Τα τελευταία χρόνια οι πολεμικές τέχνες έχουν κερδίσει πλήθος θαυμαστών εξαιτίας της γοητείας που συνδέεται σε ένα βαθμό με τους θρύλους που τις συνοδεύουν.

Υπάρχει, βέβαια, ένα πλήθος ανθρώπων που ασκείται στις πολεμικές τέχνες για να μάθει αυτοάμυνα. Κάποιοι άλλοι τις επιλέγουν για τη δυναμική τους φύση, το εντυπωσιακό θέαμα που προσφέρουν ή για την έντονη σωματική άσκηση που απαιτούν. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι που επιλέγουν τις πολεμικές τέχνες κυρίως γιατί αναζητούν αυτογνωσία και ψάχνουν σε αυτές μια διαδρομή εξέλιξης του εαυτού.

Τι είναι το Μπούντο

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια ομάδα παραδοσιακών Ιαπωνικών πολεμικών τεχνών που ονομάζεται μπούντο (budo), και προέρχεται από τις πολεμικές τέχνες που ανέπτυξαν οι πολεμιστές σαμουράι.

Οι σαμουράι ήταν δεινοί μισθοφόροι πολεμιστές, που διαδραμάτισαν μεγάλο ρόλο στις συγκρούσεις των φεουδαρχών στην Ιαπωνία από τα μέσα του 12ου αιώνα και για περισσότερο από εξακόσια χρόνια. Παρόλο που οι σαμουράι δεν υπάρχουν πια, εντούτοις, ο κώδικας αξιών τους και στοιχεία από τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονταν την ζωή, εξακολουθούν να επηρεάζουν πλήθος ανθρώπων.

Η επίδρασή τους, εντοπίζεται έντονα στο μπούντο, που έχει ενσωματώσει στοιχεία από τα συστήματα σωματικής, φιλοσοφικής και πνευματικής εκπαίδευσης που ακολουθούσαν οι σαμουράι.

Οι Τέχνες Μπούντο

Ορισμένες σχολές του μπούντο έχουν ιστορία τουλάχιστον χιλίων χρόνων, μα παρόλη την αρχαία τους προέλευση, διατηρούνται ζωντανές και συνεχίζουν να εξελίσσονται και να διαμορφώνονται μέχρι τις μέρες μας. Η ξιφομαχία, για παράδειγμα, όπως τη συναντάμε στο κέντο (kendo), αλλά και η τέχνη της τοξοβολίας, διατηρούνται αναλλοίωτες στον χρόνο. Το τζούντο, όμως, αναδύθηκε ως νέα εξελιγμένη μορφή πολεμικής τέχνης και δεν έχει άμεση σχέση με την περίοδο των σαμουράι.
Το σύνολο των πολεμικών τεχνών που απαρτίζουν το μπούντο, παρόλο που αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, διατηρεί έναν βασικό κορμό, που σήμερα αποτελείται από τα αθλήματα:

Σούμο (sumo). Το σούμο, θεωρείται εθνικό άθλημα της Ιαπωνίας, με ιστορία πάνω από χίλια χρόνια. Στα αρχαία χρόνια, οι αγώνες σούμο τελούνταν στην Ιαπωνία για να εξευμενιστούν οι θεοί για καλή σοδειά. Ακόμη μέχρι τις μέρες μας, στους αγώνες σούμο τηρούνται αρχαίες πρακτικές σιντοϊστικής προέλευσης, όπως η τελετουργική κάθαρση με αλάτι. Η κοινοβιακή, ως επί το πλείστον, ζωή των αφιερωμένων αθλητών, καθορίζεται αυστηρά σε κάθε λεπτομέρειά της. Το είδος, η ποσότητα και ο ρυθμός διατροφής, ο ύπνος, η ένδυση, αλλά και οι αρχές συμπεριφοράς, ρυθμίζονται από κανόνες προσηλωμένους στις αρχαίες παραδόσεις. Κατά την πάλη, κάθε παλαιστής επιχειρεί να βγάλει τον αντίπαλο έξω από το κυκλικό ρινγκ ή να τον αναγκάσει να ακουμπήσει με κάποιο μέρος του σώματος το έδαφος.

Κέντο (kendo). Το κέντο, είναι σύγχρονη ιαπωνική πολεμική τέχνη ξιφασκίας όπου χρησιμοποιούνται ξίφη από μπαμπού και προστατευτικές πανοπλίες, συνδυάζοντας πολεμική τέχνη με φυσική άσκηση.

Ιάϊντο (Iaido). Το ιάϊντο, είναι η τέχνη τραβήγματος του σπαθιού. Ο αθλητής τραβά αστραπιαία το σπαθί από τη θήκη, για να αντιμετωπίσει απρόσμενες-ξαφνικές επιθέσεις. Εκτελείται χωρίς αντίπαλο ως σκιαμαχία, η οποία είναι μάχη ενάντια σε φανταστικούς αντιπάλους. Συνδυάζει την ηθική του κομφουκιανισμού, με μεθόδους από το ζεν, τον φιλοσοφικό ταοϊσμό και τις τελετές του σιντοϊσμού.

Κιούντο (kyūdō). Το κιούντο, είναι παραδοσιακή ιαπωνική τοξοβολία, που φτάνει στις μέρες μας απαράλλαχτη από τους σαμουράι.

Ζίου ζίτσου (jujutsu). Το ζίου ζίτσου, είναι πάλη χωρίς τη χρήση όπλων ενάντια σε οπλισμένους ή άοπλους αντιπάλους. Αναπτύχθηκε από τους σαμουράι ως συμπληρωματική υποστηρικτική τέχνη της ξιφασκίας σε πραγματικές συνθήκες μάχης. Περιλαμβάνει ρίψεις, λαβές και άλλες τεχνικές εξουδετέρωσης του αντιπάλου.

Τζούντο (judo). Το τζούντο ή αλλιώς «ευγενής τρόπος», είναι άοπλη μάχη λαβών κι ανατροπών, που δημιουργήθηκε το 1882 από τον Τζίγκορο Κάνο (Jigoro Kano), ως εξέλιξη προγενέστερων ειδών πολεμικών τεχνών, από τις οποίες αφαίρεσε τα χτυπήματα και τη χρήση όπλων.

Καράτε (karate). Το καράτε αναπτύχθηκε στα νησιά Ριούκου, από κινέζικες πολεμικές τέχνες. Αποτελείται από χτυπήματα με χέρια και λακτίσματα, καθώς και αμυντικές τεχνικές που εκτελούνται χωρίς όπλο, με «άδεια χέρια», όπως άλλωστε σημαίνει το όνομά του.

Αϊκίντο (aikido). Το αϊκίντο καθιερώθηκε από τον Μοριχέι Ουεσίμπα (Morihei Ueshiba), τη δεκαετία του 1920, ως σύνθεση προγενέστερων πολεμικών τεχνών, συνυφασμένων με φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Στόχος ήταν να δημιουργηθεί μία τέχνη αυτοάμυνας που να μην προξενεί ζημιά στον αντίπαλο. Βασίζεται σε τεχνικές που χρησιμοποιούν την ορμή του αντιπάλου, προκειμένου από μόνος του να εξουδετερωθεί. Σύμφωνα με τον ιδρυτή, ο ασκούμενος οφείλει αντί να καλλιεργεί τη βία, να υπερβεί τον εαυτό του. Κατά τον Ουεσίμπα, «αληθινή νίκη, πραγματική επιτυχία, είναι να κυριαρχήσει κάνεις στον εαυτό του, εδώ και τώρα».

Σόριντζι κέμπο (shōrinji kempō). Το σόριντζι κέμπο δημιουργήθηκε το 1947 από τον Ντόσιν Σο (Doshin So), ως μετεξέλιξη του σαολίν κουνγκ φου. Πρόκειται για ολιστικό σύστημα που προάγει παράλληλα τρεις ενότητες προπόνησης: για αυτοάμυνα, για πνευματική εξάσκηση και για θεραπευτική υπηρεσία. Στο σόριντζι κέμπο, πνεύμα και σώμα θεωρούνται μία αδιαίρετη ενότητα και ο στόχος είναι να συγκροτηθεί ο ασκούμενος ως οντότητα, ώστε να προάγει την αρμονία με το περιβάλλον, ως έκφραση αμοιβαιότητας.

Κούντο (Kūdō). Το κούντο είναι μικτή πολεμική τέχνη, που έχει στόχο την αυτοάμυνα, χρησιμοποιώντας τεχνικές από διάφορες πολεμικές τέχνες.

Χαρακτηριστικά του Μπούντο

Οι πολεμικές τέχνες του μπούντο, όπως φαίνεται, έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, μοιράζονται όμως κοινά χαρακτηριστικά.

Οι σαμουράι, σε μεγάλο βαθμό, ακολουθούσαν πειθαρχημένη στρατιωτική στάση ζωής, διαμορφωμένη από τη φιλοσοφία Ζεν εφαρμοσμένη στην καθημερινή ζωή. Η πολεμική τους ενασχόληση και η αφοσίωσή τους στον τοπικό φεουδάρχη είχε καθορίσει έναν ισχυρό κώδικα τιμής. Η στενή σχέση με τον θάνατο τούς είχε οδηγήσει σε θεώρηση ζωής όπου κυριαρχούσε η απόλυτη αφοσίωση στον σκοπό και το βαθύ βίωμα κάθε στιγμής, με εξαιρετικά αποφασιστική στάση.

Το μπούντο διαπνέεται από άκρη σε άκρη από τις πρακτικές του Ζεν και είναι απίθανο για έναν αθλητή να εξελιχθεί στο μπούντο δίχως να έρθει σε επαφή με αυτό.

Το μπούντο, εξασκείται σε αίθουσες προπόνησης γνωστές ως ντότζο (dōjō). Η λέξη ντότζο, αρχικά, σήμαινε τους χώρους στους βουδιστικούς ναούς που προορίζονταν για εκπαίδευση, σε οποιαδήποτε ιαπωνική τέχνη που το όνομά της τελειώνει σε -ντο (-dō), που σημαίνει «δρόμος» ή «μονοπάτι».

Επιπλέον, η λέξη ντότζο χρησιμοποιείται παράλληλα με τη λέξη ζεν-ντο (zen-do) για τις αίθουσες διαλογισμού, όπου οι βουδιστές Ζεν εξασκούνται στον διαλογισμό ζαζέν .

Μπαίνοντας ο θεατής στο ντότζο για να παρακολουθήσει προπόνηση σε κάποια από τις τέχνες του μπούντο, θα παρατηρήσει ότι κάθε δράση αρχίζει και τελειώνει πάντα με υπόκλιση προς τον δάσκαλο ή τον αντίπαλο και την ηχηρή εκφώνηση Ος (Οss). Γρήγορα μάλιστα θα διαπιστώσει ότι η προπόνηση διαπνέεται από πνεύμα σεβασμού και ισότητας, χαρακτηριστικό στοιχείο ακόμη και στις σύγχρονες αθλητικές διοργανώσεις, όπου οι νικητές υποκλίνονται μόνο, αποφεύγοντας να επιδίδονται σε ιαχές νίκης ή παρόμοιες εκδηλώσεις, που θεωρούνται ασέβεια προς τον ηττημένο κι αντιβαίνουν τον κώδικα τιμής και αξιών του μπούντο.

Η ευγένεια και ο σεβασμός προς καθετί που σχετίζεται με τη μαθητεία, είναι σύμφωνα με τους μεγάλους δασκάλους του μπούντο θεμελιώδεις αξίες. Αν κάποιος δεν βιώνει βαθύ σεβασμό προς τον αντίπαλο, θεωρείται ότι περιορίζει την ατομική του εξέλιξη.

Το μπούντο θέτει υψηλότερους στόχους από τη φυσική νίκη. Μέσω διαρκούς βελτίωσης των τεχνικών, ο μαχητής κατά βάθος ακολουθεί μία διαδρομή βελτίωσης του εαυτού, οδηγώντας τον διαρκώς στα όρια του, τα οποία αποζητά κάθε φορά να υπερβεί. Επικρατεί η αρχή ότι δεν υπάρχει τέλειος μαχητής, αντιθέτως όσο καλός κι αν είναι κανείς, πρέπει να καλλιεργεί την έφεση για διαρκή βελτίωση.

Στο μονοπάτι του μπούντο αυτό που κυρίως εκτιμάται είναι η δύναμη του πνεύματος, που μέσω επίπονης, μακροχρόνιας εξάσκησης πλάθει περισσότερο τον χαρακτήρα του μαχητή, παρά το φυσικό σώμα και τις τεχνικές του. Οι όποιες φυσικές ικανότητες θεωρούνται εξωτερική έκφραση της βαθύτερης υπέρβασης των περιορισμών της προσωπικότητας.

Άλλωστε ο χαιρετισμός Ος, που ακούγεται συνεχώς σε κάθε χώρο του μπούντο, προέρχεται από τη φράση «Οσί Σινομπού» (Oshi Shinobu), που σημαίνει «πιέζω» και «αντέχω», με την έννοια «να αντέχεις ακόμα και όταν σε πιέζουν». Εν τέλει είναι η διαρκής αναφώνηση-υπενθύμιση, με μία λέξη, μεταξύ των αθλητών: «Ξεπερνώ τους σωματικούς και ψυχικούς μου περιορισμούς».

Σε πολλές από τις τέχνες του μπούντο ο αγώνας καθορίζεται σε απειροελάχιστα κλάσματα του δευτερολέπτου, και η ισχυρή συγκέντρωση του νου είναι απολύτως απαραίτητη. Έτσι, ο θεατής βλέπει συχνά μία τελετουργική διαδρομή προς την εστίαση του νου σε ένα και μοναδικό αντικείμενο, ως προετοιμασία της κάθε δράσης. Στην τοξοβολία κιούντο, για παράδειγμα, η ιερότητα της όλης διαδικασίας είναι χαρακτηριστική. Οι τοξότες προχωρούν προς τη στόχευση σιγά-σιγά, μέσα από μία σειρά τελετουργικών κινήσεων που έχουν σκοπό να εξαλείψουν τις σκέψεις που αποσπούν την προσοχή, ώστε να φτάσουν σε μία κατάσταση όπου ο νους ακινητοποιείται, το περιβάλλον «σβήνει» και ο τοξοβόλος γίνεται ένα με τον στόχο.

Συχνά, πριν και μετά από κάθε προπόνηση, θεωρείται ζωτικής σημασίας ένα είδος διαλογισμού που ονομάζεται μοκουσό (mokuso), προκειμένου να αδειάσει ο νους από κάθε σκέψη, να σβήσει κάθε πάθος, να απομακρυνθεί κάθε εξωτερική επίδραση, ώστε να αφοσιωθεί πλήρως ο ασκούμενος στην εκπαίδευση.

Ζεν και Σαμουράι

Σύμφωνα με ένα θρύλο του πέμπτου αιώνα, ο φωτισμένος βουδιστής μοναχός Μποντιντάρμα, στις περιπλανήσεις του, συνάντησε στον δρόμο του και φιλοξενήθηκε σε ένα μικρό ορεινό ναό με το όνομα Σαολίν. Προς έκπληξή του διαπίστωσε ότι οι μονάχοι, φιλότιμα αφιερωμένοι σε μακροσκελείς πνευματικές εργασίες διαλογισμού, παραμελούσαν το σώμα τους σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταλήξουν σε επικίνδυνα κακή, φυσική κατάσταση. Για να βοηθήσει, τους πρότεινε ένα πλήρες πρόγραμμα ασκήσεων. Με αυτό το πρόγραμμα μπορούσαν να διατηρήσουν ισορροπημένη τη σωματική τους ρώμη, ώστε να μπορούν να ασχοληθούν πιο αποτελεσματικά με τη διαλογιστική τους εργασία. Παράλληλα, το πρόγραμμα αυτό ήταν κατάλληλα διαμορφωμένο να τους προπονεί, ώστε να αμύνονται αποτελεσματικά από τις συμμορίες που τους αποδεκάτιζαν. Λέγεται ότι αυτές οι σωματικές ασκήσεις είναι η πηγή, η αφετηρία όλου του κλάδου που ονομάζουμε σήμερα πολεμικές τέχνες, και ο Μποντιντάρμα θεωρείται ιδρυτής του Ζεν βουδισμού.

Στον Ζεν βουδισμό Μαχαγιάνα τονίζεται η βιωματική εμπειρία, ως οδός προς τη Σοφία και τη Φώτιση. Ακολουθείται, με αυτοπειθαρχία και αυτοέλεγχο, διαλογισμός για την κατανόηση της βαθύτερης φύσης του νου και των πραγμάτων. Αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τη θεωρητική γνώση, καθώς στο Ζεν υποστηρίζεται ότι οι λέξεις δεν μπορούν να εκφράσουν επαρκώς την αλήθεια. Το Ζεν δεν μπορεί να εκλογικευτεί, δεν περιγράφεται, δεν νοείται παρά μόνο βιώνεται - πραγματώνεται.

Ο ρόλος που παίζει το Ζεν για τους σαμουράι είναι αρκετά ακατανόητος για τον δυτικό τρόπο σκέψης. Ο συγκεκριμένος νους και η αναλυτική σκέψη, που είναι κυρίαρχες νοητικές μέθοδοι για τον δυτικό άνθρωπο, στέκονται εμπόδιο για την προσέγγιση της πρακτικής Ζεν κατάστασης, που η βιωματική της φύση αποκλείει κάθε νοητική προσέγγιση. Ο μόνος τρόπος για να αντιληφθεί κανείς το Ζεν είναι να το πράξει. Δεν υπάρχει άλλη οδός.

Διαλογιστικές πρακτικές που εμπλέκουν μυαλό και σώμα σε μια αδιάσπαστη ενότητα, με απουσία αναλυτικής σκέψης, αποτελούν αποτελεσματική πρακτική για τον δρόμο προς το Ζεν. Μέσω ανάλογης άσκησης, αρχίζουν να γίνονται αντιληπτοί οι λόγοι για τους οποίους οι σαμουράι αγκάλιασαν το Ζεν, ως κυρίαρχη στάση ζωής. Οι πολεμικές τέχνες του μπούντο, είναι κατάλληλος δρόμος μέσω του οποίου μπορεί κανείς να εισαχθεί σε αυτήν την Ζεν αντίληψη.

Μη Νους

Στο Ζεν ο χρόνος που απαιτείται για να αποφασιστεί κάτι μπορεί να είναι μακρύς, αλλά από τη στιγμή που η απόφαση ληφθεί, κάθε αμφιταλάντευση παύει. Ο νους αδειάζει εντελώς από κάθε σκέψη που γεννά αμφιβολίες και ο εαυτός, η δράση, ο κόσμος, βιώνονται όλα μαζί σαν μία ολότητα.

Αυτή η κατάσταση ύπαρξης του «άδειου νου» είναι χαρακτηριστική και εξαιρετικά σημαντική για το Ζεν και συνυφαίνεται πυκνά με την ψυχή των σαμουράι.

Αντίστοιχα στο μπούντο, είναι προαπαιτούμενο για τον ασκούμενο να εγκαταλείψει κάθε εξωτερική υποστήριξη, κάθε βοήθεια και να προχωρήσει χωρίς τη συμπαράσταση του νου, προκειμένου να ξεπεράσει τους περιορισμούς του.

Η κατάσταση του «μη νου» παραμένει αδιατάρακτη από οποιαδήποτε εξωτερική επίδραση.

Αγγίζει την αρχετυπική φύση του νου, μακριά από σκέψεις που λόγω εξωτερικών επιδράσεων γεννούν ερμηνείες, οι οποίες οδηγούν σε πλάνη και ψευδαισθήσεις. Όταν ο ασκούμενος φτάσει σε κατάσταση «μη νου», η συνείδησή του βρίσκεται σε διαρκή ροή, χωρίς να στέκει πουθενά, χωρίς να ακινητοποιείται ή να γίνεται άκαμπτη, και πλημμυρίζει όλο το σώμα.

Είναι μέσα από αυτήν τη Ζεν κατάσταση του «μη νου» που για τους σαμουράι το σπαθί, από φονικό εργαλείο, μεταμορφώνεται σε όργανο πνευματικής αυτοπειθαρχίας. Ο πολεμιστής, το σπαθί ή το τόξο και ο στόχος γίνονται ένα. Η λεπίδα ή το βέλος κινούνται μόνα τους, υπό την επίδραση του στόχου, χωρίς καμία ατομική νοητική παρέμβαση, καταφέρνοντας το τέλειο χτύπημα.

Αυτή η κατάσταση, που παλαιότερα ίσχυε για τους σαμουράι, είναι ακόμη και σήμερα ένα από τα ζητούμενα στις προπονήσεις μπούντο.

Αντιμετώπιση του Φόβου

Ο φόβος είναι από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τον μαχητή των πολεμικών τεχνών. Ο φόβος για τον αντίπαλο, ο φόβος του τραυματισμού, ο φόβος του πόνου, ο φόβος για την αλλαγή, κάθε είδους φόβος στέκει εμπόδιο στην εξέλιξή του.

Την καθηλωτική δύναμη του φόβου και του πανικού γνώριζαν καλά οι σαμουράι. Ειδικά για αυτούς, τέτοιες αντιδράσεις, όταν εισέβαλαν στην ψυχή την κρίσιμη στιγμή της μάχης, μπορούσαν να προκαλέσουν μέχρι και παράλυση, που σήμαινε το τέλος, ακόμη και για τον πλέον καταρτισμένο.

Για τους σαμουράι, η δειλή στάση και η αποφυγή της αντιπαράθεσης με τους φόβους, ήταν άρνηση της ίδιας της ζωής. Θεωρούσαν ότι κάτι τέτοιο καθησυχάζει βέβαια, αλλά ενώ όλα δείχνουν ήρεμα κι ασφαλή, αναπάντεχα η ροή της ζωής προκαλεί ανατροπές, φανερώνοντας ότι η επίπλαστη ασφάλεια είναι πλάνη. Για τους σαμουράι, η δειλία εμποδίζει τη διερεύνηση του ίδιου του νοήματος της ύπαρξης, την αναζήτηση της ζωής.

Βέβαια, ο μέγιστος φόβος όλων είναι ο φόβος του θανάτου και συνήθως για τον δυτικό άνθρωπο ο θάνατος θεωρείται αφύσικο τέλος που προκαλεί βαθύ, ενδόμυχο φόβο, κι όχι ευκαιρία περαιτέρω εξέλιξης.

Το Ζεν αντιμετωπίζει ζωή και θάνατο μέσα από αποσπασμένη στάση, βλέπει και τα δύο ως εκδοχές του ίδιου πράγματος. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που το Ζεν ήταν τόσο δημοφιλές στις τάξεις των σαμουράι.

Στο μπούντο, η αντιμετώπιση του φόβου έχει διαρκή παρουσία και είναι συνυφασμένη με τη φύση του. Κάθε μάχη γίνεται με την υποβολή ότι πρόκειται για μια πραγματική μάχη ζωής ή θανάτου, και μέσω της επανάληψης αυτής της συνθήκης ο ασκούμενος αντιμετωπίζει φόβους του, προκειμένου να τους θέσει υπό έλεγχο και να απελευθερωθεί.

Ο μπουντόκα, όπως λέγεται ο ασκούμενος στο μπούντο, αντλεί θάρρος από το παράδειγμα των σαμουράι, δεν αποφεύγει τον φόβο, περπατά προς αυτόν, επιδιώκοντας κάθε εμπειρία να είναι για αυτόν μάθημα ανακάλυψης των ψυχικών του περιεχομένων.

Εντέλει, αν κάποιος το επιδιώκει, το μπούντο αποτελεί κατάλληλο περιβάλλον για την επίγνωσή του αναπόφευκτα πεπερασμένου της ζωής, γεγονός που μπορεί να αναβαθμίσει την καθημερινή δράση. Κάθε πράξη, κάθε λόγος, κάθε συνάντηση, ενδέχεται να είναι η τελευταία, κι έτσι η αξία κάθε στιγμής μεταμορφώνεται σε πρόθεση ζωής. Κάθε στιγμή γίνεται σπόρος για να φυτρώσει ως προσφορά στον κόσμο.

Ο ψυχικός θρίαμβος επί του φόβου είναι η μεγαλύτερη δύναμη του μαχητή.

Διαχείριση της Ενέργειας

Στον χώρο της ανατολικής παράδοσης το Κι ή Τσι θεωρείται ότι δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με το υπόλοιπο σύμπαν και πως είμαστε εκπορεύσεις του. Σύμφωνα με όλες τις διδασκαλίες των τεχνών του μπούντο, αν εκπαιδευτούμε κατάλληλα, μπορούμε να νιώσουμε, να βιώσουμε το Κι να διαπερνά τα πάντα και συνάμα να κατακλύζει όλη μας την ύπαρξη.

Για τον μαχητή των πολεμικών τεχνών, το Κι εκδηλώνεται σε κάθε άτομο ως πνεύμα, που με τη σειρά του, εκφράζεται ως νους ο οποίος τελικά εκδηλώνεται ως δράση. Για τους ασκούμενους στο μπούντο, η ενεργειακή σύνδεση με τον αντίπαλο είναι εξαιρετικής σημασίας και η εξάσκηση στον χειρισμό της είναι κεντρικό στοιχείο της εκπαίδευσης.

Το αϊκίντο, ειδικά, είναι η κορωνίδα του μπούντο, όσον αφορά στην διαχείριση του Κι. Η κυριολεκτική απόδοση της λέξης αϊ-κι-ντο είναι «το έντεχνο μονοπάτι ανακάλυψης της συγκέντρωσης του Κι».

Στο αϊκίντο, η επίθεση στον αντίπαλο εκλαμβάνεται ως, ασεβής πρόθεση βλάβης της συμπαντικής ενέργειας, του ενός Κι.

Επειδή το Κι βιώνεται ως διαρκής ροή, οι ιδιαίτεροι ελιγμοί του αϊκίντο, που ακολουθούν την ροή της ενέργειας, έχουν διαμορφωθεί ως αρμονικές, καμπύλες κινήσεις, όπου η ισορροπία και η αρμονική κίνηση θεωρείται εξωτερίκευση της εσωτερικής ισορροπίας του ασκούμενου.

Στο αϊκίντο, όπως και στις περισσότερες τέχνες του μπούντο, σωματική και συναισθηματική ισορροπία είναι συναρτώμενες και η εξάσκηση στοχεύει στην επίτευξη-διατήρηση σωματικής και συναισθηματικής ισορροπίας, διαμέσου του ελέγχου και χειρισμού του Κι.

Η σωματική ισορροπία, που ασκείται παράλληλα με την κατάλληλη αναπνοή και νοητική ηρεμία, βοηθάει στη δημιουργία συναισθηματικής ισορροπίας, και αντίστροφα. Η κατανόηση της φύσης του πνεύματος μέσα από το σωματικό βίωμα, βοηθάει τον ασκούμενο να δημιουργήσει συντονισμό και συγκρότηση αισθήσεων, σκέψης, συναισθημάτων και δράσης, ως μία ενότητα. Όταν κάθε πτυχή της οντότητας του ασκούμενου συγκροτηθεί αρμονικά σε ένα ενιαίο σύνολο, εξοικονομείται ενέργεια, που αλλιώς διαχέεται και χάνεται.

Το Μπούντο στην Καθημερινή Ζωή

Τα όρια του μπούντο με την πνευματική αναζήτηση είναι δυσδιάκριτα. Το Ζεν στο μπούντο βιώνεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο, και στο σημείο που κορυφώνεται η πολεμική τέχνη, αρχίζει η πνευματική φιλοσοφία.

Σύμφωνα με το Ζεν, η απελευθέρωση από κάθε δεινό που υποβαθμίζει τη ζωή δεν είναι κάτι που θα αναζητηθεί στον ιδεατό κόσμο. Το εδώ, το τώρα είναι το πεδίο αναζήτησης της απελευθέρωσης. Μέσω της άσκησης στο μπούντο και της σχέσης του με το Ζεν δίνεται η δυνατότητα να επιδιώξει ο ασκούμενος το βίωμα αυτής της απελευθέρωσης.

Σε αυτήν την κατεύθυνση καλλιεργείται η κυριαρχία σε σημαντικές πτυχές της προσωπικότητας. Μία από αυτές είναι ο έλεγχος της αντίδρασης που προκαλούν τα εξωτερικά ερεθίσματα, όπως για παράδειγμα, όταν η επιθυμία για ένα αντικείμενο δυναμώνει, χάνεται ο αυτοέλεγχος με αποτέλεσμα το αντικείμενο της επιθυμίας να κυριαρχεί στην προσωπικότητα και να την καθοδηγεί.

Η κυριαρχία στο φυσικό σώμα και η υπέρβαση των περιορισμών του θεωρείται στο μπούντο ένα πρώτο βήμα πνευματικής επίτευξης. Η αντοχή σε απαιτητικές δοκιμασίες, όπως ζέστη και κρύο, η θραύση αντικειμένων με γυμνά χέρια και άλλα παρόμοια, απαιτούν τον έλεγχο του νου.

Ο έλεγχος των συναισθημάτων και η εδραίωση αδιατάρακτης εσωτερικής γαλήνης μέσω διαλογισμού, δίνει τη δυνατότητα αντιμετώπισης της κυκλοθυμίας. Η κυκλοθυμία προκαλείται από τον φόβο που κατακρημνίζει τη διάθεση, αλλά και από τον υπέρμετρο ενθουσιασμό, που τη διογκώνει ανεξέλεγκτα.

Ίσως η πιο δύσκολη και λεπτεπίλεπτη κατάκτηση είναι η κυριαρχία του εγώ. Στον πυρήνα της φιλοσοφίας Ζεν βρίσκεται μία ανώτερης φύσης, συνειδητή μορφή αυθορμητισμού, ελευθερίας και ήρεμης δράσης. Αυτά απαιτούν την κυριαρχία του εγώ, με άλλα λόγια τη δυνατότητα σαν ηνίοχος να ελέγξει κανείς το άρμα με τα άλογα της προσωπικότητάς του.

Κατά κάποιον τρόπο, η εξάσκηση στο μπούντο καλλιεργεί όλα τα παραπάνω στοιχεία, ωθώντας σε δράση κι επιδιώκοντας να γίνουν καταστάσεις συνείδησης, που διαπερνούν μόνιμα κάθε εμπειρία και δραστηριότητα.

Ο θρυλικός Ιάπωνας ξιφομάχος Μιγιαμότο Μουσάσι (Myamoto Musashi), αναφέρει στα γραπτά του ότι, όσο περισσότερο έψαχνε για την τελείωση στην ξιφασκία, τόσο περισσότερο την έβρισκε σε καθετί με το οποίο καταπιανόταν. Διαπίστωσε ότι κάθε τομέας της ζωής επηρέαζε όλους τους άλλους, ως μία ολότητα, και άρχισε να αναζητά την πνευματικότητα και έναν βαθύτερο σκοπό σε κάθε πτυχή της ζωής.

Καλλιεργώντας την παραμελημένη γη, η εμπειρία του από τον χειρισμό της ενέργειας στην ξιφασκία τον οδηγούσε να δώσει μορφή στα χωράφια, για να ρύθμιστεί κατάλληλα η ροή του νερού. Εφάρμοζε ακριβώς την ίδια γνώση που αποκόμισε ως πολεμιστής, σε έργα ειρήνης. Ήταν τόσο μεγάλη και αποδοτική η επίδρασή του στη γεωργία, που οι αγρότες τον αντιμετώπιζαν ως άγιο.

Μια Βιωματική Πορεία

Ανάμεσα σε πλήθος μεθόδων που υπάρχουν στη σύγχρονη εποχή για πνευματική ανάπτυξη, οι πολεμικές τέχνες παραμένουν ένα σύστημα διδασκαλίας εσωτερικών αξιών. Με τον δικό τους ιδιαίτερο βιωματικό τρόπο μπορούν να αφυπνίσουν και να εξαπλώσουν φωτεινές αξίες, στις πτυχές της σύγχρονης ζωής.

Η πραγματική αξία στην ενασχόληση με το μπούντο δεν βρίσκεται τόσο στην εκμάθηση της ίδιας της τεχνικής ή του συστήματος, όσο στην απόκτηση των ιδιαίτερων εσωτερικών ιδιοτήτων και λεπτοφυών δεξιοτήτων που αναπτύσσει.

Στόχος του μπούντο είναι η οικοδόμηση ενός πνευματικά αρμονικού ατόμου με υψηλή διάνοια, ευαισθησία, θέληση και αποφασιστικότητα, μέσω της συγκρότησης όλων των πτυχών της οντότητάς του σε μια αδιάσπαστη ενότητα. Αν ο μπουντόκα καταφέρει να διανύσει αυτό το βήμα, στη συνέχεια ανοίγει η πύλη για περαιτέρω πορεία εσωτερικής ανάπτυξης και εξέλιξης του χαρακτήρα.

Στο μπούντο, συνυφαίνεται διαρκώς σε κάθε προπόνηση το αίτημα της διαρκούς βελτίωσης κι εξέλιξης, που τελικά μπορεί να οδηγήσει τους μπουντόκα σε αναπροσαρμογή του τρόπου ζωής τους.

Πέρα από πνευματική και σωματική εξάσκηση, η αληθινή πρακτική εφαρμογή των πολεμικών τεχνών εκδηλώνει όλο της το δυναμικό όταν εκφράζεται πλήρως στην καθημερινή ζωή και σκέψη, διαχέοντας υψηλές ποιότητες και αξίες στο περιβάλλον.

Η ενσυνείδητη προπόνηση στο μπούντο μπορεί να γίνει για κάποιον που βρίσκεται στην πνευματική αναζήτηση, ένα βήμα προς εξαίσιες μεταμορφωτικές δυνατότητες. 

Βιβλιογραφία

• • • • Μιγιαμότο Μουσάσι, To Βιβλίο των Πέντε Δακτυλιδιών, Bantam Books, 1982.
    • • Γιαμαμότο Τσουνετόμο Χαραγκούρε, Το Βιβλίο των Σαμουράι, Discus Books, 1981.
    • • Γουΐνστον Λ. Κινγκ, Ζεν και ο Δρόμος Του Ξίφους, Oxford University Press, 1993.
    • • Όιγκεν Χέριγκελ, Το Ζεν στην Τέχνη της Τοξοβολίας, Vintage Books, 1989.
    • • Kushner Kenneth, Ένα Βέλος μια Ζωή, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα, 1997.
    • • Νταϊσέτζ Τ. Σουζούκι, Ζεν και Ιαπωνικός Πολιτισμός, Princeton University Press, 1959.
      
      

 Σύνδεσμοι

• sumo
• kendo
• Iaido
• jodo
• kyūdō
• jujutsu
• judo
• karate
• aikido
• shōrinji kempō

 Λ.Κ.