Η δομή, η λειτουργία και ο ρόλος του νου στην εξέλιξη του ανθρώπου, καθώς και στη διαμόρφωση του κόσμου μας. Ο νους ως εργαλείο δημιουργίας και έρευνας, αλλά και ως ένα βασικό «όπλο» του πνευματικού μαχητή εντός μας.

Ως ανθρώπινα όντα διαθέτουμε την ικανότητα να σκεπτόμαστε και να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας μέσω του νου. Όπως επιβεβαιώνει η επιστήμη, τα ερεθίσματα των πέντε αισθήσεων διοχετεύονται στον εγκέφαλο όπου, μέσω νοητικής επεξεργασίας, ο κόσμος γύρω μας λαμβάνει τη μορφή που όλοι γνωρίζουμε. Με άλλα λόγια, ο νους αποτελεί έναν δέκτη που μορφοποιεί τους ενεργειακούς κραδασμούς που λαμβάνει από το περιβάλλον, τους ταξινομεί και τους οργανώνει σε αναγνωρίσιμα πρότυπα.

Όμως ο νους εκτός από δέκτης είναι και δημιουργός. Εκ πρώτης όψεως, ίσως να είναι δύσκολο να αποδεχτούμε και να αφομοιώσουμε το γεγονός ότι η σκέψη έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την πράξη. Και όμως, η σκέψη πάντα προηγείται της πράξης και είναι εκείνη που ως πυξίδα ελέγχει κάθε πράξη και την κατευθύνει προς τον επιδιωκόμενο σκοπό. Άλλωστε κάθε δημιούργημα του ανθρώπου στο φυσικό κόσμο έχει πρώτα προ-υπάρξει ως μορφή σκέψης. Κάθε τι που χρησιμοποιούμε και βιώνουμε στην καθημερινότητα έχει γεννηθεί πρώτα ως σκέψη στο νου του αρχιτέκτονα, του εφευρέτη, του καλλιτέχνη, του κοινωνιολόγου, του επιστήμονα κ.ο.κ. Αν θέλουμε πραγματικά να συμμετέχουμε ενεργητικά στην πορεία της παγκόσμιας Εξέλιξης οφείλουμε να κατανοήσουμε το ρόλο της σκέψης στη διαμόρφωση του κόσμου μας.

Από μια άλλη οπτική γωνία, ο νους ή αλλιώς το νοητικό σώμα αποτελεί έναν φορέα μέσω του οποίου λειτουργεί και εκπαιδεύεται εξελικτικά, αλλά και μέσω του οποίου χειρίζεται το περιβάλλον του ο πραγματικός Άνθρωπος, πού δεν είναι άλλος από την αγνή πνευματική μας υπόσταση.

Αυτός ο αληθινός μας Εαυτός αναφέρεται στην εσωτερική παράδοση ως Πνευματικός Σπινθήρας και αποτελεί τον συνειδησιακό πυρήνα και το κέντρο βάρους όλης μας της ύπαρξης. Ο Πνευματικός Σπινθήρας, καθώς κατέρχεται προς την ύλη για να λάβει την εμπειρία της, ενδύεται, διαδοχικά, με φορείς (σώματα) ο καθένας εκ των οποίων αποτελείται από την «ύλη» ενός αντίστοιχου πεδίου του εκδηλωμένου Σύμπαντος. Έτσι δομεί έναν υλικό φορέα που δεν είναι άλλος από το φυσικό μας σώμα, έναν αιθερικό φορέα που σχετίζεται με τη ζωτικότητα και το νευρικό σύστημα, έναν αστρικό φορέα που σχετίζεται με τις συγκινήσεις και έναν νοητικό φορέα που σχετίζεται με τη σκέψη. Όλα αυτά τα σώματα συνιστούν εργαλεία μέσω των οποίων ο πραγματικός 'Aνθρωπος αλληλεπιδρά με τον κόσμο γύρω του. Και είναι η εμπειρία από τη χρήση τους που φέρνει σε ύπαρξη τις λανθάνουσες ικανότητες της ύπαρξης και τις θέτει στην υπηρεσία της Εξέλιξης. Όπως ακριβώς κάθε τεχνίτης μαθαίνει και εξελίσσει την «τέχνη του» με τη βοήθεια των εργαλείων του.

Σε προηγούμενα άρθρα παρουσιάσαμε το φυσικό-αιθερικό και το αστρικό σώμα. Στο παρόν άρθρο, εμβαθύνοντας ακόμα περισσότερο στις εσωτερικές διαστάσεις του ανθρώπου, θα ψηλαφίσουμε το νοητικό σώμα και θα προσπαθήσουμε να αποκτήσουμε μια εντύπωση της πραγματικής του φύσης. Επίσης θα σκιαγραφήσουμε το νοητικό πεδίο, το «χώρο» δηλαδή μέσα στον οποίο λειτουργεί το νοητικό σώμα.

Νοητικό Σώμα: Σύνθεση, Δομή και Λειτουργίες

Το νοητικό σώμα ή αλλιώς ο νους του ανθρώπου, είναι ο φορέας του Εγώ, του Διανοητή, και το έργο του σχετίζεται με τη σκέψη. Γεννιόμαστε με το δώρο του νου και την πολύτιμη ικανότητα της σκέψης, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, μας βοηθά αφενός να αφομοιώνουμε συνειδησιακά, τόσο τα εξωτερικά, όσο και τα εσωτερικά ερεθίσματα αλλά και αφετέρου να εκφραζόμαστε δημιουργικά.

Η «ύλη» του νοητικού σώματος είναι αρκετά πιο λεπτεπίλεπτη από εκείνη του αιθερο-φυσικού και του αστρικού σώματος και ο κραδασμός της αρκετά πιο γρήγορος. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε το νοητικό σώμα σαν ένα ενεργειακό ωοειδές που διαπερνά αλλά και ξεπερνά σε μέγεθος το φυσικό σώμα και εκτείνεται ακόμη πιο πέρα και από την αστρική αύρα.

Το νοητικό σώμα αυξάνει σε μέγεθος καθώς εκπαιδεύεται και εξελίσσεται, αλλά επίσης γίνεται λαμπρότερο και αρχίζει να παρουσιάζει καθαρότερο περίγραμμα και σαφέστερη οργάνωση όταν η ποιότητα του είναι τέτοια που του επιτρέπει να καταστεί φορέας έκφρασης των βαθύτερων πνευματικών ιδιοτήτων του ανθρώπου.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του νοητικού σώματος είναι η ταχύτητα αντίληψης, μιας αντίληψης που ωστόσο δεν περιορίζεται από τα δεδομένα των φυσικών αισθήσεων και του εγκεφάλου αλλά λειτουργεί στο δικό της πεδίο ύπαρξης ως μια άμεση βίωση και αλληλεπίδραση.

Το νοητικό σώμα δομείται, εκπαιδεύεται και εξελίσσεται με τη βοήθεια της λειτουργίας της σκέψης και της δημιουργικής φαντασίας. Έτσι, για παράδειγμα, με την εξάσκηση και τη δημιουργική χρήση των νοητικών ικανοτήτων, την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής έκφρασης, τη συνειδητή δόμηση αλτρουιστικών σκέψεων χτίζουμε καθημερινά το νοητικό μας σώμα. Σε κάθε περίπτωση η ποιότητα της σκέψης και των μορφών σκέψεων είναι εκείνη που καθορίζει και την ποιότητα της νοητικής «ύλης» που χρησιμοποιείται γι αυτή την ανάπτυξη.

Οι εσωτερικές παραδόσεις ανατολής και δύσης αναφέρουν ότι στην παρούσα φάση της εξέλιξής της η ανθρωπότητα εκδηλώνεται στην Πέμπτη Ρίζα Φυλή (αν και έχουν ανοιχτεί πλέον οι πύλες για τις πρώτες εκδηλώσεις της Έκτης Ρίζας Φυλής), και εκπαιδεύεται κυρίως μέσω του νοητικού επιπέδου. Ενώ στην Τέταρτη Ρίζα Φυλή (την επονομαζόμενη Ατλάντεια) εκπαιδευόταν μέσω του αστρικού επιπέδου.

Στη συνέχεια θα μελετήσουμε το νοητικό σώμα ως δύο διαφορετικές επικράτειες (ανώτερη και κατώτερη). Σε αυτό το σημείο θα ήταν καλό να επισημανθεί ότι η συγκεκριμένη διαφοροποίηση δεν υπάρχει στη φύση και ότι το νοητικό πεδίο αποτελεί μια συνέχεια και μια ενότητα. Ο διαχωρισμός αποτελεί ένα καθαρά νοητικό τέχνασμα που αποσκοπεί στην καλύτερη δυνατή κατανόηση.

Το «Ανώτερο» Νοητικό ή Αιτιατό Σώμα

Πρόκειται για εκείνη την όψη - επικράτεια του νοητικού σώματος που θεωρείται ως μια περιοχή πόλωσης της συνείδησης στις πνευματικές ιδέες. Εδώ η ύπαρξη λειτουργεί σε μια κατάσταση άμορφης, διαλογιστικής προσέγγισης των πραγμάτων και άμεσης αντίληψης που υπερβαίνει κάθε μορφή σκέψης και κάθε λογική ανάλυση. Είναι ένα πεδίο δημιουργικής σύνθεσης. Σε αυτό λειτουργεί ο επονομαζόμενος «αφηρημένος» νους, μέσω του οποίου η αντιλαμβανόμαστε με έναν αφαιρετικό τρόπο την ουσία των πραγμάτων.

Στο ανώτερο νοητικό λειτουργεί η διαίσθηση, η οποία είναι μια διαδικασία άμεσης ενεργειακής εντύπωσης, η εμπειρία της οποίας ξεφεύγει από κάθε προσπάθεια περιγραφής με λόγια. Συνιστά ένα είδος ενεργειακής διείσδυσης στην ουσία των πραγμάτων και προσφέρει εκείνο το είδος της βιωματικής αντίληψης - γνώσης που υπάρχει, για παράδειγμα, πίσω από τις λέξεις ενός κειμένου, πίσω από τη φυσική ομορφιά ενός τοπίου ή ενός έργου τέχνης, πέρα από κάθε μορφή που μπορεί να αντιληφθεί ο «συγκεκριμένος» νους. Αποτελεί ένα είδος συνειδησιακής απορρόφησης της ουσίας που ενυπάρχει πίσω από τον κόσμο των φαινομένων.

Μια άλλη πτυχή της δράσης του αιτιατού είναι η εξής: μετά το θάνατο το φυσικο-αιθερικό, το αστρικό και το κατώτερο νοητικό σώμα (το οποίο αναλύεται παρακάτω) διαλύονται, το ένα μετά το άλλο, και το μόνο που μπορεί να επιβιώνει είναι η αγνή συνείδηση εμπλουτισμένη από τις εμπειρίες που απόκτησε από την επαφή της με την ύλη μέσω αυτών των φορέων. Εδώ αποστάζεται η εμπειρία της ενσάρκωσης όμοια με τον τρόπο που ο αρωματοποιός αποστάζει όλο το άρωμα ενός ρόδου σε μία και μόνο συμπυκνωμένη σταγόνα.

Αυτή ακριβώς η συνειδησιακή ουσία - εμπειρία που συγκεντρώνεται στο αιτιατό σώμα αποτελεί την εξελικτική «τροφή» του Ανώτερου Εαυτού μας (ή αλλιώς της Ψυχής μας). Υπό αυτή την οπτική μπορούμε να πούμε ο Ανώτερος Εαυτός μπορεί να λειτουργεί μέσω του αιτιατού σώματος πολύ πιο άμεσα και ελεύθερα σε σχέση με τους άλλους φορείς μας (κατώτερο νου, αστρικό, αιθερο-φυσικό). Βέβαια το αιτιατό σώμα αποτελεί και αυτό έναν φορέα - εργαλείο της Ψυχής η οποία σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται μαζί του.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι από όλα τα σώματα που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί στις ενσαρκώσεις του, μόνο το αιτιατό σώμα είναι μόνιμο - αθάνατο (με την έννοια του κέντρου βάρους της συνείδησης και όχι της εξελικτικής ακινησίας αφού και αυτό διαρκώς εξελίσσεται). Το φυσικό - αιθερικό, το αστρικό και το κατώτερο νοητικό επαναδομούνται εκ νέου σε κάθε ενσάρκωση.

Πρόκειται μια άμορφη περιοχή όπου τα πάντα υπάρχουν σε μορφή δυνατοτήτων και τάσεων, όπου τα πάντα υπάρχουν ως σπόροι μέσα στους οποίους εγκυμονούνται νέες δυνατότητες εκδήλωσης. Είναι το πεδίο από το οποίο ο Ανώτερος Εαυτός σχεδιάζει τη νέα ενσάρκωση και την εφοδιάζει με εκείνες τις ιδιότητες που έχει κατακτήσει σε προηγούμενες ενσαρκώσεις. Έτσι η νέο-ενσαρκωμένη κάθε φορά ύπαρξη αποκτά όλες εκείνες τις εσωτερικά «κληρονομημένες» ιδιότητές που γίνονται αντιληπτές ως έμφυτες κλίσεις και ικανότητες. Η ονομασία «αιτιατό» προέρχεται από το ότι εδώ θεωρείται πως βρίσκονται τα αίτια όλων εκείνων που εκδηλώνονται στα μορφικά πεδία ύπαρξης (κατώτερο νοητικό, αστρικό, αιθερικό - φυσικό).

Έτσι, σταδιακά, ο Ανώτερος Εαυτός αφυπνίζεται μέσα στην ύλη, αποκτά συνειδητό έλεγχο των φορέων που χρησιμοποιεί και όλο και περισσότερο δεν καθορίζεται από τις υλικές περιστάσεις, αλλά διαμορφώνει τις υλικές συνθήκες ώστε να βρίσκονται να αρμονία με τα πνευματικά πεδία και το εξελικτικό έργο. Με άλλα λόγια, ως υπάρξεις αποκτούμε εκείνη τη συνειδησιακή ωριμότητα που μας επιτρέπει να διαχειριστούμε την ίδια μας τη ζωή με πλήρη ευθύνη και να γίνουμε κύριοι του εξελικτικού πεπρωμένου μας.

Σε ότι αφορά στην εξέλιξη του ίδιου του αιτιατού σώματος η ανάπτυξή του είναι άμεσα συνυφασμένη με την ποιότητα της ζωής που διάγουμε. Και αυτό διότι όταν η εμπειρία που ακοκομίζουμε από τη ζωή είναι περιορισμένη (εξαιτίας ανούσιων περιορισμών που συνήθως οι ίδιοι θέτουμε στον εαυτό μας) τότε η εξέλιξή του αιτιατού βραδυπορεί. Επιπλέον, η πόλωση στις ενστικτώδεις και ζωώδεις πλευρές της φύσης μας που εντείνουν τη χωριστικότητα και τον εγωισμό μπορούν να διαταράξουν την αρμονία του αιτιατού και να εντυπώσουν σε αυτό σπόρους δυσαρμονίας οι οποίοι, καρμικά πλέον, θα οδηγήσουν την ύπαρξη σε δύσκολα μονοπάτια.

Αντιθέτως, όταν η ζωή μας είναι πολωμένη στις πνευματικές επικράτειες και όταν όλη μας η ύπαρξη διαπερνάται από τον εξελικτικό Σκοπό συμβάλουμε στην ανάπτυξη του αιτιατού και στην εξέλιξη και του Ανώτερου Εαυτού. Όταν βιώνουμε την ομορφιά, την περιπέτεια και τη χαρά της ζωής σε κάθε της έκφανση (μέσα από τις χαρούμενες και τις δυσάρεστες στιγμές), όταν προσδίδουμε ιερότητα στη ζωή μας και αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως ζωντανό κύτταρο της Γης και του Σύμπαντος, όταν η ίδια μας η ζωή συνιστά μια χαρούμενη και ανιδιοτελή προσφορά στον Κόσμο, τότε θέτουμε τα θεμέλια για μια γοργή και ουσιαστική ανάπτυξη του αιτιατού φορέα.

Το «Κατώτερο» Νοητικό Σώμα

Πρόκειται για το πεδίο του «συγκεκριμένου» νου που είναι σε όλους μας πιο άμεσα αντιληπτό αφού ενεργεί δια μέσου του εγκέφαλου. Είναι εκείνο που συνήθως αποκαλούμε νου. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να επισημανθεί πως η διαδικασία της σκέψης πραγματοποιείται στο επίπεδο του νου και όχι στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος θεωρείται ως ένας συντονιστής των λειτουργιών του φυσικού σώματος, μέσω της λειτουργίας του νευρικού συστήματος και των ενδοκρινών αδένων. Ο νους σκέφτεται και δημιουργεί και ο εγκέφαλος εκτελεί συντονίζοντας. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε το νου με έναν μουσικοσυνθέτη που δημιουργεί και τον εγκέφαλο με τον μαέστρο της ορχήστρας. Ο συγκεκριμένος νους γενικά ασχολείται με τις λεπτομέρειες, μέσα από τη συγκεκριμένη και αναλυτική σκέψη, η επονομαζόμενη «λογική» είναι το εργαλείο του, καταχωρεί τα παρατηρούμενα γεγονότα και στη συνέχεια αναλύει, αντιπαραθέτει, αιτιολογεί και προβαίνει σε κρίσεις.

Ωστόσο, όσο και αν συνήθως πιστεύουμε ότι διαθέτουμε λογική και κρίση αρκούν λίγη ειλικρίνεια και παρατηρητικότητα για να διαπιστώσουμε ότι συνήθως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Για παράδειγμα, αξίζει να αναρωτηθούμε πόσες από τις σκέψεις μας, πάνω στις οποίες συχνά βασίζεται όλη η ζωή και η συμπεριφορά μας, είναι πραγματικά δικές μας. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά θα διαπιστώσουμε ότι πολλές από τις σκέψεις και τις ιδέες «μας» δεν είναι καν δικές μας, αλλά απόψεις που υιοθετήσαμε με έναν ασυνείδητο τρόπο, εξαιτίας επιρροών από το περιβάλλον μας. Απόψεις που με το πέρασμα των ετών, λόγω συνήθειας πλέον, έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι είναι δικές μας και σε αρκετές περιπτώσεις τείνουμε να ταυτίζουμε όλη μας την ύπαρξη μαζί τους νομίζοντας ότι είμαστε οι σκέψεις μας. Πρόκειται για ένα είδος πλάνης που εμποδίζει την εξελικτική πρόοδο και συχνά είναι η αιτία φανατισμού και προκαταλήψεων.

Όπως προαναφέρθηκε άνθρωπος συνήθως ταυτίζεται, ως ύπαρξη, με το συγκεκριμένο νου και τις σκέψεις του σε σημείο που να πιστεύει το «σκέπτομαι άρα υπάρχω». Και όμως ο ίδιος ο νους δεν είναι παρά ένα πολύτιμο εργαλείο στα «χέρια» του πνευματικού μας Εαυτού ο οποίος και το χρησιμοποιεί για εξελικτικούς σκοπούς. Όταν ταυτίζουμε το νου με τον πνευματικό μας Εαυτό είναι σαν να θεωρούμε ότι το πινέλο και όχι ο ζωγράφος είναι εκείνο δημιουργεί και ζωγραφίζει.

Επιπλέον, αν ξαφνικά κάνουμε έναν έλεγχο στη σκέψη μας τότε θα δούμε πως μάλλον δε σκεφτόμαστε κάτι ή πως οι σκέψεις μας είναι αρκετά μπερδεμένες ή ότι αδυνατούμε να κρατήσουμε εστιασμένη τη σκέψη μας πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα για πάνω από ελάχιστα λεπτά. Σε άλλες περιπτώσεις αδυνατούμε να διαχωρίσουμε τις σκέψεις μας από τα συναισθήματά μας. Είναι γεγονός ότι οι σκέψεις προκαλούν συναισθήματα και ότι τα συναισθήματα εγείρουν σκέψεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σκέψεις και συναισθήματα είναι το ίδιο και το αυτό. Μπορούν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους αλλά στο δικό τους επίπεδο η καθεμία συνιστά έναν διαφορετικό τρόπο λειτουργίας, που ο άνθρωπος οφείλει να αντιλαμβάνεται όλο και πιο καθαρά καθώς προχωρά πάνω στο εξελικτικό μονοπάτι.

Ο συγκεκριμένος νους έχει τη χρησιμότητά του εξελικτικά, όμως η λανθασμένη του χρήση είναι εκείνη που ευθύνεται για τα περισσότερα δεινά που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα και ο πλανήτης (οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.α.). Λόγω της ικανότητάς του να αναλύει, να τεμαχίζει και να εξειδικεύει μπορεί να δημιουργήσει αυτό που αποκαλείται «πλάνη της χωριστικότητας». Η υπερβολική εξειδίκευση οδηγεί σε ταύτιση με το αντικείμενο της εξειδίκευσης και μας ωθεί να αγνοούμε (ουσιαστικά ξεχνάμε) οτιδήποτε υπάρχει πέραν αυτού. Έτσι για παράδειγμα, ένας επιστήμονας μπορεί να ασχολείται με το δικό του πεδίο έρευνας αγνοώντας κάθε άλλη επιστήμη πέρα από τη δική του. Αυτό τον καθιστά όμως στείρο επιστημονικά και ταυτόχρονα επικίνδυνο διότι αγνοεί τις πραγματικές επιπτώσεις που η επιστήμη του μπορεί να έχει στον κόσμο. Είναι ελπιδοφόρο το ότι οι επιστήμονες που βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας έχουν πλέον αναγνωρίσει και εφαρμόζουν την ανάγκη της σύνθεσης όλων των επιστημών, καθώς και τη σχέση τους με τον άνθρωπο ως οντότητα.

Όταν ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσω της λανθασμένης χρήσης του συγκεκριμένου νου έχει την τάση να θεωρεί τον εαυτό του αποκομμένο από τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον γύρω του. Τείνει να λειτουργεί ως ξένο σώμα μέσα στο περιβάλλον και για αυτό δρα ανταγωνιστικά ως προς αυτό. Αναπτύσσει έντονο εγωκεντρισμό και κάθε άλλος άνθρωπος φαντάζει στα μάτια του ως απειλή που πρέπει να εξαλειφθεί, ενώ θεωρεί πώς όλη η φύση οφείλει να υπηρετεί τις δικές του ανάγκες. Τα αποτελέσματα αυτής της στάσης τα βιώνουμε τραγικά στην καθημερινότητά μας. Κοινωνίες απάνθρωπες όπου τα πάντα θυσιάζονται στο βωμό της προσωπικής ανέλιξης και στο χρήμα, πόλεμοι, καταστροφή του περιβάλλοντος, ασθένειες, πείνα, φτώχια, εξαθλίωση, βασανισμοί και καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Κάθε μορφή σκέψης δρα ως ένας δονούμενος πομπός που εκπέμπει κύματα τα οποία διαδίδονται στο νοητικό πεδίο όπως τα κύματα σε μια λίμνη. Αυτά τα νοητικά κύματα επηρεάζουν, ανάλογα με την ποιότητά τους, κάθε άνθρωπο πάνω στον οποίο θα προσπέσουν και έτσι ανακύπτει το θέμα της ευθύνης που έχουμε όλοι για την ποιότητα των σκέψεών μας. Επιπλέον, σε συλλογικό επίπεδο, η ανθρωπότητα επηρεάζει με τη σκέψη της την ίδιας την εξέλιξη του πλανήτη και όπως αναφέρει ο Μορύα τα σημερινά περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα έχουν την αιτία τους στην ανισόρροπη ανθρώπινη σκέψη. Η δύναμη του νου είναι πολύ μεγάλη και για αυτόν το λόγο η εκπαίδευσή του πάντοτε οφείλει να συμβαδίζει με την ανάπτυξη εκείνης της εσωτερικής ηθικής και την ανάπτυξη της καρδιάς που εξασφαλίζει ότι η χρήση του θα είναι δημιουργική και θα προσφέρει στο σύνολο και δεν θα είναι καταστροφική και εγωιστική. Ο νους είναι ένα πανίσχυρο εξελικτικό εργαλείο στα χέρια της Ψυχής αλλά μπορεί να γίνει και δυνάστης της Ψυχής και να εμποδίσει την εξελικτική πρόοδο αν πάρει αυτός τα ηνία.

Ο συγκεκριμένος νους μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμος όταν χρησιμοποιείται ορθά και λειτουργεί ως αγωγός των πνευματικών ενεργειών και όχι ως εργαλείο για την ικανοποίηση υλικών επιθυμιών. Ας μην ξεχνάμε πως με τη βοήθειά του ο άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων οδηγήθηκε σε υψηλές πνευματικές κατακτήσεις (η αρχαία Ελλάδα με τα υψηλά φιλοσοφικά και επιστημονικά της επιτεύγματα αποτελεί ένα θαυμάσιο παράδειγμα της εξελικτικής και ισορροπημένης χρήσης του νου). Ο νους αποτελεί εργαλείο έρευνας, στοχασμού και δημιουργίας, καταρρίπτει κάθε υλικό περιορισμό και επιτρέπει στον άνθρωπο να κατακτά νέες περιοχές του Κόσμου. Με τη δημιουργική του φαντασία ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να ταξιδεύει στο μέλλον και να χτίζει νέους κόσμους γεμάτους ελπίδα και φως. Μέσω του νου χτίζονται εκείνες οι ουτοπίες που όμως όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου γίνονται πραγματικότητες. Έτσι τα όνειρα του σήμερα γίνονται η πραγματικότητα του αύριο και η ζωή τραβά μπροστά. 'Aλλωστε όπως λέγεται «η ενέργεια ακολουθεί τη σκέψη».

Συνεπώς, έχει ιδιαίτερη σημασία για την εξελικτική πρόοδο το να διατηρούμε καθαρό το νοητικό μας φορέα, καθώς και το να του προσφέρουμε εκείνη την εκπαίδευση που θα αφυπνίσει όλες τις λανθάνουσες ικανότητές του.

Η καθαρότητα του νοητικού φορέα επιτυγχάνεται αφενός με τη συνειδητή απομάκρυνση των αρνητικών και εγωιστικών σκέψεων και αφετέρου με τη συνειδητή εγκαθίδρυση θετικών και υψηλά πολωμένων σκέψεων που δεν εστιάζονται στον εαυτό αλλά αγκαλιάζουν όλο τον κόσμο Όταν εγκαθιδρυθεί μια τέτοια συνήθεια θα διαπιστώσουμε πως σταδιακά γίνεται όλο και πιο εύκολο να λειτουργεί ο νους με θετικές και αλτρουιστικές σκέψεις.

Το νοητικό σώμα αναπτύσσεται αποτελεσματικά μέσω της συγκέντρωσης του νου σε ένα συγκεκριμένο σημείο χωρίς να περιφέρεται ή να ξεφεύγει. Ακολουθείται μια συνεχής γραμμή σκέψης όπου κάθε σκέψη πηγάζει από την προηγούμενη της. Ο νους που εργάζεται έτσι γίνεται ένα δυνατό εργαλείο του Εαυτού μέσα από το οποίο μπορεί να λειτουργεί στο νοητικό κόσμο κατά βούληση. Όμως, καλό είναι όχι μόνο να σκεπτόμαστε αλλά και να σταματάμε τη σκέψη μας κατά βούληση. Όταν η επεξεργασία μιας σκέψης ολοκληρώνεται καλό είναι να σταματάμε αυτή τη γραμμή σκέψης. Όπως οι κουρασμένοι από την άσκηση μυώνες αποκαθιστούν τις δυνάμεις τους με την ξεκούραση, έτσι και ο νους παίρνει δύναμη μέσα από τη σιγή.

Το Νοητικό Σώμα στην Εσωτερική Παράδοση

Ανέκαθεν η εκπαίδευση του νου (συγκεκριμένου και αφηρημένου) αποτελούσε τμήμα της εσωτερικής παράδοσης σε Ανατολή και Δύση.

Γενικά, ο διαλογισμός θεωρείται ως ένας εξαιρετικός τρόπος ανάπτυξης του νου, όπως και η μελέτη του συμβολισμού. Τα διάφορα είδη διαλογισμού μπορούν όχι μόνο να εκπαιδεύουν το νου σε διάφορα επίπεδα λειτουργίας του αλλά ταυτόχρονα μπορούν να τον καθιστούν αγωγό, των πνευματικών ενεργειών. Έτσι αφενός ο νους αναπτύσσεται και αφετέρου εκλεπτύνεται ποιοτικά και συντονίζεται με τις πνευματικές επικράτειες και γίνεται φορέας τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανατολής αποτελεί η μέθοδος του Ζεν όπου με τη χρήση ειδικών φράσεων (τα ονομαζόμενα «κόαν») ο σπουδαστής οδηγείται να υπερβεί τους νοητικούς περιορισμούς του και να βρεθεί δεκτικός σε μια νέα κατάστασης αντίληψης. Με τη βοήθεια ενός κόαν ο νους τοποθετείται, ταυτόχρονα, σε δύο διαφορετικές και αντικρουόμενες «θέσεις» και επειδή ακριβώς δεν έχει μάθει να λειτουργεί έτσι οι δύο αυτές «θέσεις» αλληλοεξουδετερώνονται και ο νους παύει να κινείται. Δημιουργείται σιγή και καθίσταται δεκτικός σε πνευματικές συλλήψεις πέρα από τις αντιθετικότητες του συγκεκριμένου νου. Για παράδειγμα, ζητείται από τον σπουδαστή του Ζεν: «Φαντάσου τον ήχο που κάνουν τα χέρια όταν χτυπούν παλαμάκια. Ποιος όμως είναι ο ήχος όταν ένα χέρι χτυπάει παλαμάκια;» Τότε ο συγκεκριμένος νους έρχεται αντιμέτωπος με μια πληροφορία που για αυτόν δεν σημαίνει κάτι (το ένα χέρι που χτυπάει παλαμάκια). Καθώς λοιπόν δεν μπορεί να συλλάβει αυτή την φράση που περιέχει δύο αντιθετικές πληροφορίες, στιγμιαία παύει να λειτουργεί όπως συνήθως. Δημιουργείται ένα κενό λειτουργίας που μεταφράζεται σε σιγή. Αυτή ακριβώς η σιγή επιτρέπει στη συνείδηση να λειτουργήσει πέρα από το επίπεδο του συγκεκριμένου νου, στο επίπεδο του αφηρημένου νου. Έτσι η συνείδηση βιώνει μια κατάσταση φώτισης καθώς βρίσκεται δεκτική στη ροή των πνευματικών ενεργειών. Καθίσταται ικανή να συλλάβει με βιωματικό τρόπο, πέρα από κάθε περιγραφή, μια όψη της πνευματικής πραγματικότητας.

Βασική θεωρείτο ανέκαθεν η εκπαίδευση του νου και στον τομέα των πολεμικών τεχνών και ειδικά όταν συνιστούσαν μυητικά συστήματα εκπαίδευσης, με ενδεικτικότερο ίσως εκείνο των μοναχών Σαολίν. Ο νους θεωρείται ως το πρωταρχικό πεδίο μάχης του ανθρώπου και όταν επιτευχθεί νίκη σε αυτό το επίπεδο τότε επέρχεται και η νίκη στο φυσικό επίπεδο. Πρώτα αντιμετωπίζουμε τον αντίπαλο εντός μας και μετά εκτός μας. Η εξωτερική νίκη είναι ο καρπός και η φυσική συνέπεια της εσωτερικής νίκης (αξίζει να σημειωθεί ότι μία βασική νοητική τεχνική των σύγχρονων αθλητών στίβου είναι ο ισχυρός οραματισμός της επίτευξης του στόχου – νίκης πριν ξεκινήσουν την προσπάθειά τους). Είναι η χρήση του νου που ευθύνεται για τα συχνά εντυπωσιακά επιτεύγματα που συναντούμε στις πολεμικές τέχνες. Εκείνος προμηθεύει με την απαραίτητη ενέργεια και εκείνος είναι που χειρίζεται το σώμα. Για αυτό ποτέ οι πολεμικές τέχνες, στην ουσιαστική τους διάσταση, δεν ήταν μόνο φυσική προπόνηση αλλά σύστημα εκπαίδευσης όλων των φορέων του ανθρώπου.

Σε ότι αφορά τη δυτική εσωτερική παράδοση, πάνω στο ιερόγλυφο του Δένδρου της Ζωής η λειτουργία του νου αποδίδεται στη σεφίρα Χοντ. Ωστόσο, το Χοντ βρίσκεται πιο κοντά στη μορφική λειτουργία του συγκεκριμένου νου παρόλο που δεν ταυτίζεται πλήρως με αυτόν.

Από μια άλλη οπτική ταξινόμησης, τα πνευματικά επίπεδα της ύπαρξης μπορούν να αποδοθούν στο επονομαζόμενο Ουράνιο Τρίγωνο που απαρτίζεται από τα σεφιρόθ Κέτερ, Χόχμα και Μπίνα. Ο αφηρημένος νους μπορεί να αποδοθεί στο Ηθικό Τρίγωνο που σχηματίζουν τα σεφιρόθ Χέσεντ, Γκεβούρα και Τίφαρετ. Στο Ηθικό Τρίγωνο αποτυπώνονται, ενεργειακά και πέρα από συγκεκριμένες μορφές, τα πνευματικά αρχέτυπα του Ουράνιου. Ενώ ο συγκεκριμένος νους μπορεί να αποδοθεί τότε στα σεφιροθ Νετζά, Χοντ και Γεσούντ και ο φυσικός εγκέφαλος στη σεφίρα Μαλκούτ.

Μία άλλη ενδιαφέρουσα αντιστοιχία σχετίζεται με τους τέσσερις Καββαλιστικούς Κόσμους. Πρόκειται, κατά σειρά εκδήλωσης, για τον κόσμο του Ατζιλούθ (Αρχετυπικό Κόσμο), του Μπριά (Δημιουργικό Κόσμο), του Γετζιρά (Διαμορφωτικό Κόσμο) και του Ασσιά (Υλικό Κόσμο). Στο Ατζιλούθ μπορούμε να θεωρήσουμε ότι υπάρχουν τα αρχέτυπα ως κραδαινόμενη πνευματική ουσία. Στο Μπριά μπορούμε να αντιστοιχήσουμε τον αφηρημένο νου όπου τα αρχέτυπα γίνονται αντιληπτά ως ιδέες και ως δημιουργικές τάσεις. Το Γετζιρά τότε μπορεί να αντιστοιχηθεί με τον συγκεκριμένο νου όπου δομούνται οι μορφές σκέψης που σχετίζονται με τις ιδέες. Και στο Ασσιά βρίσκεται το ολοκληρωμένο αποτέλεσμα της δράσης αυτών των σκεπτομορφών. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί πως δεν υπάρχει ταύτιση των επιπέδων του νου με τους κόσμους που τους αποδόθηκαν εδώ. Η σχέση τους δρα καθαρά συμβολικά και η αντιστοίχηση τους ανακύπτει εξαιτίας μιας αδιόρατης συνάφειας στον τρόπο λειτουργίας τους.

Το Νοητικό Πεδίο

Πέρα από τα πνευματικά επίπεδα του εκδηλωμένου Σύμπαντος, καθώς η ύπαρξη εκδηλώνεται κινούμενη προς την ύλη, δομείται το νοητικό πεδίο και ακολουθούν το αστρικό, το αιθερικό και το υλικό (φυσικό) πεδίο ύπαρξης.

Σε ότι αφορά το νοητικό πεδίο είναι εκείνη η «περιοχή» της Εκδήλωσης όπου η συνείδηση λειτουργεί μέσω της σκέψης (αφηρημένης και συγκεκριμένης). Σε αυτό το επίπεδο ύπαρξης οι πνευματικές δονήσεις αποκτούν μορφή και σχήμα και έτσι δομούνται οι αποκαλούμενες μορφές σκέψεις ή αλλιώς «σκεπτομορφές» (ατομικές και συμπαντικές).

Η «ύλη» του νοητικού πεδίου λειτουργεί όπως η επιφάνεια μιας γαλήνιας λίμνης ή όπως ένας καθρέφτης πάνω στον οποίο αποτυπώνονται τα αρχέτυπα του πνευματικού κόσμου με έναν αρκετά πιο απτό τρόπο. Ο νοητικός κόσμος τότε βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τις κραδαινόμενες ενέργειες των πνευματικών πεδίων και καθίσταται φορέας τους. Τις εστιάζει σε μορφές σκέψεις και έτσι τις κατευθύνει δημιουργικά. Ωστόσο, σε ατομικό επίπεδο, όπως όλοι γνωρίζουμε η λειτουργία του νου συνήθως κάθε άλλο παρά γαλήνια είναι και έτσι αφενός χάνεται ο συντονισμός με τις ανώτερες επικράτειες και αφετέρου δημιουργούνται διαστρεβλωμένες πνευματικές εικόνες. Όπως ακριβώς οι αναταραχές στα ήρεμα νερά μιας λίμνης παραμορφώνουν το καθρεφτιζόμενο είδωλο.

Βάση της συχνότητας δόνησης και της ποιότητας των κραδασμών του, το νοητικό πεδίο μπορεί να διαιρεθεί σε επτά υποπεδία. Τα τρία ανώτερα υποπεδία σχετίζονται με τη λειτουργία του αφηρημένου νου (αιτιατό σώμα) και τα τέσσερα κατώτερα με τη λειτουργία του συγκεκριμένου νου. Στα τρία ανώτερα πεδία (αφηρημένος νους) μπορούν να αποτυπώνονται οι πνευματικές αρχές που ενυπάρχουν στον Κοσμικό Νου, οι οποίες εδώ γίνονται αντιληπτές ως ζωντανές και κραδαινόμενες ιδέες που πιέζουν να εκφραστούν δημιουργικά. Στα τέσσερα κατώτερα επίπεδα (συγκεκριμένος νους) αυτές οι ιδέες συμπυκνώνονται σε ποικίλες σκεπτομορφές που όντας απτές (όπως π.χ. ένα σύμβολο ή η εικόνα που μπορεί να έχει κάποιος για την επίτευξη μιας αρμονικής κοινωνίας) οδηγούν σε συγκεκριμένη δράση.

Το νοητικό πεδίο βρίθει από ζωή, καθώς σε αυτό πλήθος υπάρξεων ποικίλων βαθμών εξέλιξης (από στοιχειακές οντότητες που δομούν την «ύλη» του μέχρι υψηλές πνευματικές οντότητες) δρουν για την προώθηση της Εξέλιξης με ποικίλους τρόπους. Σε ότι αφορά στην «κίνηση» στο νοητικό επίπεδο αυτή γίνεται με την ταχύτητα της σκέψης που είναι άμεση και δεν υπόκειται σε περιορισμούς χρόνου και απόστασης.

Μία σημαντική όψη του νοητικού πεδίου είναι εκείνη που στη Θεοσοφική διδασκαλία αναφέρεται ως Δεβαχάν (ή Ντεβαχάν). Στα σανσκριτικά «Δεβαχάν» σημαίνει «φωτεινός τόπος» και «κατοικία των θεών». Πρόκειται για μια «περιοχή» του νοητικού πεδίου που λέγεται ότι προστατεύεται από την Ιεραρχία και στην οποία δεν μπορεί να εισχωρήσει οποιαδήποτε θλίψη και αρνητικότητα και όπου δεν υπάρχει καμία τάση χωριστικότητας. Στο Δεβαχάν εισέρχονται οι ανθρώπινες υπάρξεις που έχουν αποβάλει τον αιθερο-φυσικό και τον αστρικό φορέα τους προκειμένου να αφομοιώσουν την εμπειρία τους από το ταξίδι τους στην ύλη.

Το Δεβαχάν συνιστά μια κατάσταση βαθιάς περισυλλογής και ενδοσκόπησης όπου η ύπαρξη απερίσπαστη εστιάζεται στον εξελικτικό της ορίζοντα. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, η δεβαχανική εμπειρία χωρίζεται σε δύο στάδια: α) Στο στάδιο που σχετίζεται με τα τέσσερα κατώτερα υποπεδία του νοητικού πεδίου, όπου η ύπαρξη αφομοιώνει την εμπειρία που συνέλεξε με τη βοήθεια του συγκεκριμένου νου, β) Στο στάδιο των τριών ανώτερων υποπεδίων του νοητικού πεδίου όπου η ύπαρξη έχει αποβάλλει το σώμα του συγκεκριμένου νου και εισέρχεται σε μια βαθιά κατάσταση ευδαιμονίας όπου διαλογίζεται στα εξελικτικά της περιεχόμενα. Εδώ η ύπαρξη ουσιαστικά βιώνει μια περίοδο δημιουργικής ανάπαυλας και ύψιστης πνευματικής πόλωσης, προτού ξεκινήσει και πάλι ένα νέο ταξίδι προς την ύλη. Η διάρκεια της παραμονής στο Δεβαχάν συνήθως είναι ανάλογη του «όγκου» των εμπειριών της Ψυχής, αν και λέγεται ότι πολλές Ψυχές επισπεύδουν το χρόνο της ανάπαυλάς τους προκειμένου να αναλάβουν νέο εξελικτικό έργο για χάρη του Κόσμου μέσα στην ύλη. Πρόκειται για μια μορφή θυσίας με υψηλά αλτρουιστικά κίνητρα που βοηθά στην επιτάχυνση της εξέλιξης της ανθρωπότητας.

Το νοητικό πεδίο αποτελεί ένα πεδίο δράσης με σχεδόν άπειρες δυνατότητες εξελικτικών εφαρμογών. Από την τηλεπάθεια και το χειρισμό ποικίλων ενεργειών για θεραπευτικούς και ευρύτερους εξελικτικούς σκοπούς, έως τη σύλληψη καινοτόμων πνευματικών ιδεών των οποίων η έμφυτη δυναμική μπορεί να μεταβάλλει πλήρως τη μορφή του κόσμου μας προς το καλύτερο. Ας έχουμε λοιπόν το νου στραμμένο ψηλά και ας μη φοβόμαστε να είμαστε ονειροπόλοι, αλλά και ανοικτοί σε νέες ιδέες, γιατί μόνο έτσι ο Κόσμος προχωρά μπροστά.

Βιβλιογραφία

• Besant, A., Ο 'Aνθρωπος και τα Σώματά του, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1993.
• Besant, A., Η Αρχαία Σοφία, Εκδόσεις Θυρσός.
• Fortune, D., Η Μυστική Καββάλα, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 2011.
• Besant, A., Οι Επτά Αρχές του Ανθρώπου, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1993.
• Besant, A., – Leadbeater, C. W., Σκεπτομορφές, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 2004.
• Μπέιλη, A. A., Η Τηλεπάθεια και ο Αιθερικός Φορέας, Εκδόσεις "Lucis Press", 1992.
• Heindel, M., Η Ροδοσταυρική Κοσμοθεωρία, Τόμος Α, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1992.
• Σαραΐνταριάν, X. T., Κόσμος Μέσα στον 'Aνθρωπο, Εκδόσεις Πνευματικός Ήλιος, 1987.

Μ.Μ.