Η προέλευση της Λίλιθ χάνεται στο χρόνο πριν από το χρόνο. Αναδύθηκε από το χάος. Είναι η πρωταρχική θηλυκή ενέργεια που διαχωρίζεται από τον Αδάμ και την Εύα, εκφράζοντας κάποιες βασικές ασυνείδητες όψεις της θηλυκής Ύπαρξης.

Αν ακολουθήσουμε τα μυθολογικά ίχνη αυτών των θεοτήτων πίσω στο παρελθόν, προκειμένου να κατανοήσουμε την πηγή της σκοτεινιάς τους, όχι μόνο θα ανακαλύψουμε πως υπήρξε μια μεγάλη αλλαγή της εικόνας του θηλυκού στο συλλογικό ασυνείδητο, αλλά θα καταλάβουμε και ποια είναι η πηγή αυτού του υπόγειου ρεύματος ανησυχίας που χρειάζεται να καταπραϋνθεί και να θεραπευτεί στην προσωπική μας ζωή.

Η Λίλιθ πρωτοπαρουσιάζεται στη σουμεριακή μυθολογία πριν από 5.000 χρόνια. Είναι η υπηρέτρια της Ινάννα, της βασίλισσας του Ουρανού και η δουλειά της είναι να μαζεύει άντρες από τους αγρούς για τις ιερές τελετές. Σε μια άλλη σουμεριακή ιστορία η Λίλιθ ζει στο ιερό δέντρο χουλούπου, το οποίο φύτεψε η Ινάννα στον ιερό της κήπο. Εκεί συνοδευόταν από το φίδι που δεν μπορεί να γητευτεί, το άγριο πουλί Άντζου και τα μικρά του. Αυτά τα πλάσματα είναι τμήματα της αδάμαστης φύσης της Λίλιθ και κατέχουν γνώση που πρέπει να μεταφέρουν στην Ινάννα. Αλλά η Ινάννα δεν είναι έτοιμη να δεχτεί τη γνώση κι έτσι καλεί τον αδελφό της Γκιλγκαμές να κόψει το δέντρο. Το φίδι σκοτώνεται, το πουλί πετά μακριά με τα μικρά του και η Λίλιθ φεύγει για την ερημιά.

Σε αυτή τη δεύτερη ιστορία ίσως βρίσκεται και το θεμέλιο του πλέον γνωστού εβραϊκού μύθου, της Λίλιθ ως πρώτης συζύγου του Αδάμ. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου ο Γιαχβέ δημιουργεί τον Αδάμ και τη Λίλιθ από τη γη. Για τον Αδάμ χρησιμοποίησε καθαρό χώμα, ενώ για τη Λίλιθ ακάθαρτο. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο ο Αδάμ ζήτησε από τη Λίλιθ πλήρη υποταγή. Εκείνη, διεκδικώντας την ισότητα έφυγε για την Ερυθρά Θάλασσα, σε μια ισόβια εξορία. Εκεί ζευγάρωσε με δαιμονικά πνεύματα και γέννησε δαίμονες. Ο Γιαχβέ προσπαθεί για άλλη μια φορά να πλάσει ένα σύντροφο για τον Αδάμ. Τούτη τη φορά παίρνει το ένα του πλευρό και το μεταμορφώνει σε Εύα. Η Εύα είναι πλέον δημιούργημα από τον Αδάμ και όχι ανεξάρτητη σαν τη Λίλιθ. Ο μύθος, αναμφίβολα πατριαρχικός κατά τον Μιρτσέα Ελιάντε (Mircea Eliade), αναφέρει πως εξαιτίας της απόρριψής της από τον Αδάμ η Λίλιθ επιστρέφει τις νύχτες για να πάρει την εκδίκησή της.

Μια άλλη θηλυκή μορφή της εβραϊκής μυθολογίας που έχει τις ρίζες της στη Λίλιθ είναι η Σεκινά, η Αγαπημένη του Θεού, γνωστή ως Σοφία από τους Γνωστικούς Χριστιανούς. Αντιπροσωπεύει την αρχή της σοφίας, μια θηλυκή όψη της θεότητας, που αργότερα οι Χριστιανοί την αποκάλεσαν Άγιο Πνεύμα. Η Λίλιθ είναι η «κατώτερη» όψη της Σεκινά, η ρίζα του δέντρου που αναζητά τις θρεπτικές ουσίες μέσα στο χώμα προκειμένου τα κλαδιά της Σοφίας να αγγίξουν τον Ουρανό και να φέρουν καρπούς. Αργότερα, η Ιουδαιοχριστιανική θρησκεία εξύψωσε την αρσενική πλευρά της θεότητας, στερώντας την πνευματικότητα από την ύλη και την απτή, αισθητή πραγματικότητα. Με αυτόν τον τρόπο η «κατώτερη» Σεκινά έγινε ακάθαρτη, ανίερη. Οι Ιουδαίοι, εξαιτίας της περιπλάνησής τους στη Σουμερία και τη Βαβυλωνία, γνώριζαν τις θεότητες Ινάννα και Αστάρτη. Αυτές οι θεές λατρεύονταν ως ενσωματώσεις της αγάπης σε μια τελετουργία ιερού γάμου μεταξύ των ιερειών και των βασιλέων. Σε αυτούς τους πολιτισμούς, όπως και στον Κελτικό, η θεά ήταν εκείνη που έδινε στο βασιλιά τη δύναμή του μέσω της αγάπης της. Ωστόσο, η πολιτισμική μετάβαση σε αρσενικούς θεούς μετέτρεψε αυτές τις τελετουργίες αγάπης σε ανόσια και βλάσφημα τυπικά. Παρόλα αυτά ο απόηχος του ιερού γάμου φτάνει ακόμη και στη Βίβλο, μέσω του Άσματος Ασμάτων του βασιλέως Σολομώντος.

Οι Τρεις Λίλιθ

Όσον αφορά την αστρολογία υπάρχουν τρεις Λίλιθ και χρειάζονται τρεις διαφορετικές αστρολογικές εφημερίδες για να τις βρει κανείς. Υπάρχει ο αστεροειδής Λίλιθ, που περιπλανιέται στη ζώνη των αστεροειδών, ανάμεσα στον Άρη και το Δία, η αμφισβητούμενη Σκοτεινή Σελήνη Λίλιθ και η Μαύρη Σελήνη Λίλιθ, ένα αφηρημένο, γεωμετρικό σημείο στο διάστημα.

Ο Αστεροειδής Λίλιθ

Ο αστεροειδής #1181 φέρει το όνομα Λίλιθ και κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο κάθε τέσσερα χρόνια περίπου. Γενικά, όλοι οι αστεροειδείς με θηλυκά ονόματα αντιπροσωπεύουν όψεις της θηλυκής θεότητας και η Λίλιθ είναι μία από τις αρχαιότερες. Σε ό,τι αφορά στην ερμηνεία, ο αστεροειδής αντιπροσωπεύει τις δαιμονοποιημένες όψεις του θηλυκού. Στην πραγματικότητα όλες αυτές οι απόψεις δεν είναι παρά προβολές μιας μακράς πολιτισμικής επεξεργασίας της πατριαρχικής κοινωνίας, που εκτιμά τις θηλυκές όψεις ως επικίνδυνες και ντροπιαστικές. Έτσι, η ισχυρή θέση του αστεροειδούς στο γενέθλιο χάρτη είναι πιθανό να δείχνει ένα πρόσωπο που δεν ταιριάζει στο πολιτιστικό στερεότυπο, που δεν θέλει να συμβιβάζεται με τις κοινωνικές προσδοκίες με αποτέλεσμα να υφίσταται κάποιο είδος εξορίας από την κοινότητα.

Στο κλασικό βιβλίο «Οι Θεές Αστεροειδείς» (Asteroid Coddesses), η Λίλιθ περιγράφεται με τις έννοιες της εσωτερικής μανίας και της προσβολής. Θέτει τον εαυτό της εκτός και πετά μακριά, στην εξορία. Είναι εντελώς ανεξάρτητη και αρνείται να υποταχθεί στην εξουσία κάποιου άλλου. Δεν συμβιβάζει τις πεποιθήσεις της. Μας ζητά να την αντιμετωπίζουμε κατά πρόσωπο και με όρους ισότητας.

Η Σκοτεινή Σελήνη Λίλιθ

Ορισμένοι λένε πως είναι μια δεύτερη Σελήνη που κυκλώνει τη Γη, μια μυστηριώδης σκοτεινή Σελήνη που φαίνεται σπάνια στον ουρανό όταν βρίσκεται αντίθετα στον Ήλιο, ή όταν η σκοτεινή σιλουέτα της περνά μπροστά από τον Ήλιο. Αν και η ύπαρξή της δεν έχει επαληθευτεί, οι αστρονόμοι που ισχυρίζονται ότι την είδαν, αναφέρουν πως έχει το 1/3 του μεγέθους της Σελήνης και ότι βρίσκεται τρεις φορές μακρύτερα από ό,τι η Σελήνη. Χρειάζεται 119 ημέρες για να κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη, διασχίζοντας ανά δέκα περίπου ημέρες και ένα σημείο του Ζωδιακού. Παρόλο που υποτίθεται ότι την παρατήρησαν ήδη από το 1618, χρειάστηκαν ακριβώς τρεις αιώνες για να μελετηθεί αστρολογικά από τον αστρολόγο Σεφάριαλ (Sefarial).

Σαν σύννεφο σκόνης η Σκοτεινή Σελήνη Λίλιθ απορροφά το φως στον εαυτό της, εντελώς διαφορετικά από ό,τι ο γνωστός μας δορυφόρος. Ενώ η Σελήνη αντιπροσωπεύει τα προσωπικά, υποκειμενικά συναισθήματα, η Σκοτεινή Σελήνη αντιπροσωπεύει ένα απρόσωπο, πρωταρχικό δημιουργικό ένστικτο που αναζητά την ταυτότητά του πέρα από φυσικά και συγκινησιακά βασίλεια. Σύμφωνα με την έρευνα του Ντέλφιν Τζέι (Delphine Jay), ενός άλλου αστρολόγου που ασχολήθηκε με τη Λίλιθ, το αποτέλεσμα της επίδρασης της Σκοτεινής Σελήνης Λίλιθ είναι εντελώς απρόσωπο. Όταν εκφράζεται με τρόπο εγωκεντρικό, μπορεί να είναι εντελώς αρνητική. Όταν, όμως, το συγκινησιακό της περιεχόμενο μεταφέρεται σε ανώτερα κέντρα, τότε διεγείρει τη δημιουργική, τη νοητική, την αισθητική, ακόμη και την πνευματική έκφραση. Συμβολίζει την αυστηρά αντικειμενική προσέγγιση των πραγμάτων και κάτι τέτοιο οδηγεί έξω και πέρα από τα συμβατικά εθιμικά όρια, σε περιοχές όπου είναι δυνατόν να εξερευνήσουμε την πνευματική μας κληρονομιά.

Η Μαύρη Σελήνη Λίλιθ

Η λεπτότερη και πλέον ενδιαφέρουσα από τις τρεις Λίλιθ είναι η Μαύρη Σελήνη. Δεν πρόκειται για κάποιο φυσικό σώμα, αλλά για ένα αφηρημένο γεωμετρικό σώμα στον ουρανό. Εξαιτίας της ελλειπτικής της τροχιάς η Σελήνη έχει δύο κέντρα. Η Γη είναι το ένα και η Μαύρη Σελήνη Λίλιθ είναι το άλλο. Τούτο το σημείο μπορούμε να το περιγράφουμε και ως απόγειο της τροχιάς της Σελήνης, δηλαδή το πλέον απομακρυσμένο σημείο της Σελήνης από τη Γη.

Το βαρυτικό κέντρο του συστήματος Γη-Σελήνη βρίσκεται μέσα στη Γη. Ως τμήμα του συστήματος Γη-Σελήνη, η Μαύρη Σελήνη είναι ένα σημείο ή μία ενεργειακή δίνη δεμένη με το κέντρο της Γης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η Λίλιθ είναι ένας δίδυμος ενεργειακός πυρήνας της Γης, μια βαθιά κρυμμένη πύρινη καρδιά, που τρέφει και συντηρεί τα σώματά μας και το σώμα της Γης. Η δημιουργική ζωτικότητα του Ήλιου δίνει ζωή στη Γη και ανεφοδιάζει αυτόν τον εσωτερικό πύρινο πυρήνα.

Ως κεντρικό σημείο της τροχιάς της Σελήνης, η Μαύρη Σελήνη Λίλιθ λειτουργεί σε σχέση με το σύστημα Γη-Σελήνη και με τον Ήλιο. Ως δεύτερο σημείο αναφοράς δίνει μια αίσθηση ρυθμού στη Γη, εξυψώνοντας τη δυναμική των σχέσεων πέρα από τις προσωπικές ενέργειες της Σελήνης σε πιο λεπτές διαστάσεις, ουσιαστικές για τη ζωή μας. Καθώς μάλιστα αντιπροσωπεύει το κοντινότερο σημείο της τροχιάς της Σελήνης ως προς τον Ήλιο, είναι και σημείο αναφοράς για την προσωπική μας ζωή, που μας φέρνει σε επαφή με την ουσία της Γης και τις εσωτερικές δυνάμεις της, οι οποίες τροφοδοτούνται από τον Ήλιο. Πρόκειται για εκείνο το είδος της συγκινησιακής διάνοιας που αντλεί την πληροφορία της από το ένστικτο. Ωστόσο, αφού ο πολιτισμός μας έχει χάσει -ή μάλλον απορρίψει- αυτό το είδος φυσικής σοφίας, είναι πολύ δύσκολο να το δεχθούμε και να το εμπιστευτούμε. Οι σχέσεις που φέρουν τη σφραγίδα της Λίλιθ είναι συναντήσεις ψυχής προς ψυχή και οδηγούν σε ένα βαθύτερο κέντρο, εκεί όπου η προσωπική και η απρόσωπη εμπειρία συγχωνεύονται.

Η Τριπλή Θεά Λίλιθ

Οι τρεις Λίλιθ μαζί αντικατοπτρίζουν την τριπλή θεότητα, παρούσα σε όλες σχεδόν τις μυθολογίες του κόσμου. Ουσιαστικά ταντρική, η Λίλιθ μετουσιώνει την ενέργεια, οδηγώντας τη σε ανώτερα επίπεδα. Η απρόσωπη ενέργειά της ανοίγει διάφανα πεδία του νου, ασυννέφιαστα από τους περιορισμούς και το βάρος της συλλογικής κρίσης. Οι τρεις όψεις δονούνται σε διαφορετικές συχνότητες δημιουργώντας ένα είδος κλίμακας. Αυτή η κλίμακα είναι που ανοίγει κανάλια εξαγνισμού και πνευματοποίησης του συγκινησιακού φορέα της ανθρωπότητας. Η Σκοτεινή Σελήνη έχει την ταχύτερη τροχιά, σαν τα σύννεφα που περνούν μπροστά από το πρόσωπο του Ήλιου. Αντιπροσωπεύει τις ατομικοποιημένες επιθυμίες της ψυχής, στις οποίες αρνούμαστε την ικανοποίηση. Ο αστεροειδής Λίλιθ συμβολίζει τα απωθημένα στοιχεία του ατομικού ασυνείδητου και συνδέεται συχνά με τη σεξουαλικότητα, το θυμό και τη διαμαρτυρία. Η Μαύρη Σελήνη είναι μια ενεργειακή δίνη που σκίζει τα πέπλα της πλάνης με το ξίφος της αλήθειας. Ο τροχιακός της κύκλος των οκτώ ετών και 10 μηνών συσχετίζεται με τους κομβικούς κύκλους της Σελήνης και έχει παρόμοια καρμικά αποτελέσματα.

Η αστρομυθολόγος Δήμητρα Τζορτζ (Dimitra Tzortz) υποθέτει πως αν και κάθε Λίλιθ εμπεριέχει το συνολικό συμβολικό μήνυμα του αρχέτυπου, εντούτοις η κάθε μία ξεχωριστά απεικονίζει διαφορετικές φάσεις της μυθολογίας του. Έτσι, «ο κύκλος της εμπειρίας της Λίλιθ, αναπτύσσεται με τη Σκοτεινή Σελήνη Λίλιθ και ολοκληρώνεται με τη Μαύρη Σελήνη Λίλιθ».

Η Τέταρτη Λίλιθ

Υπάρχει και Τέταρτη Λίλιθ. Είναι αρκετοί εκείνοι που πιστεύουν ότι η Τέταρτη Λίλιθ είναι το άστρο Αλγκόλ, στον αστερισμό του Περσέα. Άστρο με αρκετά κακή φήμη. Ο Αλγκόλ θεωρείται το Μάτι ή η Κεφαλή της Μέδουσας, εκείνης που έχει την ικανότητα να απολιθώνει. Πρόκειται για μια εξίσου απωθημένη και καταπιεσμένη θηλυκή όψη, η οποία διεκδικεί το μερίδιό της στη δημιουργική διαδικασία. Τo μάτι της Μέδουσας παρατηρεί «με μια αντικειμενικότητα ισοδύναμη με αυτή της Φύσης. Σπρώχνει την ψυχή να δει την γυμνή αλήθεια, τη μία πραγματικότητα πίσω από τις μυριάδες μορφές, τις πλάνες και τις άμυνές μας». Μια τέτοια αλήθεια απολιθώνει τον ορθολογικό νου, με τον ίδιο τρόπο που τον απολιθώνουν τα κόαν του Ζεν και επιτρέπουν τη διείσδυση των ανώτερων αληθειών.

Οι εβραίοι παρατηρητές των άστρων γνωρίζουν τον Αλγκόλ ως Λίλιθ και δεν είναι απίθανο τελικά η Τέταρτη Λίλιθ να υφίσταται. Ποια είναι η διάστασή της, όμως; Ίσως η διάσταση της Τέταρτης Λίλιθ να είναι κυρίαρχα κοσμική. Καθώς τα άστρα αντανακλώνται στην ανθρώπινη μυθολογία, φέρνει τις επιδράσεις της στα γήινα δρώμενα, χωρίς όμως να αποποιείται τον κοσμικό της ρόλο. Ο κοσμικός της ρόλος είναι η ευλογία του θηλυκού στοιχείου μέσα στο δημιουργικό σύμπαν. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή, στα πλαίσια της οποίας το θηλυκό στοιχείο αναπροσδιορίζει το ρόλο του και σιγά-σιγά βρίσκει τον εαυτό του σε μια ανώτερη κλίμακα από εκείνη την οποία κατείχε στις αρχαίες μητριαρχικές κοινωνίες. Η τελική έκβαση αυτής της αλλαγής θα επιτρέψει ένα χαμόγελο της σκοτεινής θεάς.

Επίλογος

Μακρινός απόηχος του παρελθόντος, η Λίλιθ είναι μία από τις σκοτεινές θεές, σαν την Περσεφόνη του χειμώνα, την σκοτεινή Εκάτη, την μαύρη μητέρα Κάλι, την Ανδρομέδα στον μύθο του Περσέα, την Ελένη της Τροίας, την Βεατρίκη στη «Θεία Κωμωδία», την Δουλτσινέα στον Δον Κιχότη κ.λπ.

Φτάνοντας στο σήμερα η Λίλιθ έχει σταδιακά μετουσιωθεί από πλάσμα δαιμονικό σε σύμβολο θηλυκότητας, όπου ως αυθεντικό θηλυκό ίνδαλμα απαρνείται ακόμα και τον κήπο της Εδέμ για χάρη της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της. Η δαιμονική πλευρά της απορρίπτεται και βιώνεται ως Θεότητα-Προστάτιδα της σκοτεινής γυναικείας πλευράς αλλά και του γυναικείου ερωτισμού.

Ο ψυχολόγος Καρλ Γκ. Γιουνγκ (C.G. Jung) αποδίδει στη Λίλιθ αρχετυπική μορφή που έχει τις ρίζες της στο συλλογικό ασυνείδητο και εμφανίζεται με θηλυκή μορφή ως Άνιμα (Anima) «εσωτερική θηλυκή προσωπικότητα», αν το άτομο είναι άνδρας, ή με αρσενική μορφή ως Άνιμους (Animus) «εσωτερική αρσενική προσωπικότητα», αν το άτομο είναι γυναίκα.

Ως Άνιμα, λοιπόν, αναφέρει ο Καρλ Γιουνγκ πως είναι «η συνάντηση με την εικόνα της ψυχής, το συμπληρωματικό, αντίθετο τμήμα της ψυχής που εκφράζει τόσο την προσωπική σχέση μας με την ίδια την ψυχή όσο και την ατομική ανθρώπινη εμπειρία του αντίθετου φύλου. Παριστάνει την εικόνα του άλλου φύλλου που φέρουμε μέσα μας σαν άτομα και σαν μονάδες. Είναι ο φυσικός δείκτης της εσωτερικής ψυχολογικής κατάστασής μας και όποιος αναζητά την αυτογνωσία χρειάζεται να της δώσει την κατάλληλη προσοχή».

Η Λίλιθ αναδύεται από τα σκοτεινά βάθη του συλλογικού ασυνείδητου για να ανακτήσει τη θέση της και αυτού του είδους η κατανόηση της ψυχής διαφοροποιεί και την συνειδητή μας στάση. Το αποτέλεσμα είναι ένας καταπληκτικός εμπλουτισμός των περιεχομένων της συνείδησης και μια διεύρυνση της προσωπικότητας και της αυτογνωσίας.

Βιβλιογραφία

    • Barbara Koltuv, Λίλιθ η Σκοτεινή Θηλυκή Αρχή, Ιάμβλιχος 1991.
    • Sylvia Brinton Perrera, Κάθοδος στη Θεά, Ιάμβλιχος 2013.
    • Jolande Jacobi, Βασικές Αρχές της Ψυχολογίας του C.G. Jung, Ιάμβλιχος 2005.
    • Demetra George, Asteroid Coddesses, ACS Publications 1986.
    • Susan Griffin, Unremembered Country, Copper Canyon Press 1987.
    • Diane Wolkstein et al, Inanna: Queen of Heaven and Earth, N.Y. Harper 1983.

Θ.Σ.