O Ιωάννης ο Βαπτιστής, είναι ένα ιστορικό πρόσωπο (περ. 1ος αιώνας ΠΚΕ- περ. 30) που χρησιμοποιούσε την τελετουργική εμβάπτιση στο νερό ως μέσο φυσικού εξαγνισμού, μετά από τον καθαρισμό της ψυχής με τη μεταμέλεια. Ο Ιωάννης, ήταν περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή του Ιορδάνη ποταμού στις αρχές του 1ου αιώνα[1]. Είναι, επίσης, γνωστός ως Ιωάννης ο Πρόδρομος στον Χριστιανισμό, Ιωάννης ο Καταδύων ή Βυθίζων, σε ορισμένες χριστιανικές παραδόσεις των Βαπτιστών[2], και ως Προφήτης Γιαχία στο Ισλάμ. Ενίοτε αναφέρεται ως Ιωάννης ο Βαπτιστής.

Ο Ιωάννης αναφέρεται από τον ιστορικό Ιώσηπο[3] και τιμάται ως σημαντική θρησκευτική προσωπικότητα[4] στον Χριστιανισμό, το Ισλάμ, την πίστη των Μπαχάι[5], την πίστη των Δρούζων και τον Μανδαϊσμό. Θεωρείται προφήτης του Θεού από όλες αυτές τις θρησκείες και τιμάται ως άγιος σε πολλά χριστιανικά δόγματα. Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ο Ιωάννης, περίμενε μια μεσσιανική μορφή μεγαλύτερη από τον εαυτό του[6], και τα Ευαγγέλια αναφέρουν τον Ιωάννη ως πρόδρομο ή πρόδρομο του Ιησού. Ο ίδιος ο Ιησούς προσδιορίζει τον Ιωάννη ως «Ηλία που πρόκειται να έρθει»[7], κάτι που εκλαμβάνεται ως άμεση αναφορά στο Βιβλίο του Μαλαχία (Μαλαχίας 4:5-6). Στο Κατά Λουκάν (1:36), ο Ιωάννης και ο Ιησούς αναφέρονται ως συγγενείς.

Το Ιστορικό Πρόσωπο

Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Ιωάννης ανήκε στους Εσσαίους, μια ημι-ασκητική εβραϊκή αίρεση που περίμενε τον Μεσσία και ασκούσε τελετουργικό βάπτισμα[8]. Ο Ιωάννης χρησιμοποίησε το βάπτισμα ως κεντρικό σύμβολο ή μυστήριο της προμεσιανικής του κίνησης. Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι βάπτισε τον Ιησού[9], και αρκετές αφηγήσεις της Καινής Διαθήκης αναφέρουν ότι ορισμένοι από τους πρώτους οπαδούς του Ιησού ήταν προηγουμένως οπαδοί του Ιωάννη[10].

Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ο Ιωάννης καταδικάστηκε σε θάνατο και στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη Αντύπα γύρω στο 30, όταν τον επέπληξε επειδή χώρισε τη σύζυγό του Λιβία και στη συνέχεια παντρεύτηκε παράνομα την Ηρωδιάδα, σύζυγο του αδελφού του Ηρώδη Φιλίππου Α'. Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι εκτελέστηκε με εντολή του Ηρώδη Αντύπα στο φρούριο της Μαχαιρού[11].

Οι οπαδοί του Ιωάννη υπήρχαν μέχρι τον 2ο αιώνα και κάποιοι τον ανακήρυξαν ως μεσσία[12]. Στη σύγχρονη εποχή, οι οπαδοί του Ιωάννη του Βαπτιστή είναι οι Μανδαίοι –μια αρχαία εθνοθρησκευτική ομάδα- που πιστεύουν ότι είναι ο μεγαλύτερος και τελευταίος προφήτης τους[13].

Ο Ιωάννης, ζει σε βραχώδη και έρημη περιοχή ανάμεσα στο Κουμράν, την κοινότητα των Εσσαίων και την Ιερουσαλήμ και στη ζωή του διαφαίνονται χαρακτηριστικά στοιχεία που τον κάνουν να μοιάζει για Εσσαίος. Όπως αρκετοί ήρωες της Παλαιάς Διαθήκης, αναφέρεται ότι προέρχεται από ηλικιωμένους άγονους γονείς, οι οποίοι σε ένδειξη ευγνωμοσύνης τον αφιέρωσαν ως προσφορά στον Κύριο. Τα στοιχεία για την παιδική του ηλικία προέρχονται από ένα σκοτεινό κείμενο του Κατά Λουκάν (1:80), «Και το παιδί μεγάλωσε και δυνάμωσε στο πνεύμα, και βρισκόταν στις ερήμους, μέχρι την ημέρα της επανεμφάνισής του στο Ισραήλ». Αυτή η αναφορά στην έρημο έδωσε αφορμή σε κάθε είδους εικασίες, ειδικά σε σχέση με την εικαζόμενη υιοθεσία του από τους Εσσαίους του Κουμράν. Ο Ιώσηπος αναφέρει ότι οι Εσσαίοι συνήθιζαν να υιοθετούν παιδιά ως μέθοδο στρατολόγησης αρχαρίων στη σέκτα τους[14].

Είναι εκείνος στον οποίο ήρθε ο Λόγος του Θεού κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην έρημο, ενώ η περιφέρεια της δράσης του απλώνεται σε όλες τις περιοχές γύρω από τον ποταμό Ιορδάνη. Βάπτιζε εκείνους που μετανοούσαν ειλικρινά, προκειμένου να τους ετοιμάσει για κάποιον «μεγαλύτερο», που θα ερχόταν να τους βαπτίσει με το πυρ του Αγίου Πνεύματος. Όπως και ο Ιησούς κήρυττε την κοινοκτημοσύνη, λέγοντας πως «όποιος έχει δύο χιτώνες πρέπει να δίνει τον ένα κι όμοια πρέπει να πράξει εκείνος που έχει τροφή». Οι Εσσαίοι μοναχοί έδιναν όλα τους τα αγαθά στην Κοινότητα, όπως και οι Ναζαρηνοί. Τέλος, περίμενε ένα Μεσσία, μια φωνή που θα βοούσε στην έρημο κι έπρεπε να προετοιμάσει το δρόμο του. Η Κοινότητα του Κουμράν, δικαιολογούσε την απόσυρση στην έρημο με την ίδια ακριβώς αναφορά. Οι περιγραφές του Ιωάννη αρμόζουν σε κάποιον που για μια αρκετά μεγάλη περίοδο είχε χάσει την επαφή με τη συμβατική θρησκεία και την κοινωνία, φτάνοντας έτσι πιο κοντά στη φύση και στον Θεό, μια πειστική ένδειξη ιερότητας[15].

Οι Εσσαίοι, ο Βαπτιστής και άλλα κινήματα ανέπτυξαν ασκητικούς κανόνες πέρα από τις απαιτήσεις του ιουδαϊκού Νόμου[16]. Η φανερή διαφορά του Βαπτιστή από τους Εσσαίους είναι ότι ο Ιωάννης φαίνεται να είναι μοναχικό, ασκητικό άτομο και όχι μέλος μιας κοινότητας. Ωστόσο, είχε μαθητές, οι οποίοι μάλιστα εξαπλώθηκαν σε μια μεγάλη περιοχή εκτός των ορίων δράσης του. Γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν ήταν ένας αποσυρμένος ασκητής. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν το βάπτισμά του συναγωνιζόταν το χριστιανικό βάπτισμα, σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων. Έπειτα, η κριτική που ασκούσε πάνω στα κοινωνικά θέματα της εποχής του, υποδεικνύει πως ήταν αναμφίβολα γνώστης των εξελίξεων και των δρώμενων στην Ιερουσαλήμ.

Ένα άλλο σημείο ομοιότητάς του με τους Εσσαίους, είναι το γεγονός πως περιγράφεται να ζει τρώγοντας άγριο μέλι και ακρίδες. Με τη λέξη ακρίδες, έχουμε μια πιθανή αναφορά στον χαρουπόσπορο, την τροφή της μετάνοιας σύμφωνα με τη ραβινική παράδοση. Από την άλλη, δεν αποκλείεται να ήταν και το γνωστό μας έντομο, το οποίο επιτρεπόταν να φάνε οι Εσσαίοι, αν είχε μαγειρευτεί με φωτιά και νερό. Ο Βαπτιστής ήταν ένθερμος ασκητής. Τα ρούχα του από τρίχες καμήλας και η προφητική του ζώνη (Κατά Μάρκον 1:6), είναι σημάδια του ασκητικού προφήτη της Παλαιάς Διαθήκης. Η τροφή του, ήταν από τις πιο απλές και φαίνεται να αποτελεί παράδειγμα του τέλειου αγίου της Ανατολής. Κηρύττοντας σε όλους την αμαρτωλή κατάσταση του έθνους, κήρυξε την ανάγκη για μετάνοια μπροστά στον ερχομό της ημέρας της κρίσης[17]. Ο Ιωάννης καλεί τους ανθρώπους σε μετάνοια, έτσι ώστε να είναι έτοιμοι για την ημέρα του Κυρίου και πολλοί ανταποκρίνονται. Αυτό δε θα μπορούσε να το κάνει οποιοσδήποτε, όπως αναφέρουν τα ευαγγέλια, αλλά οι Ναζαρίτες, τούτη η ιδιαίτερη σέκτα των Εσσαίων, στην οποία φαίνεται πως ανήκε ο Ιωάννης, αφού πίστευαν πως είναι καθήκον τους να εξασφαλίσουν την επερχόμενη βασιλεία των ουρανών για όλο το Ισραήλ.

Το Βάπτισμα της Μετάνοιας

Ο Ιωάννης κηρύττει το βάπτισμα της μετάνοιας, όπως έκαναν και οι Εσσαίοι. Το βάπτισμα ήταν μια ιδιαίτερη τελετουργία για τους Ιουδαίους, μια τελετουργική κάθαρση για τον στρατιώτη πριν πάει στη μάχη, όπου πιθανώς θα πεθάνει. Ήταν ένας όρκος υπακοής, ένα ιερό μυστήριο κι ακόμη έτσι αποκαλείται από την εκκλησία. Ο κανόνας της εσσαϊκής κοινότητας προέτρεπε εκείνους που μετανοούσαν να βαπτιστούν στο νερό: «Δε θα μπουν στο νερό και δε θα συμμετέχουν στο γεύμα των αγίων, γιατί δεν είναι καθαροί, εκτός και αν μετανοήσουν για την αδυναμία τους». Ποιοι δεν είναι καθαροί και να μετανοήσουν; Όλο το Ισραήλ, γιατί επέτρεψε σε έναν ξένο να κυβερνά το λαό. Ακόμη και ο πιθανός μεσσίας, λοιπόν -άνθρωπος Ιουδαίους πιθανώς με υπερφυσικές δυνάμεις-, έπρεπε να εξαγνιστεί από τούτο το αμάρτημα μέσω του βαπτίσματος.

Για τους Εσσαίους, η φυσική πράξη της βύθισης δεν ήταν από μόνη της αρκετή για να καταστήσει το άτομο κατάλληλο για συμμετοχή σε κοινοτικές λειτουργίες. Έπρεπε να προηγηθεί ευσεβής στάση, συνοδευόμενη από πράξεις που αντανακλούσαν επαρκώς αυτή τη στάση, προκειμένου η φυσική βύθιση να είναι αποτελεσματική[18]. Για τους εκλεκτούς της κοινότητα του Κουμράν, το βάπτισμα ήταν ο καθαρισμός και εξαγνισμός του σώματος, αφού η ψυχή ήταν ήδη καθαρή, ακολουθώντας το δρόμο της δικαιοσύνης. Σύμφωνα με τον Κανόνα της Κοινότητας, θεωρούντο καθαροί μόνον εκείνοι που είχαν ακολουθήσει το δρόμο της αληθινής μετάνοιας και πλήρους αποδοχής των λόγων του Θεού. Χωρίς αυτά ως προϋπόθεση, κανένα φυσικό βάπτισμα δεν μπορούσε να επενεργήσει.

Ο εξαγνισμός γινόταν σε καθαρό νερό, αρκετό για να καλύψει ως πάνω το άτομο, όπως ξεκαθαρίζει ο κανόνας. Δεν μπορούσε να γίνει με τη διάχυση του νερού από ένα δοχείο, όπως πίστευαν οι Εσσαίοι, αλλά με την ολοκληρωτική βύθιση. Ο ψεκασμός με άγιο ύδωρ από τον ιερέα υπονοεί πως -ο Ιωάννης στην προκειμένη περίπτωση- είχε τελέσει την κατάλληλη τελετουργία που συνοδεύει τον εξαγνισμό. Ο Ιεζεκιήλ, περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο γλίτωσαν οι δίκαιοι του Ισραήλ από τη μανία των έξι εκδικητικών αγγέλων του Θεού, αναφέρει ότι είχαν σημαδευτεί με νερό στα μέτωπά τους. Οι σημερινοί κληρικοί χρησιμοποιούν ακριβώς την ίδια πρακτική, κάνοντας το σημείο του σταυρού στο μέτωπο, ενώ από τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούμε να πούμε σχεδόν με βεβαιότητα πως οι Εσσαίοι και οι Ναζαρηνοί, πριν την εγκαθίδρυση του Χριστιανισμού, βάπτιζαν τους νεοφερμένους με το σημείο του σταυρού. Ο Τζόζεφ Κάμπελ (Joseph Campbell), εντοπίζει την ιεροτελεστία του βαπτίσματος του Ιωάννη στον Σουμέριο ναό του Έα στην Εριντού. «Ο Θεός του Οίκου του Νερού», του οποίου το σύμβολο είναι το δέκατο σημείο του Ζωδιακού. Ο Αιγόκερως, είναι το ζώδιο στο οποίο εισέρχεται ο ήλιος στο χειμερινό ηλιοστάσιο για αναγέννηση. Αρκετοί μελετητές έχουν προτείνει ότι ο Ιωάννης και ο Ιησούς είναι άμεσοι συμβολισμοί του θεού του νερού και του θεού του ήλιου[19].

Στη συνέχεια έρχεται Εκείνος που βαπτίζει στο όνομα του Αγίου Πνεύματος, ο διάδοχος του Ιωάννη. Το βάπτισμα εν Πνεύματι υιοθετήθηκε εξαρχής από το Χριστιανισμό, όπως υποδεικνύουν οι επιστολές του Παύλου. Εδώ χρησιμοποιείται περισσότερο το στοιχείο της φωτιάς. Είναι ο καθαρισμός του αόρατου πνευματικού σώματος με τις εξαγνιστικές δυνάμεις της φωτιάς που περιγράφει ο Μαλαχίας[20]. Τις ίδιες εξαγνιστικές δυνάμεις της φωτιάς χρησιμοποιούσαν για τη μύηση και οι πυρολάτρες μάγοι-ιερείς της Περσίας.

Μια Σύγκριση του Ιησού και του Ιωάννη

Οι χριστιανοί θεολόγοι προσπαθούν να διακρίνουν τη διδασκαλία του Ιησού από εκείνη του Ιωάννη του Βαπτιστή, αν και οι περισσότεροι αποδέχονται σήμερα πως και οι δύο είναι εσχατολογικές. Σε γενικές γραμμές αρέσκονται να πιστεύουν πως ο Ιησούς ήταν η «αντίθεση» του Ιωάννη όντας χαρισματικός εξορκιστής, ενώ ο Ιωάννης κήρυττε απλώς τη μετάνοια. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, ο Ιησούς έγινε γρήγορα μια εικόνα του Ιωάννη, αν και οι θεολόγοι έχουν οπωσδήποτε τις αντιρρήσεις τους. Για αυτούς ο Ιωάννης δίδασκε μια καταθλιπτική Ημέρα της Εκδίκησης του Θεού, ενώ ο Ιησούς δίδασκε την ένδοξη έλευση της Βασιλείας του Θεού, μια νέα και διαφορετική έννοια. Ωστόσο, οι δύο έννοιες είναι ίδιες στην ουσία τους. Διαφέρουν μόνο στην έμφαση που δίνεται σε ορισμένα σημεία, προκειμένου να φαίνεται διαφορετικός ο Ιησούς.

Επιπλέον, οι θεολόγοι επιμένουν πως ο Ιησούς δίδασκε την πνευματική δύναμη, ενώ ο Ιωάννης δίδασκε τη δύναμη του βαπτίσματος. Και εδώ η επίσημη θεολογία κάνει λάθος! Ο Ιησούς στα ευαγγέλια αναζητά να βαπτίσει τον μετανοούντα, ακριβώς όπως και ο Ιωάννης. Η παρουσία του υδάτινου βαπτίσματος σε όλη την ιστορική διαδρομή του Χριστιανισμού αποδεικνύει πως το βάπτισμα ποτέ δεν απορρίφθηκε από την τελετουργική πρακτική της νέας θρησκείας, για χάρη κάποιου νέου, πνευματικού βαπτίσματος. Ο Ματθαίος (3:2), παραδέχεται πως ο Ιωάννης ο Βαπτιστής μιλούσε για τη Βασιλεία των Ουρανών[21], ενώ ο Λουκάς (16:16), λέγει πως η Βασιλεία των Ουρανών διδασκόταν από την εποχή του Ιωάννη του Βαπτιστή. Αν δεν ήθελε να περιλάβει τον Ιωάννη, γιατί χρησιμοποίησε το όνομά του αντί για το όνομα του Ιησού; Εντούτοις παρά τις δύο παραδοχές στη Βίβλο, οι Χριστιανοί προσπαθούν να αποκλείσουν τον Ιωάννη από τη διδασκαλία της έλευσης της βασιλείας των ουρανών. Ισχυρίζονται πως το εδάφιο είναι μια απλή παρεμβολή στα λόγια του Ιησού.

Μάλλον, εξαιτίας μιας εσκεμμένης προσπάθειας να κάνουν τον Ιησού να φαίνεται μοναδικός, δεν ήταν δυνατόν να επιτρέψουν στον Ιωάννη να του κλέψει τον κεραυνό του. Έτσι, το ερώτημα παραμένει. Γιατί υπάρχουν ακόμη αυτά τα δύο εδάφια που αναφέρουν ότι ο Ιησούς και ο Ιωάννης δίδασκαν το ίδιο μήνυμα; Αν δεν ήταν αληθινά, τότε δύσκολα θα άντεχαν στις πολλαπλές διασκευές που έγιναν στις ερμηνευτικές συνόδους. Ο Ματθαίος και ο Λουκάς, αναφέρουν κατηγορηματικά πως ο Ιωάννης γνώριζε το μήνυμα της βασιλείας του Θεού. Πιθανώς ο Ιησούς έδωσε έμφαση στο γεγονός περισσότερο από ότι ο Ιωάννης, αλλά οι χριστιανοί θεολόγοι προσποιούνται πως ήταν ο μοναδικός που μίλησε για αυτή την αλήθεια. Εκείνο που παραμένει ανοικτό, είναι το πώς οι χριστιανοί σχολιαστές κατάφεραν να κάνουν τη διάκριση ανάμεσα στην έλευση της οργής και την έλευση της ένδοξης βασιλείας. Ο Ιησούς θα έλθει στη δεύτερη παρουσία και θα κρίνει ζωντανούς και νεκρούς. Τους δίκαιους θα τους τοποθετήσει στο ουράνιο βασίλειο, ενώ οι άδικοι θα υποστούν τη θεϊκή οργή. Μόνον η αμφιλεγόμενη λογική των χριστιανών θεολόγων μπορεί να βρει διαφορά ανάμεσα στα δύο μηνύματα.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι χριστιανοί θεολόγοι προσπαθούν να επιλύσουν το πρόβλημα, προκειμένου να διατηρήσουν τη μοναδικότητα του Ιησού, είναι η παραδοχή πως ο Ιησούς ήταν μαθητής του Ιωάννη. Ξεκίνησε διδάσκοντας το ίδιο μήνυμα, αλλά στην πορεία τράβηξε το δικό του δρόμο και πρόβαλε τη δική του μοναδική ερμηνεία. Δυστυχώς, όμως, ακόμη και αυτή η άποψη είναι σχισματική, γιατί υπάρχουν πολλοί που δεν μπορούν να δεχτούν πως ο Ιησούς υπήρξε ποτέ μαθητής του Ιωάννη του Βαπτιστή. Η καθαρή μαρτυρία των παραπάνω φαίνεται στο κατά Ματθαίον (11:2-19), όπου ο Ιωάννης γίνεται φανερά ανυπόμονος με τον Ιησού. Συμπεριφέρεται ως να ήταν ανώτερός του και ο Ιησούς οφείλει να του απαντήσει, ακόμη κι αν βρίσκεται στη φυλακή. Αυτό είναι ένα άλλο στοιχείο που ρίχνει φως στη θεολογική ομίχλη. Ο Ιησούς ήταν defacto αρχηγός των Ναζαρηνών γιατί ο Ιωάννης ήταν στη φυλακή, αλλά ο Ιωάννης παρέμενε dejure αρχηγός.

Το όνομα των οπαδών του Ιωάννη ήταν Ναζωραίοι. Το όνομα των μαθητών του Ιησού ήταν, επίσης, Ναζωραίοι, όνομα που μεταφραζόταν ενίοτε ως Ναζαρηνοί. Αγνοώντας την ταύτιση των δύο ονομάτων οι χριστιανοί θεολόγοι ισχυρίζονται πως η λέξη σημαίνει Παρατηρητές –κάτι που τους συνδέει με τους απκάλλου- εξαιτίας των τελετουργικών επιτηρήσεων που είχαν να κάνουν. Στην πραγματικότητα, όμως, το όνομα έχει πολλαπλές ερμηνείες. Σημαίνει φύλακες, θεατές και επιτηρητές ταυτόχρονα. Ωστόσο, ήταν Εσσαίοι και αναμφίβολα γίνονταν θεατές τελετουργικών πράξεων. Από την άλλη ήταν επίσης φύλακες της Ημέρας της Κρίσης, γιατί παρακολουθούσαν την έλευση της προκαθορισμένης ημέρας.

Εσωτερικοί Συμβολισμοί και Οάννες

Υφίσταται προφανής σχέση μεταξύ του Ιωάννη του Βαπτιστή και της μεσοποτάμιας θεότητας Οάννες, όπως καταγράφηκε από τον 3ο αι. ΠΚΕ από τον Βαβυλώνιο ιερέα Βηρωσό. Ο Οάννες ήταν ιχθυόμορφη οντότητα που αναδύθηκε από τον Περσικό Κόλπο φέρνοντας τις τέχνες του πολιτισμού. Εν συνεχεία, ολοκληρώνοντας το έργο του, επέστρεψε στην υγρή άβυσσο. Στα Ελληνικά το όνομα Ιωάννης είναι ακριβής μεταγραμματισμός του ονόματος Γιοχάναν. Ωστόσο, το όνομα Ιωάννης στα Ελληνικά αντανακλά την παρουσία του θεού Έα, του Θεού του Οίκου των Υδάτων, δηλαδή του Όαννες σε μια άλλη απεικόνισή του. Το όνομα Οάννες στην Αραμαϊκή προφέρεται Ενώς, λέξη που σημαίνει παράλληλα και Άνθρωπος. Ο θεός Οάννες, με τη σειρά του, αποδίδεται στον αστερισμό του Αιγόκερω και είναι Λυτρωτής, γιατί πρέπει να σώσει την ανθρωπότητα από την άγνοια και να την οδηγήσει στην εξέλιξη. Ο Ιωάννης πήρε το όνομα Γιοχάναν, δηλαδή Οάννες στα Εβραϊκά, γιατί είχε ακριβώς το ίδιο καθήκον. Έπρεπε να σώσει την ανθρωπότητα, προετοιμάζοντάς τη για την έλευση του ουράνιου βασιλείου. Οι μελετητές ταυτίζουν τον Οάννες με τον Ου-Αν, τον πρώτο από τους επτά προκατακλυσμιαίους σοφούς, γνωστούς ως απκάλλου (αμπγκάλ), οι οποίοι εμφανίζονται –ο καθένας σχετίζεται με μια διαδοχή βασιλέων (όπως στους Καταλόγους των Σουμερίων Βασιλέων)- σε ένα κείμενο σφηνοειδούς γραφής από την Ουρούκ, που χρονολογείται στο 165 ΠΚΕ. Αυτοί οι απκάλλου είναι γνωστοί ως Επτά Σοφοί, και σύμφωνα με την Ασσυριολόγο Γκουέντολυν Λικ (Gwendolyn Lik), ήταν «ιχθυόμορφα» όντα και «εκδηλώσεις» της αρχέγονης υδάτινης αβύσσου (Αμπσού), «σταλμένα από τον Έα», τον θεό της σοφίας που κυβερνούσε τον αρχέγονο Ωκεανό[22].

Ο αστερισμός του Αιγόκερω με τη σειρά του απεικονίζεται με ένα πλάσμα μισό ψάρι μισό άνθρωπο ή κατσίκα. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο απεικονιζόταν και ο Όαννες, όταν δεν εμφανιζόταν με τη μορφή ανθρώπου «φέροντος υδρίαν ύδατος». Τα ύδατα τρέχουν από τον ώμο του προς την ανθρωπότητα. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής με τη σειρά του συνδέθηκε με την 6η Ιανουαρίου, την ημέρα που ο ήλιος βρίσκεται στη μέση του αστερισμού του Αιγόκερω, ημέρα της παραδοσιακής βάπτισης του Ιησού. Οι Εσσαίοι έβλεπαν τον Αιγόκερω ως ηλιακό θεό που προβάλλει από τα ύδατα του Οάννες. Καθώς οι Εσσαίοι λάτρευαν τον ήλιο ως μεγαλείο του Θεού, ζούσαν σύμφωνα με το ηλιακό ημερολόγιο και ενδιαφέρονταν για την αστρολογία, το πιθανότερο είναι πως τα τυπικά τους ήταν αναπαραστάσεις αστρολογικών μύθων. Έτσι, οι βαπτιστές σημαντικών προσώπων διευθετούνταν έτσι ώστε να συμπίπτουν με ημέρες ανάλογης αστρολογικής σημασίας. Η μορφή του Ιωάννη του Βαπτιστή αντιστοιχεί στον αστερισμό του Αιγόκερω, το ζώδιο που ταυτίζεται με τον αστερισμό της Μεσοποταμίας σουχουμαρσού (κατσίκα-ψάρι) –ένα σύνθετο πλάσμα που είναι γνωστό ότι σχετίζεται με τον θεό που κατοικεί στο νερό της σοφίας Έα (σουμεριακά: Ενκί). Στο μεσοχείμωνο προαναγγέλλεται η γέννηση του Ιησού. Αυτή είναι η στιγμή που ο ήλιος μπαίνει στον Αιγόκερω και στη συνέχεια ξαναγεννιέται. Έτσι, το έτος μοιράζεται εξίσου μεταξύ του Ιωάννη και του Ιησού που γεννιούνται με έξι μήνες διαφορά (σύμφωνα με το κατά Λουκάν 2:24-31, η Μαρία συλλαμβάνει έξι μήνες μετά τη μητέρα του Ιωάννη Ελισάβετ). Μυθικά και κυκλικά η γέννηση του ενός συνεπάγεται θάνατο του άλλου[23].

Από αυτές τις σημαντικές συσχετίσεις μπορεί να καταλάβει ο καθένας πως πίσω από τη μορφή της εξωτερικής θρησκείας, αυτή που επιβάλλεται ως μοναδική αλήθεια, κρύβονται νύξεις και στοιχεία που δείχνουν μια αδιάσπαστη συνέχεια της εσωτερικής παράδοσης από την αυγή της εμφάνισης του ανθρώπινου είδους πάνω στον πλανήτη. Κομμάτι αυτής της συνέχειας υπήρξε και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής και είναι σημαντικό να πάρει τη θέση που του αρμόζει, τουλάχιστον στη συνείδηση των χριστιανών που έχουν ανοικτό και ερευνητικό μυαλό για τις αληθινές βάσεις της θρησκείας τους.

Σημειώσεις

Βιβλιογραφία

• Βερνίκος, Ν. 2004. Μανδαίοι: ο τέταρτος λαός της Βίβλου, Αθήνα: Ιάμβλιχος.
• Black, M. 1961. The Scrolls and Christian Origins, Edinburgh: Nelson.
• Buckley, J.J. 2002.The Mandaeans: ancient texts and modern people, Oxford University Press.
• Campbell, J. 2001. Occidental Mythology, Souvenir Press.
• Cheek, J.C., 1953. New Testament Translation in America, Journal of Biblical Literature, 72(2) (Jun 3): 103-114.
• Cross, F. L. (ed.) 2005. John the Baptist, St. Oxford Dictionary of the Christian Church (3rd ed.). Oxford University Press.
• Culpepper, R.A. and Anderson, P.N. 2017. John and Judaism: A Contested Relationship in Context. SBL Press.
• Drower, E.S. 1937. The Mandaeans of Iraq and Iran. Oxford At The Clarendon Press.
• Dubthach, L. 2010. Oannes and Ioannes connection?Myth: Comparative mythology and the study of Myth.
• Funk, R.W. 1998. The Acts of Jesus: The search for the Authentic Deeds of Jesus. San Francisco: Harper.
• Harris, S.L. 1985. Understanding the Bible, Palo Alto: Mayfield.
• Hornby, H. (ed.). 1983. Lights of Guidance: A Baháʼí Reference File, New Delhi, India: Baháʼí Publishing Trust.
• Leick, G. 2001. Mesopotamia: the invention of the city, Penguin.
• Pfann, S.J. 1999. The Essene Yearly Renewal Ceremony and the Baptism of Repentance. In D. Parry and E. Ulrich, (eds.)The Provo International Conference on the Dead Sea Scrolls: Technological • Innovations, New Texts, and Reformulated Issues. (336-352) Leiden: Brill.
• Powell M.A.1998, Jesus as a figure in history: how modern historians view the man from Galilee, Westminster John Knox Press.
• Pryke, J. 1964. Johnthe Baptistand the Qumran Community, Revue de Qumrân, 4(16), 483-496.
• Sennott, C.M. 2003.The body and the blood, Public Affairs Pub.

Κ.Κ.