 275 μ.Χ. Στα βυζαντινά χρόνια τα Βρουμάλια διαρκούσαν από τις 24 Δεκεμβρίου έως τις 17 Ιανουαρίου.

Οι Πέρσες άναβαν φωτιές κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο προς τιμή του Μίθρα, που λατρευόταν ως θεός της σοφίας και του φωτός, γεννημένος μέσα σε σπηλιά. Η λατρεία πέρασε στη Βρετανία και σε άλλες χώρες μέσω του ρωμαϊκού στρατού.

Την ίδια μέρα, 25^η Δεκεμβρίου, γινόταν και ο κύριος εορτασμός του φρυγικού θεού Άττι, θεού της βλάστησης, που είχε γεννηθεί τα μεσάνυχτα της 24ης Δεκεμβρίου.

Αλλά και στην ιουδαϊκή παράδοση, κατά τον εβραϊκό μήνα Κισλέβ, ο οποίος συμπίπτει με τον Δεκέμβριο, τελείτο η Γιορτή της Αφιέρωσης, όπου γιορταζόταν η επαναφιέρωση του Ναού του Σολομώντα. Αυτή ονομαζόταν και Γιορτή των Φώτων, καθώς ήταν έθιμο να ανάβουν πολλές λυχνίες και κεριά ως σύμβολα του Φωτός της Αλήθειας που επεβίωσε μετά τους ειδωλολάτρες.

Την περίοδο του Χειμερινού Ηλιοστάσιου οι Βρετανοί, οι Σάξονες και οι Νορβηγοί οργάνωναν γιορτές που ονομάζονταν «Τζιούλεϊς» ή «Τζιούλι», από όπου μάλλον προέρχεται και το σκανδιναβικό «Τζουλ» και το αρχαίο αγγλικό «Γιούλε». Άναβαν με φροντίδα μεγάλες φωτιές, με προσεκτικά επιλεγμένα κούτσουρα και θυσίαζαν βόδια, τα οποία μετά έψηναν. Πίστευαν ότι οι φωτιές είναι που θα έφερναν τη ζεστασιά και το φως ενάντια στο κρύο και το σκοτάδι του Χειμώνα, ενώ τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν θεωρούσαν πως έφερναν τύχη σε κάθε σπιτικό.

Την ίδια περίοδο οι Γερμανοί έχτιζαν ένα πέτρινο βωμό αφιερωμένο στη Χέρτα ή Μπέρτα, θεά του σπιτιού και της οικογένειας. Άναβαν πάνω στο βωμό φωτιά με κλαδιά έλατου και πίστευαν ότι η θεά κατέρχεται μέσω του καπνού για να καθοδηγήσει τους πιο σοφούς, κάνοντάς τους ικανούς να δουν το μέλλον όσων συμμετείχαν στη γιορτή.

Όλες αυτές οι εκδηλώσεις σχετίστηκαν πολύ αργότερα με τα Χριστούγεννα, στη Γερμανία κατά τον ένατο αιώνα και στη Νορβηγία περί τα μέσα του δέκατου, ενώ διατηρήθηκε η βασική πίστη πως όλες τους ανήγγελαν τη νίκη του φωτός και της ζωής επάνω στο σκοτάδι και το θάνατο.

Στο Ιράν έχει διατηρηθεί μέχρι και σήμερα το τυπικό της Γιάλντα, σύμφωνα με το οποίο οι οικογένειες αγρυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας του Χειμερινού Ηλιοστάσιου και ανάβουν δυνατές φωτιές για να βοηθήσουν τον Ήλιο στη μάχη του ενάντια στη σκοτεινιά και το κακό. Κυριαρχεί το φαγητό, το ποτό και η απαγγελία ποίησης. Το έθιμο με ζωροαστρική προέλευση, γιορτάζεται επίσης από την Ιρανική διασπορά. Τα φρούτα που έχουν την τιμητική τους στο γιορτινό τραπέζι είναι το ρόδι και το καρπούζι, που συμβολίζουν την επερχόμενη αυγή μετά την μακριά σκοτεινή νύχτα και την απαρχή μιας νέας ζωής. Τέτοιοι και άλλοι εορτασμοί αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του Πακιστάν, καθώς και του Θιβέτ και της Ινδίας.

Στην Κίνα, αν και το ημερολόγιο βασίζεται στη Σελήνη, η ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστάσιου ονομάζεται «Ντονγκ Τζι» (ο ερχομός του Χειμώνα) και τελούνται ιδιαίτερες τελετουργίες για εκείνη τη μέρα.

Το Φως της Αγάπης

Μέσα από όλη τη σύγχρονη αρχαιολογική και θρησκειολογική έρευνα έχει πλέον επιβεβαιωθεί ότι τούτη η μεγάλη γιορτή κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, την οποία ο χριστιανικός κόσμος έχει συνδέσει με τη γέννηση του Χριστού, ήταν και είναι παρούσα σε όλες τις εποχές και τις θρησκείες του κόσμου.

Κάθε φορά εκφραζόταν με διαφορετικούς τρόπους το ίδιο πράγμα. Η αγάπη, η θαλπωρή και η αδελφοσύνη που ξεπηδάει από την αναγνώριση του εσωτερικού φωτός που ανατέλλει φωτίζοντας κάθε ύπαρξη και οδηγώντας την προς την ουσιαστική απελευθέρωση και την ταύτισή της με τη θεϊκή Αρχή.

Αυτή είναι η ατμόσφαιρα που μας αγκαλιάζει όλους αυτές τις μέρες και που εδώ και χιλιάδες χρόνια μας τυλίγει με το μαγευτικό φως της αγάπης και μας μεταμορφώνει σε νεογέννητα παιδιά. Ίσως για τον καθένα μας να αποτελεί και μια μοναδική ευκαιρία να αφεθούμε σε τούτο το αγκάλιασμα, να ακούσουμε τη φωνή του θεϊκού παιδιού που γεννιέται μέσα μας. Ίσως είναι μια ευκαιρία να εκφράσουμε την αθωότητα και την αγνή αγάπη που κάθε παιδί κρύβει μέσα του και να νιώσουμε πως πραγματικά ο κόσμος μας μπορεί να γίνει καλύτερος.

Κ.Κ.