Ελβετίδα ψυχολόγος και επιστήμονας η Μαρί Λουίζ φον Φραντς (Marie-Louise von Franz) (4 Ιανουαρίου 1915 - 17 Φεβρουαρίου 1998), ήταν γνωστή για τις ψυχολογικές ερμηνείες των παραμυθιών και των αλχημικών χειρογράφων.

Τα Πρώτα Χρόνια και η Συνάντηση με τον Κ. Γκ. Γιουνγκ

Η φον Φραντς γεννήθηκε στο Μόναχο της Γερμανίας και ο πατέρας της ήταν συνταγματάρχης του αυστριακού στρατού (Kirsch 2012, 11–12). Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1919, η οικογένειά της μετακόμισε στην Ελβετία, κοντά στο St. Gallen. Από το 1928, ζούσε στη Ζυρίχη, μαζί με την μεγαλύτερη αδελφή της, ώστε και οι δύο να μπορούν να παρακολουθήσουν γυμνάσιο, με ειδίκευση στη γλώσσα και τη λογοτεχνία. Τρία χρόνια αργότερα, μετακόμισαν και οι γονείς της στη Ζυρίχη (Kennedy-Xypolitas 2006, xxxvi).

Στη Ζυρίχη, σε ηλικία 18 ετών, το 1933, ολοκληρώνοντας τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσή της, η φον Φραντς συναντήθηκε με τον ψυχίατρο Κ. Γκ. Γιουνγκ (C. G. Jung). Για την φον Φραντς, ήταν η εντονότερη και πλέον «αποφασιστική συνάντηση της ζωής της», όπως είπε αργότερα στην ίδια την αδελφή της (von Franz 2006, 135). Στη συνάντηση, ο Γιουνγκ και οι μαθητές συζήτησαν για την ψυχολογία. Όταν ο Γιουνγκ σχολίασε την περίπτωση μιας «ψυχικά ασθενούς γυναίκας, που ζούσε στο φεγγάρι», η φον Φραντς κατάλαβε ότι υπάρχουν δύο επίπεδα πραγματικότητας. Αντιλήφθηκε ότι ο ψυχολογικός, εσωτερικός κόσμος με τα όνειρα και τους μύθους του ήταν τόσο πραγματικός όσο και ο εξωτερικός κόσμος (Maguire 2008, 36).

Το 1933, στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, η φον Φραντς ξεκίνησε σπουδές στην κλασική φιλολογία και τις κλασικές γλώσσες (Λατινικά και Ελληνικά), στη λογοτεχνία και την αρχαία ιστορία. Λόγω των οικονομικών δυσχερειών του πατέρα της, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, έπρεπε να πληρώνει μόνη της τα δίδακτρα των σπουδών της, με χρήματα που κέρδιζε κάνοντας μαθήματα Λατινικών και Ελληνικών σε μαθητές γυμνασίου και φοιτητές. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της, συνέχισε να κερδίζει τα προς το ζην δουλεύοντας σε παραμύθια (von Franz 2006, 136).

Εκτός από τις πανεπιστημιακές σπουδές της, η φον Φραντς ασχολήθηκε με την γιουνγκιανή ψυχολογία. Παρακολούθησε τις ψυχολογικές διαλέξεις του Γιουνγκ στην Ελβετική Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή στη Ζυρίχη (σήμερα Ελβετικό Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο, Ζυρίχη) και κατόπιν παρακολούθησε τα σεμινάρια του Γιουνγκ στην ψυχολογία. Το 1934 ξεκίνησε εκπαίδευση στην ψυχανάλυση με τον Γιουνγκ (Kennedy-Xypolitas 2006,  xxxvii). Προκειμένου να τον πληρώνει για την εκπαίδευσή της στην ψυχανάλυση, τού μετέφραζε ελληνικά και λατινικά κείμενα. Μεταξύ άλλων μετέφρασε δύο σημαντικά αλχημικά χειρόγραφα που είχαν αποδοθεί στον Θωμά Ακινάτη (Thomas de Aquino), το Aurora Consurgens και το Musaeum Hermeticum. Δεδομένου ότι πολλά από τα αποσπάσματα των έργων ήταν γραμμένα στην Αραβική και την Περσική, η φον Φραντς ξεκίνησε σπουδές στο πανεπιστήμιο μαθαίνοντας Αραβικά (von Franz 2006, 135).

Αυτή ήταν η αρχή μιας μακρόχρονης συνεργασίας με τον Γιουνγκ, η οποία συνεχίστηκε μέχρι τον θάνατό του το 1961. Η συνεργασία τους ήταν ιδιαίτερα στενή στον τομέα της αλχημείας. Όχι μόνο μετέφρασε έργα, αλλά σχολίασε επίσης την προέλευση και την ψυχολογική σημασία του Aurora Consurgens. Υποστήριξε τη θεωρία ότι το χριστιανικό-αλχημικό κείμενο θα μπορούσε να είχε υπαγορευθεί από τον ίδιο τον Θωμά Ακινάτη (von Franz 2000, x-xi, 4, 429–430). Η εμπειρία που ονόμασε ο Γιουνγκ «αντικειμενική ψυχή» ή «συλλογικό ασυνείδητο» σημάδεψε τη ζωή και το έργο της, καθώς και τον τρόπο ζωής της. Εργάστηκε για να κατανοήσει την πραγματικότητα αυτής της αυτόνομης ψυχής, που ενεργεί ανεξάρτητα από τη συνείδηση.

Από το 1942 έως τον θάνατό της, η φον Φραντς άσκησε την ιδιότητα του ψυχαναλυτή κυρίως στο Κούζναχτ της Ελβετίας. Το 1987, ισχυρίστηκε ότι είχε ερμηνεύσει περισσότερα από 65.000 όνειρα (Frazer 1988). Έγραψε περισσότερα από 20 βιβλία για την αναλυτική ψυχολογία, κυρίως στα παραμύθια, καθώς σχετίζονται με την αρχέτυπη ψυχολογία και την ψυχολογία του βάθους. Διερεύνησε τα θέματα και τους χαρακτήρες αυτών των ιστοριών και εστίασε σε θέματα όπως το πρόβλημα του κακού, η αλλαγή της στάσης απέναντι στο αρχέτυπο της γυναίκας (von Franz 1972, 1974).

Αλχημεία

Σημαντικό πεδίο ενδιαφέροντος για την φον Φραντς ήταν η αλχημεία, την οποία μελέτησε και σχολίασε από την ψυχολογική προοπτική της γιουνγκιανής ανάλυσης. Έκδωσε, μετέφρασε και σχολίασε το Aurora Consurgens, για το πρόβλημα των αντιθέτων στην αλχημεία. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής της σχολίασε το αραβικό αλχημικό χειρόγραφο του Muhammad Ibn Umail Hal ar-Rumuz, Βιβλίο της Επεξήγησης των Συμβόλων (von Franz 2006). Για τους αλχημιστές, η φαντασία ήταν μια σημαντική προσέγγιση της ύλης και μοιάζει από πολλές απόψεις με την ενεργητική φαντασία του Κ. Γκ. Γιουνγκ. Η Μαρί-Λουίζ φον Φραντς έγραψε το 1969 για την ενεργητική φαντασία και την αλχημεία [von Franz 1979) και, επίσης, έγραψε για τον άνθρωπο και τα σύμβολά του. Η ενεργητική φαντασία μπορεί να περιγραφεί ως συνειδητό ονείρεμα. Στο Άνθρωπος και τα Σύμβολά Του την περιέγραψε ως εξής:

Η ενεργητική φαντασία είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος διαλογισμού με διανοητικό τρόπο, με τον οποίο κάποιος μπορεί σκόπιμα να έρθει σε επαφή με το ασυνείδητο και να συνειδητοποιήσει τη σχέση του με τα ψυχικά φαινόμενα (Jung 1968, 206–207).

Ένα άλλο πεδίο ενδιαφέροντος και έρευνας της φον Φραντς ήταν η συγχρονικότητα, η ψυχή και η ύλη, και οι αριθμοί. Φαίνεται ότι το ενδιαφέρον της προκλήθηκε από τον Γιουνγκ, του οποίου η έρευνα οδήγησε στην υπόθεση της ενότητας του ψυχικού και υλικού κόσμου, δηλαδή ότι είναι ένα και το αυτό, απλώς διαφορετικές εκδηλώσεις. Η φον Φραντς θεωρούσε ότι η έννοια του unus mundus θα μπορούσε να μελετηθεί με τη διερεύνηση των αρχέτυπων. Ο Γιουνγκ, εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας του, άφησε το ζήτημα στη φον Φραντς (von Franz 1974, ix). Δύο από τα βιβλία της, το Αριθμός και ο Χρόνος και το Ψυχή και Ύλη, ασχολούνται με τη συγκεκριμένη έρευνα. Το 1968, η φον Φραντς ήταν η πρώτη που υποστήριξε ότι η μαθηματική δομή του DNA είναι ανάλογη με αυτή του I Ching. Αναφέρεται στο I Ching σε ένα δοκίμιο «Σύμβολα του Unus Mundus», που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο της Ψυχή και Ύλη (Psyche and Matter) (von Franz 1992, 39–62).

Το βασικό ενδιαφέρον σε πολλά από τα έργα της ήταν η αντισταθμιστική λειτουργία του συλλογικού ασυνείδητου στην μονόπλευρη λειτουργία του Χριστιανισμού και της δεσπόζουσας εικόνας του Θεού, μέσω των παραμυθιών και της αλχημείας. Σε μια ανάλυση των οραμάτων του μάρτυρα αγ. Περπέτουα (von Franz 1980) γράφει ότι τέτοια οράματα μάς επιτρέπουν να αποκτήσουμε μια βαθιά γνώση της ασυνείδητης πνευματικής κατάστασης της εποχής. Δείχνουν τη βαθιά σύγκρουση εκείνης της εποχής και τη μετάβαση από τον Παγανισμό στον Χριστιανισμό. «Οι μάρτυρες εμφανίζονται από πολλές απόψεις ως τραγικά, ασυνείδητα θύματα ενός μετασχηματισμού που εκπληρώνεται στη συνέχεια βαθιά μέσα στο συλλογικό στρώμα της ανθρώπινης ψυχής: ο μετασχηματισμός της εικόνας του Θεού» (von Franz 1974, 9,35,75).

Ένα άλλο τέτοιο αντισταθμιστικό μοτίβο είναι ο συμβολισμός του ιερού σκεύους γκράαλ στο βιβλίο Θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου. Εδώ ασχολείται με τον ψυχολογικό συμβολισμό των τεκμηριωμένων θρύλων του Αγίου Δισκοπότηρου, εξελίσσοντας και ολοκληρώνοντας την ημιτελή έρευνα της Έμμα Γιουνγκ, την οποία η φον Φραντς κλήθηκε να αναλάβει και να δημοσιεύσει μετά τον θάνατό της (von Franz, 1970).

Στα οράματα του Ελβετού Αγίου Νικολάου του Φλέου ασχολήθηκε με τις πτυχές της σκοτεινής και κακής καθώς και της κοσμικής πλευράς, ως μέρος μιας πιο ολιστικής εικόνας του Θεού. Η Φον Φραντς λέει ότι τα οράματα αποκαλύπτουν βασικές τάσεις του συλλογικού ασυνείδητου που φαίνονται να προσπαθούν να αναπτύξουν περαιτέρω τον χριστιανικό συμβολισμό και να δώσουν σημεία προσανατολισμού, δείχνοντας εκεί που η ασυνείδητη ψυχή θέλει να μας αφήσει να παρατηρήσουμε και να κατανοήσουμε το πρόβλημα των αντίθετων και με αυτό να μας φέρvουν σε περισσότερη εγγύτητα και φόβο του Θεού (von Franz 1980, 129f).

Κατά την περίοδο 1941-1944 η φον Φραντς έγινε συνεργάτης του Ψυχολογικού Συλλόγου της Ζυρίχης. Εκεί δίδαξε για πρώτη φορά τα οράματα του Περπέτουα στις 7 Ιουνίου 1941, μελέτη η οποία αργότερα επεκτάθηκε και δημοσιεύθηκε ως το πρώτο της βιβλίο Το Όραμα του Περπέτουα. Στα επόμενα χρόνια πραγματοποίησε πολλές διαλέξεις στην Ψυχολογική Λέσχη της Ζυρίχης, που έγιναν η βάση πολλών βιβλίων της, μάλιστα μεταξύ του 1942 και του 1952 υπήρξε και βιβλιοθηκονόμος του Ιδρύματος. Το 1944 έγινε ένα από τα πλήρη μέλη της Λέσχης, ενώ το 1948 υπήρξε συνιδρυτής του Ινστιτούτου Κ. Γκ. Γιουνγκ στη Ζυρίχη.

Το 1974, η φον Φραντς μαζί με μερικούς από τους μαθητές της (René Malamud, Willi Obrist, Alfred Ribi και Paul Walder) ίδρυσαν το «Stiftung für Jungische Psychologie». Ο σκοπός του ιδρύματος αυτού υπήρξε η στήριξη της έρευνας και της διάδοσης των ευρημάτων στον τομέα της γιουνγκιανής ψυχολογίας του βάθους. Δημοσίευσε, επίσης, το περιοδικό Jungiana.

Ο Γιουνγκ ενθάρρυνε την φον Φραντς να ζήσει μαζί με την κατά 23 χρόνια μεγαλύτερή της συνάδελφο και γιουνγκιανή ψυχαναλύτρια Μπάρμπαρα Χάνα (Barbara Hannah). Όταν η Χάνα ρώτησε τον Γιουνγκ γιατί ήθελε τόσο πολύ να μείνουν μαζί, ο Γιουνγκ απάντησε ότι ήθελε η φον Φραντς «να δει ότι δεν είναι όλες οι γυναίκες σκληρές όπως η μητέρα της». Ο Γιουνγκ δήλωσε, επίσης, ότι «ο πραγματικός λόγος για τον οποίο πρέπει να ζείτε μαζί είναι ότι το κύριο ενδιαφέρον σας θα είναι η ψυχανάλυση και οι ψυχαναλυτές δεν πρέπει να ζουν μόνοι» (Dean 1992, 18). Οι δύο γυναίκες παρέμειναν φίλες για όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Η Ενασχόληση με το Παραμύθι

Το 1935 η Χέντβιγκ φον Μπάιτ (Hedwig von Beit) ζήτησε από τη Μαρί-Λουίζ φον Φραντς να τη βοηθήσει στη συγγραφή ενός βιβλίου για τα παραμύθια. Η φον Φραντς ξεκίνησε την έρευνα στην ερμηνεία των παραμυθιών που κράτησε 9 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων τα παραμύθια γίνονταν όλο και σημαντικότερα για την ερευνήτρια από ψυχολογικής άποψης. Το έργο της δημοσιεύθηκε στο βιβλίο Symbolik des Märchens (Συμβολισμός των Παραμυθιών)[3][21], χωρίς ωστόσο αναφορά στο όνομά της. Σε μεταγενέστερες διαλέξεις και βιβλία της συνδέει την ερμηνεία παραμυθιού με την καθημερινή ζωή. Ο Άλφρεντ Ρίμπι (Alfred Ribi) αναφέρει ότι η φον Φραντς θα μπορούσε να είναι η πρώτη που ανακάλυψε και κατέδειξε την ψυχολογική σοφία των παραμυθιών (Dean 1992, 58).

Η ερμηνεία της επάνω στα παραμύθια (von Franz 1970) βασίζεται στην άποψη του Γιουνγκ, ότι είναι δηλαδή αυθόρμητο προϊόν της ψυχής, και εκφράζει μόνον αυτό που είναι η ψυχή (Jung 1980, παρ. 432). Τούτο σημαίνει ότι αντιμετωπίζει τα παραμύθια ως εικόνες διαφόρων φάσεων της πραγματικότητας της ψυχής. Είναι η «καθαρότερη και απλούστερη έκφραση των συλλογικών ασυνείδητων ψυχικών διαδικασιών» και «αντιπροσωπεύουν τα αρχέτυπα με την απλούστερη, πλησιέστερη και πιο σύντομη μορφή τους» επειδή είναι λιγότερο επικαλυμμένα με συνειδητό υλικό από τους μύθους και τους θρύλους. «Σε αυτή την καθαρή μορφή, οι αρχέτυπες εικόνες μάς παρέχουν τα καλύτερα στοιχεία για την κατανόηση των διαδικασιών που συμβαίνουν στη συλλογική ψυχή».

«Το παραμύθι είναι αφεαυτού η καλύτερη ερμηνεία, δηλαδή το νόημά του περιέχεται στο σύνολο των μοτίβων που συνδέονται με το νήμα της ιστορίας. [...] Κάθε παραμύθι είναι ένα σχετικά κλειστό σύστημα που συνδυάζει ένα ουσιαστικό ψυχολογικό νόημα. Αυτό το νόημα εκφράζεται σε μια σειρά συμβολικών εικόνων και συμβάντων και μπορεί να ανακαλυφθεί σε αυτά». «Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όλα τα παραμύθια προσπαθούν να περιγράψουν το ένα και το αυτό ψυχικό γεγονός. Ένα γεγονός τόσο περίπλοκο και πολύπλοκο και τόσο δύσκολο για μας να συνειδητοποιήσουμε σε όλες τις διαφορετικές πτυχές του με εκατοντάδες ιστορίες και χιλιάδες επαναλήψεις, μέχρις ότου αυτό το άγνωστο γεγονός μεταδοθεί στη συνείδηση. Ακόμα και τότε, βέβαια, το θέμα δεν εξαντλείται. Αυτό το άγνωστο γεγονός είναι αυτό που αποκαλεί ο Γιουνγκ Εαυτό, δηλαδή η ψυχική πραγματικότητα του συλλογικού ασυνείδητου. [...] Κάθε αρχέτυπο είναι στην ουσία μόνο μία από τις πτυχές του συλλογικού ασυνείδητου, καθώς πάντα αντιπροσωπεύει ολόκληρο το συλλογικό ασυνείδητο (von Franz 1970, 1-2).

Ο ήρωας και η ηρωίδα των παραμυθιών -με τους οποίους ταυτίζεται ο αναγνώστης- θεωρούνται αρχέτυπα στοιχεία (όχι κοινό ανθρώπινο εγώ) που αντιπροσωπεύουν την αρχέτυπη βάση του συμπλέγματος του εγώ ενός ατόμου ή μιας ομάδας. «Ο ήρωας αποκαθιστά την υγιή, κανονική λειτουργία μιας κατάστασης στην οποία όλοι οι ‘‘εγωισμοί’’ της φυλής ή του έθνους αποκλίνουν από το ενστικτώδες βασικό σύνολο οντοτήτων τους. Ο ήρωας και η ηρωίδα σχηματίζουν το μοντέλο ενός εγώ [...] που επιδεικνύει το ορθά λειτουργικό εγώ, [...] σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Εαυτού» (von Franz 1970, 21-45).

Ο Γκότχιφ Άισλερ (Dr Gotthilf Isler) εξηγεί περαιτέρω: «Η μορφή του ήρωα καθώς και ολόκληρη η ιστορία αντισταθμίζουν αυτό που αρχικά ήταν ανεπαρκής ή λανθασμένη στάση συνείδησης. Η αρχική κατάσταση της ανάγκης, της δυστυχίας και των ελλείψεων επιλύεται στο τέλος, έχοντας μια δομή που είναι πιο ολοκληρωμένη από την αρχή. Κάτι τέτοιο αντιστοιχεί στην ανανέωση της κυβερνώσας συνείδησης (που εκφράζεται π.χ. στον νεαρό βασιλιά), προσανατολισμένη προς την ψυχική ολοκλήρωση κατά τρόπο καταλληλότερο για τις απαιτήσεις του Εαυτού απ' ό,τι προηγούμενα. Τα παραμύθια αντισταθμίζουν την ατομική συνείδηση, αλλά και μια ανεπαρκή στάση συλλογικής συνείδησης, η οποία στην ευρωπαϊκή κουλτούρα έχει διαμορφωθεί κυρίως από τον χριστιανισμό». Σε αντίθεση με τους προσωπικούς και υποκειμενικούς τρόπους ερμηνείας, η μοίρα του ήρωα δεν εννοείται ως ατομική νεύρωση, αλλά ως δυσκολίες και κίνδυνοι, που επιβάλλονται στον άνθρωπο από τη φύση του (Isler 1987, 100).

Το Πάθος για τη Φύση, Ερημητήριο Μπόλινγκεν, Ταξίδια και Τέλος

Η φον Φραντς ενδιαφερόταν με πάθος για τη φύση και την κηπουρική. Για να ικανοποιήσει την αγάπη της για τη φύση, αγόρασε ένα κομμάτι γης στα σύνορα ενός μεγάλου δάσους πάνω από το Bollingen. Εκεί, το 1958, έκτισε ένα τετράγωνο πύργο, ακολουθώντας το παράδειγμα του δασκάλου της. Ο πύργος προοριζόταν ως ερημητήριο, καθώς δεν είχε ούτε ηλεκτρικό ρεύμα ούτε υδραυλικές εγκαταστάσεις. Έπαιρνε τα ξύλα για τη θέρμανση και το μαγείρεμα από τα γύρω δάση. Εκτός από το σπίτι, υπήρχε μια λιμνούλα, άφθονη με φρύγανα και βατράχους, που αγαπούσε ιδιαίτερα. Ο πύργος τής επέτρεπε να «ξεφεύγει από τον σύγχρονο πολιτισμό και όλες του τις αναταραχές και να βρίσκει καταφύγιο στη φύση», όπως ανέφερε η αδελφή της. Εκείνη την εποχή αισθάνθηκε «σε συμφωνία με το πνεύμα της φύσης» και έγραψε πολλά βιβλία που είχε προγραμματίσει νωρίς στη ζωή της και τα οποία είχε συνειδητοποιήσει στο πέρασμα των χρόνων (Davies 2008, 54).

Ανάμεσα στις δεκαετίες του 1950 και του 1970, η φον Φραντς ταξίδεψε πολύ, όχι μόνο για διακοπές αλλά και για διδασκαλία. Επισκέφθηκε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία, η Αγγλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Σκωτία, καθώς και η Αμερική, η Αίγυπτος και ορισμένες ασιατικές χώρες. Μετά το 1986 γύρισε σε μια πιο εσωστρεφή ζωή στο σπίτι της στο Κούσναχτ της Ελβετίας. Αρκετές φορές το χρόνο αποσυρόταν για αρκετές ημέρες στον πύργο της στο Bollingen όπου επικεντρωνόταν κυρίως στο δημιουργικό της έργο, ειδικά στην αλχημεία, αν και συνέχισε να συναντά φίλους και ασθενείς από όλο τον κόσμο, (Kennedy-Xypolitas 2006, xxxvff). Στα τελευταία χρόνια της, η φον Φραντς υπέφερε από την ασθένεια του Πάρκινσον. Η Μπάρμπαρα Ντέιβις (Barbara Davies) αναφέρει ότι έπαιρνε ελάχιστα φάρμακα, έτσι ώστε να μπορεί να κρατά καθαρό τον νου και τη συνείδησή της, παρόλο που την επηρέαζε όλο και περισσότερο η ασθένειά της μέχρι τον θάνατο (Davies 2008, 58).

Εργογραφία

• Alchemical Active Imagination.ISBN0-87773-589-1
• Αλχημεία (1994, Αθήνα, Ιάμβλιχος). ISBN 9789602680476
• Animus and Anima in Fairy Tales.ISBN1-894574-01-X
• Archetypal Dimensions of the Psyche.ISBN1-57062-426-7
• Η Αρχετυπική Πορεία της Εξατομίκευσης (2013, Αθήνα, Ίσις). ISBN 9786188101906
• Archetypal Patterns in Fairy Tales.ISBN0-919123-77-5
• Αρχετυπικά Θέματα στα Παραμύθια (1994, Αθήνα, Ίσις). ISBN 9789609967037
• Aurora Consurgens: A Document Attributed to Thomas Aquinas on the Problem of Opposites in Alchemy. Inner City Books, Toronto, 2000. ISBN0-919123-90-2
• C. G. Γιουνγκ: His Myth in Our Time.ISBN0-919123-78-3
• Creation Myths.ISBN0-87773-528-X
• Dreams. Shambhala, Boston, 1991. ISBN0-87773-901-3
• Feminine in Fairy Tales.ISBN1-57062-609-X
• Individuation in Fairy Tales.ISBN1-57062-613-8
• Interpretation of Fairytales. Spring Publications, Dallas, 8th Printing, 1987. ISBN0-88214-101-5
• Light from the Darkness: The Paintings of Peter Birkhäuser.ISBN3-7643-1190-8 (1980)
• Number and Time.ISBN0-8101-0532-2 (1974)
• On Divination and Synchronicity: ...ISBN0-919123-02-3
• On Dreams & Death: A Γιουνγκian Interpretation.ISBN0-8126-9367-1
• Projection and Re-Collection in Γιουνγκian Psychology: Reflections of the Soul.ISBN0-87548-417-4
• Psyche and Matter, Shambhala, Boston (1992). ISBN0-87773-902-1
• Psychological Meaning of Redemption Motif in Fairytales.ISBN0-919123-01-5
• Puer Aeternus: A Psychological Study of the Adult Struggle With the Paradise of Childhood.ISBN0-938434-01-2
• The Cat: A Tale of Feminine Redemption.ISBN0-919123-84-8
• The Golden Ass of Apuleius: The Liberation of the Feminine in Man.ISBN1-57062-611-1
• The Interpretation of Fairy Tales.ISBN0-87773-526-3
• The Passion of Perpetua: A Psychological Interpretation of Her Visions. Inner City Books, Toronto, 2004. ISBN1-894574-11-7
• The Problem of the Puer Aeternus.ISBN0-919123-88-0
• The Shadow and Evil in Fairy Tales.ISBN0-87773-974-9
• The Way of the Dream.ISBN1-57062-036-9
• The Way of the Dream DVD
• Time Rhythm and Repose.ISBN0-500-81016-8

Βιβλιογραφία

• Davies, Barbara (2008) «Marie-Louise von Franz: Her Life and Work», in James A. Hall and Daryl Sharp, Marie-Louise von Franz: The Classic Jungian and The Classic Jungian Tradition, Inner City Books, Toronto. 
• Dean, L. (1992) «Franz's portrait of Barbara Hannah», in Hannah's The Cat, Dog and Horse Lectures, Chiron.
• Frazer Boa, (1988), The Way of the Dream. Windrose Films, Toronto.
• Jung, Carl G. (1968) Man and His Symbols New York, Dell Publishing.
• Jung, C. G. (1980) The Phenomenology of the Sprit in Fairytale, in Collected Works, Vol. 9,I, Princeton/Bollingen.
• Kennedy-Xypolitas, Emmanuel (2006), «Chronology», in Kennedy-Xypolitas, The Fountain of the Love of Wisdom, An homage to Marie-Louise von Franz, Chiron Publications Wilmette, Illinois.
• Kirsch, Thomas, B. (2012) The Jungians: A Comparative and Historical Perspective. Routledge.
• Maguire, Anne (2008), «Marie-Louise von Franz: Doyenne», in James A. Hall and Daryl Sharp, Marie-Louise von Franz. The Classic Jungian and the Classic Jungian Tradition, Inner City Books, Toronto.
• Ribi, Emmanuel (2006), «Obituary», in Kennedy-Xypolitas, Emmanuel, The Fountain of the Love of Wisdom. An homage to Marie-Louise von Franz, Chiron Publications Wilmette, Illinois
• von Franz, Marie-Anne B. (2006), «Some Biographic Data on Marie-Louise von Franz», in Emmanuel Kennedy-Xypolitas (ed.) The Fountain of the Love of Wisdom. An homage to Marie-Louise von Franz, Chiron Publications Wilmette, Illinois
• von Franz, Marie-Louise (1970) An Introduction to the Psychology of Fairytales, Zurich, New York: Spring Publications.
• von Franz, Marie-Louise (1970) The Grail legend with Emma Jung. Putnam's sons/C.G. Jung Foundation, New York.
• von Franz, Marie-Louise (1970) An Introduction to the Psychology of Fairytales, Zurich, New York.
• von Franz, Marie-Louise (1972) Problems of the Feminine in Fairytales, Spring Publications Zurich, New York, and Boston, Shambhala 1993.
• von Franz, Marie-Louise (1974), Shadow and Evil in Fairytales, Spring Publications, Zurich, New York and Shambhala, Boston.
• von Franz, Marie-Louise (1974) Number and Time, Northwestern.
• von Franz, Marie-Louise (1979) Alchemical Active Imagination, Spring Publ., Texas.
• von Franz, Marie-Louise (1980) The Passion of Perpetua, A psychological interpretation of Her Visions, The Jungian Classical Series, Spring Publications, Dallas.
• von Franz, Marie-Louise (1980 & 1991) Die Visionen des Niklaus von Flüe, Daimon.
• von Franz, Marie-Louise (1992) Psyche and Matter, Shambhala.
• von Franz Marie-Louise (2000), Aurora Consurgens,a Document Attributed to Thomas Aquinas on the Problem of Opposites in Alchemy, Companion Work to C.G. Jung's Mysterium Conjunctionis. Translated by R.F.C. Hull and A.S.B. Glover (Studies in Jungian Psychology), Inner City Books.
• von Franz, Marie-Louise (2006) Book of the Explanation of the Symbols. Kitāb Ḥall ar-Rumūz by Muḥammad Ibn Umail. Psychological Commentary by Marie-Louise von Franz (= Corpus Alchemicum Arabicum. Vol. I A). Translated by Salwa Fuat and Theodor Abt, edited by Theodor Abt, Living Human Heritage Publications, Zurich.

Πηγές και περαιτέρω ανάγνωση

Marie-Louise φον Φραντς
Εκδόσεις από και για τη Marie-Louise von Franz στον κατάλογο Helveticat της Ελβετικής Εθνικής Βιβλιοθήκης
Ιστότοπος με κατάλογο όλων των έργων της von Franz σε όλες τις γλώσσες.
Πώς τα Παραμύθια Διαμορφώνουν τη Ζωή μας
Άρθρο στο Paideusis αρχειοθετημένο στο Wayback Machine (archived October 27, 2009) – Journal for Interdisciplinary and Cross-Cultural Studies (1998) 

 K.K.