Εκείνη είναι η μεγάλη Ντέβι, η Μητέρα του Σύμπαντος, που ως Δύναμη Ζωής βρίσκεται πάντοτε εντός και πίσω από κάθε μορφή δράσης. Σαν μια ενέργεια σε σπειροειδή μορφή που κατοικεί ανυποψίαστα στο σώμα του ανθρώπου στη βάση της σπονδυλικής του στήλης.

Την αποκαλούν Μητέρα, γιατί Εκείνη είναι η Μεγάλη Μητέρα (Magna Mater), η Μαχαντέβι (Mahādevi) που συλλαμβάνει, υποβαστάζει και τρέφει το Σύμπαν, που ξεπήδησε από τη μήτρα Της -Γιόνι. Είναι το Αιώνιο Φως, που βρίσκεται πέρα από το χώρο και το χρόνο, και η Δύναμη της Ζωής, που γεννάει όλες τις μορφές από τον εαυτό Της και συντηρεί όλα τα πράγματα. Βρίσκεται πίσω από τη ζωή του ανθρώπου, του πλανήτη και των άστρων, και ως δημιουργική ενέργεια διαποτίζει το χώρο και συνδέει τα πάντα μεταξύ τους. Είναι η πηγή όλων των φαινομένων της ζωής του μακροκοσμικού και μικροκοσμικού Σύμπαντος.

Στην ινδική κοσμολογία είναι η πρωταρχική ενέργεια του Σύμπαντος στην αμετάβλητη κατάστασή της και ονομάζεται Μάχα-Κουνταλίνι (Maha-kundalini), «Μεγάλη Σπειροειδώς Τυλιγμένη Ενέργεια» (The Great Coiled Power). Σε τούτη την υπέρτατη μορφή Της, η μεγάλη κοσμική Θεά Σάκτι είναι ανεκδήλωτη, σε κατάσταση ηρεμίας, περιτυλιγμένη και ενωμένη με τον Υπέρτατο Σίβα-Μπίντου. Στη συνέχεια ξετυλίγει τον εαυτό Της για να εκδηλωθεί. Από Εκείνη ξεπήδησε το Σύμπαν, είναι η Αρχή της Ζωής που διαποτίζει, συντηρεί και οργανώνει τα πάντα. Πρώτα δημιούργησε το νου, και στη συνέχεια τη μορφή, που βαθμιαία έγινε όλο και πιο πυκνή.

Οι ινδουιστές την αποκαλούν συνήθως Κουνταλίνι, ενώ μας αναφέρουν ότι μέσα στα σώματά μας υπάρχει σε λανθάνουσα κατάσταση, κοιμισμένη και κουλουριασμένη σαν φίδι, στη βάση της σπονδυλικής στήλης, εκεί όπου κατά την ανατολική παράδοση βρίσκεται το χαμηλότερο ενεργειακό κέντρο-τσάκρα, το Μουλαντχάρα (Muladhara). Ως επί το πλείστον, η κοσμική δύναμη Κουνταλίνι παραμένει εκεί σε κατάσταση ηρεμίας και δεν υπάρχει η παραμικρή υποψία για την παρουσία της καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, ενόσω εκτελεί την κύρια λειτουργία της, που είναι η ζωογόνηση του σώματος.

Στον υλικό κόσμο εκδηλώνεται ως Κουνταλίνι Σάκτι. Είναι η Θεία Κοσμική Ενέργεια που «κατοικεί» μέσα στα ξεχωριστά σώματα, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την αιτία της ύπαρξής τους. Και μολονότι εκδηλώνεται με αυτόν τον τρόπο, δεν περιορίζεται σε κάποια από τις εκδηλώσεις της, αλλά εκτείνεται πολύ πέρα από αυτά. Πρόκειται για μια μεγάλη αρχέγονη δύναμη, ηλεκτρική, πύρινη, που εκδηλώνεται παντού στον χώρο, μέσα σε κάθε ύλη, οργανική ή ανόργανη.

Λέγεται, όμως, πως από τη στιγμή που η δύναμη αυτή αφυπνιστεί και δραστηριοποιηθεί, ο άνθρωπος ωθείται σε άνοδο, έχοντας επιτύχει ειρήνη μέσα του, και σε εξέλιξη, υψώνοντας τη συνείδησή του μέσα από τα επίπεδα προς τον «ουράνιο κόσμο», προκαλώντας την έλευση νέων καταστάσεων συνειδητότητας, όπως συμβαίνει και στη μυστικιστική φώτιση. Η άνοδος της Κουνταλίνι οδηγεί τον άνθρωπο στην τελική ένωση με τον Υπέρτατο Εαυτό ή Paramatma και με ολόκληρη τη Δημιουργία, μια διαδικασία που πραγματοποιείται μέσω του υψηλότερου ενεργειακού μας κέντρου, το τσάκρα Σαχασράρα (Sahasrāra), επάνω από την κορυφή του κεφαλιού.

Κουνταλίνι, Περιγραφή και Ονόματα

Ήταν στην αρχή της Δημιουργίας, όταν η γαλήνια Σάκτι (Śakti) τυλιγμένη γύρω από τον Υπέρτατο Σίβα (Śiva) ονομαζόταν Μάχα-Κουνταλίνι (Mahā-Kundalinī), ή Μάχα-Κουντάλι (Mahā-kundalī) και Μάχα-Κάλι (Mahā-kalī). Όταν Εκείνη ξεδιπλώθηκε και εκδηλώθηκε ως δύναμη μέσα στις ξεχωριστές μορφές της Δημιουργίας της, ονομάστηκε Κουνταλίνι Σάκτι (Kundalinī Śakti) ή Κουντάλι Σάκτι (Kundalī Śakti) και πιο απλά Κουνταλίνι (Kundalinī) ή Κουντάλι (kundalī).

Το όνομα «Kundalinī» προέρχεται από τη λέξη «Kundala», που σημαίνει «σπείρα», «βραχιόλι», ή «τυλιγμένη», «κουλουριασμένη», «σπειροειδής», επειδή είναι μια δύναμη που βρίσκεται σαν το φίδι τυλιγμένη και κοιμισμένη, δηλαδή σε κατάσταση ηρεμίας, στο χαμηλότερο σωματικό κέντρο-τσάκρα, στη βάση της σπονδυλικής στήλης του ανθρώπου. Επειδή η φύση της είναι σπειροειδής, αποκαλύπτει τον εαυτό της, τον εκδηλώνει, με κυκλικό και περιστροφικό τρόπο. Ονομάζεται επίσης και οφιοειδής ή δακτυλιοειδής δύναμη, εξαιτίας του τρόπου ενεργοποίησής της, και όταν ο γιόγκι έχει δραστηριοποιήσει αυτή τη δύναμη μέσα του, ξετυλίγεται στο σώμα του με σπειροειδή τρόπο. Η Κουνταλίνι περιγράφεται γενικότερα ως Δύναμη, Φίδι, Θεά (Devi Kundalinī) και Μητέρα του Κόσμου. Ωστόσο, η ινδουιστική φιλοσοφία περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό ονομάτων που συνδέονται με αυτή την Κοσμική Δύναμη. Αποκαλείται για παράδειγμα Ισβάρα, Παρασάμπντα (Parashabda), Παραντεβάτα (Paradevata), Σαμπνταμπράχμαν (Shabdabrahman), Αρουντάτι, Πράνα (Prana), Πράνα-Σάκτι (Prana-Shakti), καθώς και Κουτιλάνγκι, που σημαίνει με συστρεμμένο σώμα, και Μπουζάνγκι (Bhujangi), που σημαίνει θηλυκό φίδι.

Στον ινδουισμό, η Κουνταλίνι, έχοντας τη μορφή φιδιού, κατοικεί στο κέντρο του σώματος (dehamadhyayâ) όλων των πλασμάτων, ενώ με τη μορφή της Θεάς Παρασάκτι (Adi Parashakti) εκδηλώνεται στη βάση του κορμού του σώματος. Ο Σερ Τζον Γούντροφ την ονομάζει με τον αγγλικό όρο «Serpent Power», που σημαίνει «Δύναμη του Φιδιού» και ο Θεοσοφιστής Τσαρλς Γουέμπστερ Λιντμπίτερ (C. W. Leadbeater) αναφέρεται στην Κουνταλίνι με τον όρο «Serpent Fire», δηλαδή «Φωτιά του Φιδιού». Ωστόσο, πέρα από τον ινδουισμό θα την συναντήσουμε στις παραδόσεις όλων των λαών με άλλα διαφορετικά ονόματα, όπως για παράδειγμα στα κινεζικά συστήματα, που ονομάζεται Τσι. Επιπλέον, στην ορολογία της Θεοσοφίας και της Ανθρωποσοφίας ονομάζεται αιθέρας (υπερπροσωπικός) ή αιθερικό σώμα (προσωπικός αιθέρας). Στη δυτική ψυχολογική σκέψη ο Φρόιντ την ονομάζει λίμπιντο, ο Γιουνγκ ψυχική ενέργεια, ο Ράιχ οργόνη και ο Λόουεν βιοενέργεια.

Αφύπνιση της Κουνταλίνι

Η γενική ιδέα που επικρατεί σχετικά με την Κουνταλίνι, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, είναι εκείνη της μυστηριώδους και υπέροχης δύναμης που βρίσκεται αδρανής μέσα μας, η οποία όταν αφυπνίζεται, μπορεί να προσδώσει εκπληκτικά ψυχικά χαρίσματα και υπερανθρώπινες καταστάσεις, καθώς μας συνδέει με την ενέργεια της Δημιουργίας, και ανυψώνει τη συνείδησή μας. Είναι μια ενέργεια ψυχοπνευματικής φύσης που ενοικεί σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα και εγείρεται μέσω πνευματικής άσκησης, αλλά ενίοτε και αυθόρμητα. Ο Άρθουρ Άβαλον (Arthur Avalon) ψευδώνυμο του Σερ Τζον Γούντροφ, αναφέρει ότι «η Κουνταλίνι Σάκτι είναι η Υπέρτατη Δύναμη στο ανθρώπινο σώμα, όπου κείται σε κατάσταση ηρεμίας, έως ότου αφυπνιστεί μέσω της Γιόγκα που φέρει το όνομά της, Κουνταλίνι Γιόγκα».

Όταν, λοιπόν, ο άνθρωπος εξαγνίζει σταθερά τον νου και τη φύση του, ζώντας εγκρατή και μετρημένη ζωή, μπορεί να ελκύσει το φίδι της Κουνταλίνι ανοδικά μέσα από τον αγωγό της σπονδυλικής στήλης. Κατά την αφύπνισή της, η Κουνταλίνι γίνεται αισθητή ως έντονη θερμότητα, μια πύρινη δύναμη που όμοια με υγρό πυρ διατρέχει το σώμα από τη στιγμή που αφυπνίζεται, μέσω της θέλησης. Η πορεία κίνησής της είναι τότε καθορισμένη και σπειροειδής, σαν τις σπείρες ενός φιδιού. Η αφυπνισμένη Κουνταλίνι ονομάζεται και Μητέρα του Κόσμου, επειδή μέσω αυτής οι ανθρώπινοι φορείς ζωογονούνται και οι ανώτεροι κόσμοι ανοίγονται διαδοχικά εμπρός μας.

Η γνώση και καλλιέργεια της Κουνταλίνι έχει αναπτυχθεί περισσότερο στην ινδική γιόγκα που αναζητά τρόπους να μετατρέψει την ενέργεια σε ανώτερη συνειδητοτητα. Έτσι, μέσω της εφαρμογής διαφόρων μορφών διαλογισμού και ασκήσεων, ινδουιστές γιόγκι εντρυφούν στην ανύψωση της Κουνταλίνι, με σκοπό την ανύψωση της συνείδησής τους σε ανώτερα επίπεδα. Για αυτόν τον λόγο στα σανσκριτικά έργα βρίσκουμε πλήθος αναφορών σχετικά με τα επτά τσάκρα, ή ενεργειακά κέντρα του ανθρώπου, στη σπονδυλική στήλη και τη μεταφορά της Κουνταλίνι μέσω αυτών.

Tα τσάκρα αναλογούν σε διαφορετικά επίπεδα συνειδητότητας, ενώ η αφύπνιση και λειτουργία καθενός από αυτά δημιουργεί ένα κανάλι εισόδου ή εξόδου από το αντίστοιχο εσωτερικό επίπεδο. Απεικονίζονται από τους ινδουιστές ως άνθη λωτού με διαφορετικό αριθμό πετάλων, που συνήθως κρέμονται προς τα κάτω αλλά ανασηκώνονται μόλις τα διαπεράσει η Κουνταλίνι. Είναι εξαιρετικά λεπτής υφής και δύναμης και βρίσκονται κατά μήκος του κεντρικού αγωγού του νωτιαίου μυελού. Μοιάζουν με μικρούς ακτινωτούς τροχούς, αλλά περιγράφονται και ως ανοιχτοί λωτοί. Τα τσάκρα κατανέμουν την ενέργεια σε ολόκληρο το σώμα. Όταν ενισχύεται από ειδικές εσωτερικές τεχνικές, η Κουνταλίνι εντείνει τη δραστηριότητα των τσάκρα, διευρύνοντας τη συνείδηση, ευαισθητοποιώντας τη διαίσθηση, αυξάνοντας τη νοημοσύνη και την ικανότητα του ατόμου για αγάπη, διατηρώντας παράλληλα τον φυσικό φορέα σε εξαιρετικά ακμαία κατάσταση ζωτικότητας και υγείας.

Όταν η συνείδηση του ανθρώπου βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης, η Κοσμική Δύναμη Κουνταλίνι παραμένει αδρανής στο χαμηλότερο τσάκρα Μουλαντάρα (Muladhara) μέσα στο σώμα του και ο άνθρωπος δεν έχει συνείδηση των ανώτερων πνευματικών κόσμων. Από τη στιγμή όμως που η Κουνταλίνι αφυπνίζεται και ανυψώνεται, η ένωση (yoga) ολοκληρώνεται και η συνείδηση μεταφέρεται υψηλότερα, απολαμβάνοντας υπερκοσμική εμπειρία. Σκοπός, λοιπόν, των γιόγκι είναι να αφυπνίσουν το κοιμισμένο τμήμα της Κουνταλίνι από τοn μακρόχρονο λήθαργό της μέσα στον κόσμο των ενστίκτων και στη συνέχεια να προκαλέσουν την ανύψωσή της κατευθείαν στον αγωγό της Σουσούμνα που συνδέει τα τσάκρα.

Στην ανοδική της πορεία η Κουνταλίνι ενεργοποιεί διαδοχικά τα τσάκρα, μέσα από τα οποία συμβαίνει η προοδευτική μεταμόρφωση της ενστικτώδους ενέργειας, και ως εκ τούτου τα αντίθετα συμφιλιώνονται. Αυτό κατορθώνεται μέσω μακράς εκπαίδευσης, κατά την οποία επιδιώκεται η πειθάρχηση των ενστικτωδών επιθυμιών[1]. Απώτερος στόχος της όλης προσπάθειας είναι η ανύψωση της ενέργειας μέχρι το τσάκρα του στέμματος Σαχασράρα στην περιοχή της κεφαλής, όπου η Κουνταλίνι Σάκτι, η θηλυκή πολικότητα, θα ενωθεί με τον Σίβα, την αρσενική πολικότητα και θα επέλθει η φώτιση.

Σύμφωνα με την πρακτική γνώση της Γιόγκα, ο ασκούμενος πρέπει να κατορθώσει να ξυπνήσει την λανθάνουσα δύναμη της Κουνταλίνι η οποία θα αρχίσει να ανεβαίνει από τον κεντρικό αγωγό, την Σουσούμνα. Στην άνοδό της ξυπνά διαδοχικά τα διάφορα Τσάρκα, τα οποία αρχίζουν να λειτουργούν ως πύρινοι περιστρεφόμενοι τροχοί. Όποιος κατορθώσει αυτό το επίτευγμα, κατακτά την ειρήνη. Παρόλα αυτά, οι διάφοροι μέθοδοι που περιγράφονται για την αφύπνιση της Κουνταλίνι, αναδεικνύουν το γεγονός ότι όλες οι πρακτικές και οι ασκήσεις που εφαρμόζονται για τον σκοπό αυτό, έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να διεγείρουν έναν ψυχοσωματικό μηχανισμό στο σώμα, στενά συνδεδεμένο με την αναπαραγωγική περιοχή στη βάση της σπονδυλικής στήλης και των εγκεφαλικών ημισφαιρίων στο κεφάλι.

Ταντρική Παράδοση - Σίβα και Σάκτι

Η Τάντρα αποτελεί ένα αρχαίο φιλοσοφικό και θρησκευτικό ρεύμα πεποιθήσεων και μεθόδων πνευματικής ανάπτυξης, που προέρχεται κατά βάση από την Ινδία και περιλαμβάνει μια πολυάριθμη κατηγορία ιερών κειμένων, γνωστά ως Τάντρας[2]. Σύμφωνα με την ταντρική παράδοση το Σύμπαν στο σύνολό του είναι μια εκδήλωση καθαρής συνείδησης. Κατά την εκδήλωση του Σύμπαντος, η καθαρή αυτή συνείδηση διαχωρίζεται σε δύο πόλους ή όψεις, καμία από τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη, εφόσον για να εκδηλώσει πλήρως τη φύση της προϋποθέτει την ύπαρξη της άλλης.

Η μία όψη, ο θεός Σίβα, είναι αρσενική και διατηρεί μια ποιότητα στατική, που παραμένει ταυτισμένη με την ανεκδήλωτη συνείδηση. Έχει τη δύναμη είναι, αλλά όχι τη δύναμη του γίγνεσθαι ή της αλλαγής. Η άλλη όψη, η Σάκτι, είναι θηλυκή, δυναμική, ενεργητική και δημιουργική. Η Σάκτι είναι η Μεγάλη Μητέρα του Σύμπαντος, γιατί από εκείνη κάθε μορφή γεννιέται. «Η Σάκτι είναι η ρίζα όλων όσων υπάρχουν», λέει η Τάντρα-Τάττβα, «από Εκείνη δημιουργούνται τα Σύμπαντα, Εκείνη είναι που τα τρέφει και, στο τέλος του χρόνου, μέσα σε Εκείνη θα απορροφηθούν ξανά οι κόσμοι». Ο Σίβα είναι η Μία Ύπαρξη, είναι ο Άχρονος στην τελειότερη κατάστασή του, είναι το «συσπειρωμένο σημείο», γνωστό ως Σίβα-Μπίντου, αδρανής και εξαρτώμενος από την ενεργοποιό δύναμη της Θεάς, για να τον εγείρει σε δραστηριότητα. Η Σάκτι είναι η σύζυγος του Θεού, ζευγαρωμένη μαζί του, είναι η θηλυκή του όψη, που εκδηλώνεται στη Φύση. Η Δημιουργία αρχίζει όταν ο Σίβα-Μπίντου ξεδιπλώνεται μέσα από τον αέναο εναγκαλισμό του με τη θεά Σάκτι.

Η κύρια ιδιαιτερότητα της Τάντρα είναι η έμφαση που δίνει στη θηλυκή ενέργεια του Θεού, την ενεργό του φύση, που προσωποποιείται στο πρόσωπο της Σάκτι. Ορισμένες Τάντρα έχουν ως αντικείμενο της λατρείας τους τη Ράντα, τη γυναίκα του Βισνού, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία αυτών είναι αφιερωμένη στη θεά Σάκτι, σύζυγο του Σίβα, και είναι γραμμένες συνήθως με τη μορφή ενός διαλόγου μεταξύ των δύο αυτών θεοτήτων. Εξάλλου, στον Ταντρισμό είναι σύνηθες η χρήση της διπολικής απεικόνισης βασισμένης στα δύο φύλα, έτσι που το Απόλυτο ενσαρκώνεται τόσο ως θεά και θεός, όσο και ως θηλυκά και αρσενικά ανθρώπινα όντα, που μπορούν να συνειδητοποιήσουν την ταυτότητά τους με το Απόλυτο.

Ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του σύμπαντος. Καθετί που υπάρχει στο σύμπαν μπορεί να βρεθεί και μέσα σε κάθε άνθρωπο, και οι ίδιες αρχές που ισχύουν για το σύμπαν ισχύουν και στην περίπτωση της ατομικής ύπαρξης. Υπάρχει αναγκαιότητα συμμετοχής όλων των δυνάμεων της ανθρώπινης ύπαρξης, των συναισθημάτων και των σωματικών λειτουργιών, στη διαδικασία του πνευματικού μόχθου. Αναγνωρίζεται η συγγένεια και ο συσχετισμός τους με τις κοσμικές δυνάμεις και η ανάγκη να τις εντάξουμε συνειδητά στο καθολικό σύστημα της συμπαντικής πραγματικότητας.

Η ταντρική φιλοσοφική και θρησκευτική παράδοση συνδέθηκε με την Τάντρα Γιόγκα ή Ταντρική Γιόγκα, ένα πνευματικό μονοπάτι που στοχεύει στην απόλυτη εμπειρία της υπερβατικής ενότητας, με την ενσωμάτωση των αντιθέτων, που εκδηλώνονται στον κόσμο ιδιαίτερα στην πολικότητα των δύο φύλλων. Ως εκ τούτου, η ενοποίηση και ενσωμάτωση των αντιθέτων σε όλα τα υπαρξιακά επίπεδα, θεωρείται ως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την πρόοδο, και η υπέρβαση των δυαδικοτήτων αρσενικό-θηλυκό, ενέργεια-συνείδηση, Σίβα-Σάκτι, κ.λπ., οδηγεί στην κατάσταση της απόλυτης πληρότητας και απελευθέρωσης. Στην Τάντρα Γιόγκα η Κουνταλίνι είναι μια όψη της Σάκτι, της θηλυκής θεϊκής ενέργειας, και κάθε μορφή Ταντρικής λατρείας προσανατολίζεται προς την επίκληση αυτής της θείας δημιουργικής ενέργειας, που εκπροσωπείται από τις συζύγους των Θεών και συμπυκνώνεται στην ιδέα και τις διάφορες μορφές της θεάς ή Ντέβι.

Ανύψωση Μέσω της Κουνταλίνι Γιόγκα

Η Κουνταλίνι Γιόγκα (Kundalini-Yoga) είναι μια ιδιαίτερη μορφή Ταντρικής Γιόγκα, που ορισμένα έργα την αποκαλούν και Μπούντα Σούντι (Bhuta-shuddhi). Ορισμένοι συγγραφείς ταυτίζουν την Κουνταλίνι Γιόγκα με την Λάγια Γιόγκα, ενώ άλλοι αναφέρουν ότι η πρώτη αποτελεί τμήμα της δεύτερης. Θα πρέπει, ωστόσο, να τονίσουμε ότι το σύστημα της Κουνταλίνι Γιόγκα είναι μεγάλης αρχαιότητας, πιθανότατα εκτείνεται σε μια εποχή προγενέστερης ακόμη και του πολιτισμού της Κοιλάδας του Ινδού. Επιπλέον, δεν περιορίζεται στην Ινδία, και ο Σερ Τζον Γούντροφ αναγνωρίζει παρόμοιες ιδέες στον ισλαμικό μυστικισμό των Σούφι και στο ιερό κείμενο των Μάγια, το «Πόπολ Βου».

Στο έργο του με τίτλο «Σάκτι και Σάκτα», που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Άρθουρ Άβαλον, περιέγραψε για πρώτη φορά τις γενικές αρχές και το νόημα της Κουνταλίνι Γιόγκα. Επιπλέον, στο έργο του «Η Δύναμη του Φιδιού» (The Serpent Power) που κυκλοφόρησε το 1918, περιγράφει και επεξηγεί λεπτομερώς τη Δύναμη του Φιδιού και την ένωση που κατορθώνεται μέσω αυτής. Υπήρξε ίσως ο σημαντικότερος μελετητής στη Δύση που μελέτησε διεξοδικά το θέμα μέσα από τις πηγές του.

Στη μελέτη του με τίτλο «Τσάκρα», ο Λιντμπίτερ αναφέρει ότι η ινδική σχολή Γιόγκα που επικεντρώνεται περισσότερο στα τσάκρα, είναι εκείνη της Λάγια ή Κουνταλίνι Γιόγκα. Το σύστημά της αποσκοπεί στην αφύπνιση των ανώτερων δυνατοτήτων της Φωτιάς του Φιδιού και στη διαδοχική ώθηση της προς όλα τα τσάκρα, με απώτερο σκοπό την ένωση της ψυχής με τον Θεό.

Στην Ταντρική πρακτική της Κουνταλίνι-Γιόγκα η αφύπνιση και άνοδος της Κουνταλίνι, πραγματοποιείται μέσω μιας διαδικασίας τεχνικά γνωστής ως «Shat-chakra-bheda», ή «διαπέραση των έξι ψυχικών κέντρων», των τσάκρα ή λωτών (padma) του σώματος. Τα τσάκρα βρίσκονται κατά μήκος του άξονα της σπονδυλικής στήλης, αντιπροσωπεύοντας προοδευτικά στάδια της συνείδησης, αντίστοιχα με διαδοχικά σημεία της σπονδυλικής στήλης και άλλες σωματικές περιοχές που συνδέονται με αυτά.

Η Κουνταλίνι Γιόγκα αφυπνίζει τις κοιμισμένες δυνάμεις, και κατευθύνοντάς τις στα ανώτερα κέντρα, απελευθερώνει, μετασχηματίζει και εκλεπτύνει τις ενέργειές τους, μέχρις ότου αυτές αποκαλυφθούν πλήρως. Επάνω από την κορυφή του κεφαλιού η Σάκτι θα ενωθεί με τον Σίβα, την καθαρή συνείδηση. Αυτή η ένωση είναι ο στόχος της Κουνταλίνι-Γιόγκα: η άρση της δυαδικότητας σε ενότητα και η συγχώνευση με το Απόλυτο. Με αυτή την ένωση ο άνθρωπος απελευθερώνεται, ενώ βρίσκεται εν ζωή, γεγονός που στην ινδική φιλοσοφία θεωρείται ως η υψηλότερη εμπειρία: η ένωση του ανθρώπου με το Σύμπαν. Στη συνέχεια η Κουνταλίνι Σάκτι αναγκάζεται να αντιστρέψει την πορεία της και να επιστρέψει στην ηρεμία, στη βάση της σπονδυλικής στήλης. 

«Προσευχόμαστε στην Παραντεβάτα ενωμένη με τον Σίβα,
που η ουσία της είναι το καθαρό νέκταρ της ευτυχίας, κόκκινο όπως το κιννάβαρι,
το νεαρό λουλούδι του ιβίσκου, και ο ουρανός στο ηλιοβασίλεμα εκείνος
που σχίζει το δρόμο Της διαμέσου της μάζας του ήχου που απορρέει από τη σύγκρουση και
την ορμή των δύο ανέμων στη μέση της σουσούμνα, ανέρχεται σε εκείνη
τη λαμπρή Ενέργεια που λάμπει με τη λάμψη των δέκα εκατομμυρίων αστραπών.
Είθε Εκείνη, η Κουνταλίνι, η οποία γρήγορα πηγαίνει προς και επιστρέφει από τον Σίβα,
να μας παραχωρήσει τον καρπό της γιόγκα. Εκείνη αφυπνιζόμενη είναι
η Αγελάδα της Αφθονίας στο Καουλάς, και το Αναρριχητικό Φυτό Κάλπα όλων των
πραγμάτων, επιθυμητή γι’ αυτούς που Την λατρεύουν». 
                                                                                          Ύμνος στην Θεά Κουνταλίνι, Sharada Tilaka, xxv, 70

Κουνταλίνι και Δυτική Παράδοση – Το Δέντρο της Ζωής

Σε όλες τις παραδόσεις του κόσμου γίνεται λόγος για την εξελικτική πορεία του ανθρώπου μέσα από μια ανοδική πορεία. Στην Εσωτερική Παράδοση της Δύσης το βασικό σύμβολο αυτής της πορείας είναι το Δέντρο της Ζωής, που περιλαμβάνει Σφαίρες και Ατραπούς. Οι Σφαίρες είναι συνειδησιακά επίπεδα που κατακτά ο άνθρωπος καθώς εξελίσσεται, ενώ οι Ατραποί είναι τα μονοπάτια που συνδέουν τις Σφαίρες και αποτελούν διαδρομές γνώσης και εμπειρίας, μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος κατακτά τα συνειδησιακά επίπεδα.

Στο συμβολισμό της Ανατολής η πορεία αυτή απεικονίζεται με την χαρακτηριστική παράσταση που απεικονίζει έναν άνθρωπο που κάθεται οκλαδόν και διαλογίζεται, με τους επτά λωτούς ή τσάκρα, με τη μορφή επτά δίσκων, τοποθετημένους ο ένας πάνω από τον άλλον στον κεντρικό άξονα του σώματος. Ο χαμηλότερος απ' αυτούς βρίσκεται, περίπου, στη βάση της σπονδυλικής στήλης κι ο ψηλότερος ακριβώς επάνω από το κεφάλι. Ωστόσο στο Δέντρο της Ζωής υπάρχει η δυνατότητα να συνδέσουμε την ανατολική με τη δυτική γνώση. Έτσι η Ντίον Φόρτσιουν (Dion Fortune) συσχέτισε τα ανατολικά τσάκρα με τη Μεσαία Στήλη του Δέντρου της Ζωής, αναπαριστώντας τις αντιστοιχίες αυτές σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα, όπου ταυτίζει το Τσάκρα Μουλαντάρα, την έδρα των δυνάμεων της Κουνταλίνι, με τη Σεφίρα Γεσούντ. Το Γεσούντ είναι η δεξαμενή της μαγνητικής δύναμης στη βάση της σπονδυλικής στήλης, όπου μέσα στις σπείρες της κοιμάται το Ερπετό της Κουνταλίνι, πιθανόν το αντίστοιχο του καββαλιστικού Δράκου:

Οι τρεις στήλες του Δέντρου της Ζωής μπορούν να παραλληλιστούν με τις τρεις ενεργειακές ροές, που η ανατολική παράδοση αποδίδει στην εσωτερική σύσταση του ανθρώπου. Πρόκειται για την Ίντα και την Πιγκάλα, που αντιστοιχούν στις δύο πλαϊνές στήλες και τη Σουσούμνα, μέσα από την οποία ανέρχεται το φίδι της σοφίας, η ενέργεια Κουνταλίνι, και αντιστοιχεί στην μεσαία στήλη του Δέντρου. Ο ίδιος συμβολισμός υπάρχει και στο Κηρύκειο του Ερμή, ένα αρχαίο σύμβολο, μέσα από το οποίο εκφράζεται η αρχή της πολικότητας ως σύνθεση ενός ζεύγους συμπληρωματικών δυνάμεων, δηλαδή ο τρόπος λειτουργίας της αφυπνισμένης Κουνταλίνι, στην ανοδική της πορεία μέσα από τα ενεργειακά κανάλια. Οι φτερούγες στο σύμβολο υποδηλώνουν την δύναμη της συνειδητής πτήσης σε ανώτερα πεδία, μεταφέροντας την Κουνταλίνι στην κορυφή του κεφαλιού, ένα στάδιο εξέλιξης που σηματοδοτεί την επίτευξη της ανώτερης συνειδησιακής κατάστασης.

Γήινη Κουνταλίνι

Πέρα από την άνοδο της Κουνταλίνι στον άνθρωπο ο Γάλλος συγγραφέας και στοχαστής Ρενέ Γκενόν (René Guénon) διεξάγοντας μια μελέτη για τη γήινη Κουνταλίνι, συμπεραίνει πως πέρα από τον χώρο και τον χρόνο υπάρχει μια ανώτερη ενέργεια, το Αιώνιο Φως, που εκδηλώνεται στον υλικό μας κόσμο και ονομάζεται Κουνταλίνι Σάκτι. Η δύναμη αυτή συγκεντρώνεται στη Γη, στο μυθικό κέντρο της Σαμπάλα[3], δημιουργώντας έναν μεγάλο κεντρικό δίαυλο που διαπερνά τον πλανήτη και ονομάζεται Μερού ή Όρος Μερού (Mount Meru) ή Άξονας του Κόσμου. Στις ταοϊστικές και ινδοβουδιστικές ταντρικές αντιλήψεις ο άξονας αυτός επιφέρει ενότητα σε ολόκληρο το Σύμπαν. Είναι ένα είδος παραγωγικού οργάνου μέσα στο σώμα της Γης, μια κρυμμένη δεξαμενή συμπυκνωμένης ζωτικής ενέργειας, όπως το τσάκρα Μουλαντάρα μέσα στο ανθρώπινο σώμα.

Επιπλέον, η πρωταρχική ενέργεια που τροφοδοτεί τον άνθρωπο, από τα κατώτερα μέχρι τα ανώτερα κέντρα του, είναι ίδια με εκείνη της Γης, καθώς ο οργανισμός του ανθρώπου, ο πλανήτης αλλά και το Σύμπαν διέπονται από τις ίδιες αρχές. Όπως ο άνθρωπος, έτσι και η Γη διαθέτει ένα σύστημα τσάκρα, έναν σπονδυλικό άξονα ή κεντρικό αγωγό πρωταρχικής ενέργειας που την διατρέχει. Με τον ίδιο τρόπο που η Κουνταλίνι βρίσκεται κλεισμένη σε λανθάνουσα κατάσταση στο κατώτερο κέντρο, στη βάση της σπονδυλικής στήλης του ανθρώπου, έτσι και στη Γη υπάρχει ένα κεντρικό γήινο τσάκρα, που λειτουργεί ως συσσωρευτής ή δεξαμενή τεράστιας πνευματικής ενέργειας και τοποθετείται στο κέντρο της Σαμπάλα. Και ακριβώς όπως η Κουνταλίνι ανέρχεται διαμέσου της σπονδυλικής στήλης του ανθρώπου, μέσα από τον αγωγό της Σουσούμνα, από το κατώτερο τσάκρα μέχρι το ανώτερο στην κορυφή του κεφαλιού, έτσι και το όρος Μερού αντιστοιχεί στην κεντρική δίοδο που είναι η Σουσούμνα της Γης, μεταφέροντας το πανίσχυρο ρεύμα της ζωτικής ενέργειας.

Επομένως, στο σώμα της Γης κυκλοφορεί μια μορφή Κουνταλίνι ανάλογη με εκείνη του ανθρώπου. Είναι μια δύναμη που έχει την τάση να εκφράζεται σε όλες τις διαστάσεις των μορφών τις οποίες δημιουργεί, προάγοντας τη ζωή του σώματος όσο και τη ζωή της ψυχής. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, η κοινή ρίζα όλων των φυσικών, βιολογικών και ψυχικών δυνάμεων. Από αυτήν πηγάζουν όλες. Ωστόσο, η Κουνταλίνι είναι μια δύναμη που ενόσω είναι πολύ κοντά μας, ταυτόχρονα παραμένει πέρα από το οπτικό μας πεδίο, με αποτέλεσμα η αντικειμενική της παρατήρηση να μην είναι κάτι εφικτό. Παρόλα αυτά, η ιδέα της Κουνταλίνι αποκτάει μια τόσο διευρυμένη διάσταση, ώστε να συμπεριλάβει τη σύνδεσή της με τη Μητέρα Γη, όπως γινόταν από τις πρώιμες φυλές. Η Γη προσεγγίζεται ως ζωντανή οντότητα, είναι η ίδια η Γαία, πνευματική, νοήμων, τροφοδότρια, διαθέτοντας έναν εσωτερικό ενεργειακό φορέα παραπλήσιο με του ανθρώπου.

Μια ανάλογη προσέγγιση της Γης έχει προταθεί από τον Αμερικανό πνευματικό φιλόσοφο και πρωτοπόρο του κινήματος της Νέας Εποχής, Ντέιβιντ Σπάνγκλερ (David Spangler). Κατά τον Σπάνγκλερ η Γη έχει την ικανότητα να δέχεται τις ενέργειες που ρέουν στο Σύμπαν και να τις μετασχηματίζει, ώστε να θρέφουν και να ζωογονούν την πυκνότερη ύλη του φυσικού πεδίου. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας του αιθερικού πεδίου ή ζωτικού σώματος που η Γη διαθέτει. Πρόκειται για μια πηγή βασικής, πρωταρχικής δημιουργικής ενέργειας, από όπου δομούνται και συντηρούνται οι φυσικές μορφές, κάτι που ένας Βουδιστής θα ονόμαζε γενικότερα φορέα βάτζρα ή φορέα φωτός της Γης.

Κουνταλίνι και Ανθρώπινος Μετασχηματισμός στην Ψυχολογία

Πέρα από τη φιλοσοφική και θρησκευτική προσέγγιση, η γιόγκα και η άνοδος της Κουνταλίνι μέσα από τα ψυχικά κέντρα αποτέλεσαν για κάποιους ερευνητές αντικείμενο συστηματικής έρευνας στον τομέα της ψυχολογίας. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα υπήρξε ο Καρλ Γκ. Γιουνγκ (C. G. Jung), για τον οποίο η γιόγκα υπήρξε μια πλούσια πηγή συμβολικών απεικονίσεων της εσωτερικής εμπειρίας και της διαδικασίας της εξατομίκευσης ειδικότερα. Προσέγγισε τη γιόγκα από ψυχολογική σκοπιά, ως μια φυσική διαδικασία εσωστρέφειας, που οδηγεί τον άνθρωπο σε χαρακτηριστικές εσωτερικές διαδικασίες αλλαγών της προσωπικότητάς του.

Ισχυρίστηκε ότι μέσω του ταντρικού συστήματος και της Κουνταλίνι Γιόγκα έχουν έρθει στο φως σημαντικές ομοιότητες ανάμεσα στη γιόγκα και την αναλυτική ψυχολογία. Από εκεί άντλησε έναν πλούσιο συμβολισμό, που αποτέλεσε πολύτιμο συγκριτικό υλικό για την ερμηνεία του συλλογικού ασυνείδητου. Ειδικότερα, η Κουνταλίνι Γιόγκα πρόσφερε στον Γιουνγκ ένα μοντέλο που ήταν σχεδόν ανύπαρκτο στη δυτική ψυχολογία -μια περιγραφή των αναπτυξιακών φάσεων της υψηλότερης συνειδητότητας του ανθρώπου.

Αναφορές του Γιουνγκ για την Κουνταλίνι

Στις αναφορές του για την Κουνταλίνι, ο Γιουνγκ κάνει λόγο για μια ζωντανή καθοδηγητική σπίθα, κάποιο κίνητρο συνήθως μη συνειδητοποιημένο, το οποίο ψυχολογικά μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή φόβου, νεύρωσης, ή ως ζωηρό ενδιαφέρον, που απ’ ότι φαίνεται είναι ανώτερο από τη θέλησή μας. Σε ψυχολογική βάση η Κουνταλίνι είναι αυτό που οδηγεί τον άνθρωπο στις μεγαλύτερες περιπέτειες και δίνει νόημα στη ζωή του. Ο Γιουνγκ θεωρεί ότι η Κουνταλίνι είναι η άνιμα (anima), η οποία συνδέεται με το θηλυκό στοιχείο και το νερό, που αποτελεί τη μήτρα της αναγέννησης, την πηγή του βαπτίσματος, καθώς και με τη σελήνη, επίσης θηλυκό σύμβολο αναγέννησης και τόπος υποδοχής των ψυχών των νεκρών, για την γέννησή τους σε μια νέα κατάσταση ύπαρξης που συνδέεται με τον ήλιο. Η αναφορά της Κουνταλίνι ως άνιμα μπορεί εν μέρει να βασίζεται στο έργο «The Serpent Power» του Άρθουρ Άβαλον, στο οποίο η Δύναμη Κουνταλίνι περιγράφεται ως «Εσωτερική Γυναίκα».

Εκείνη είναι η θεία παρόρμηση για ζωή, που όταν μας κυριεύει, μας ωθεί μπροστά χωρίς να μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες και τα εμπόδια που θα συναντήσουμε στον δρόμο μας. Έτσι, λοιπόν, πίσω από κάθε μεγάλη μυθική περιπέτεια -όπως όταν κάποιος ιππότης του Μεσαίωνα πραγματοποιούσε θαυμάσια έργα, πάλευε με δράκους και απελευθέρωνε παρθένες- υπήρξε η Κουνταλίνι, η Μεγάλη Κυρία. Όσον αφορά σε αυτή την παρόρμηση, ο Γιουνγκ σημειώνει ότι με βάση τον συμβολισμό της Κουνταλίνι Γιόγκα, η περίεργη συμπτωματολογία που οι ασθενείς του κατά καιρούς παρουσίαζαν, στην πραγματικότητα προέκυπτε από την αφύπνιση της Κουνταλίνι. Στο έργο του «Concerning Mandala Symbolism» (1950), σχολιάζοντας μια μάνταλα ζωγραφισμένη από μια νεαρή γυναίκα στην οποία εμφανίζεται ένα κουλουριασμένο φίδι, αναφέρει σχετικά με το φίδι: «Προσπαθεί να βγει έξω: είναι η αφύπνιση της Κουνταλίνι, που σημαίνει ότι η χθόνια φύση της ασθενούς γίνεται ενεργή. Στην πράξη αυτό σημαίνει την ανάπτυξη της συνείδησης από την ενστικτώδη φύση του ατόμου».

Επιπλέον, οφείλουμε να αντιληφθούμε πως κάθε αφύσικη στάση μας απέναντι στη ζωή προκαλεί λειτουργικές ψυχοπαθολογίες, ενώ ταυτόχρονα καθιστά σχεδόν αδύνατη την διανοητική μας ανάπτυξη μέσω της γιόγκα, επειδή οι ενέργειες που χρειάζονται για την ανάπτυξη αυτή προσελκύονται από τη Σφαίρα της Γης, το τσάκρα Μουλαντάρα της ανατολικής παράδοσης ή τη Σφαίρα Μαλκούτ της δυτικής παράδοσης. Αν παρεμποδίζουμε τη γήινη ζωή μας, μέσα από μια στάση απώθησης, η Κουνταλίνι δεν θα ανυψωθεί. Αν αφήσουμε ελεύθερη τη ροή της ζωής, τότε θα ανοίξει ο δρόμος για τη μεταστοιχείωση της Κουνταλίνι και του ίδιου μας του εαυτού, από τη γήινη κατάστασή μας.

Ψυχολογική Προσέγγιση των Τσάκρα

Ο Γιουνγκ επιδίωξε μια σύγχρονη ψυχολογική προσέγγιση και ερμηνεία των τσάκρα. Κατέληξε πως στο τσάκρα Μουλαντάρα ο άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση αυτοΰπνωσης, με τη συνείδηση περιορισμένη στο εγώ του, στη γήινη προσωπική του ύπαρξη. Ο εαυτός, δηλαδή το ψυχολογικό μη-εγώ, είναι κοιμισμένο, η Κουνταλίνι επίσης κοιμάται, πράγμα που σημαίνει ότι όλα τα πράγματα σχετικά με τους θεούς είναι κοιμισμένα. Για αυτό ο άνθρωπος είναι δεσμευμένος στον κόσμο της μορφής και πιστεύει ότι το εγώ του είναι ταυτόσημο με τον εαυτό του. Το Μουλαντχάρα είναι η ρίζα, είναι η γη πάνω στην οποία βρισκόμαστε, ο συνειδητός κόσμος μας, η πραγματικότητα όπως κανείς την προσεγγίζει.

Σε αυτόν τον κόσμο το άτομο είναι προσαρμοσμένο, τα πάντα λειτουργούν ομαλά κάτω από ορισμένες υποχρεώσεις και καθημερινά καθήκοντα. Είναι το μέρος όπου η ανθρωπότητα είναι θύμα των περιστάσεων, των παρορμήσεων, των ενστίκτων και του ασυνείδητου. Εδώ είμαστε μόνο λογικοί ή παράλογοι, και κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει μακριά από τον κόσμο αυτό χωρίς να γίνει νευρωτικός. Ο Ινδολόγος Βίλχελμ Χάουερ (Jakob Wilhelm Hauer) περιέγραψε το Μουλαντάρα ως «το τσάκρα που περιέχει τη ρίζα των πραγμάτων. Είναι η περιοχή της γης, της δημιουργικής δύναμης του άνδρα και της γυναίκας, το θεμέλιο του κόσμου».

Από εδώ, καθώς η Κουνταλίνι ανυψώνεται, μεταφερόμαστε στο Σβαντισθάνα, στην περιοχή του ασυνείδητου, προσεγγίζοντας μια υψηλότερη κατάσταση ύπαρξης, ένα διαφορετικό είδος ζωής, που ο Χάουερ περιγράφει ως «ζωή που ζούμε ελεύθερα και απερίσκεπτα, απλά ρίχνοντας τον εαυτό μας μέσα στο ρεύμα της και αφήνοντάς τον να μεταφέρεται, επιπλέοντας πάνω σε όλα όσα μας έρχονται». Βυθιζόμαστε και εμβαπτιζόμαστε μέσα στα υδάτινα βάθη του ασυνείδητου, λαμβάνοντας έναν μετασχηματισμό σε πνευματική ύπαρξη. Εδώ ο άνθρωπος αντιμετωπίζει κάποιο θαλάσσιο τέρας που τον απειλεί με αφανισμό. Ωστόσο, κατά τον Χάουερ ο άνθρωπος είναι εκείνος που τελικά επιλέγει εάν θα καταβροχθισθεί από το θηρίο ή θα επιτεθεί σε αυτό.

Επιπλέον, αναφέρει ότι κάποια ανώτερη υποκίνηση συμβάλλει στην έγερση την Κουνταλίνι, με την προϋπόθεση να διαθέτει κανείς ένα εξαγνισμένο πνεύμα. Έτσι, η πρόοδος προς το τσάκρα Σβαντισθάνα είναι δυνατή μόνο εφόσον έχει ανυψωθεί το φίδι. Εκφρασμένο σε ψυχολογικούς όρους, κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι το ασυνείδητο μπορεί να προσεγγιστεί μόνο μέσω εξαγνισμένης σκέψης, ορθής συμπεριφοράς, καθώς και μέσω της χάρης του ουρανού, που είναι η Κουνταλίνι, και είναι μια ώθηση μέσα μας που θα μας οδηγήσει σε αυτό.

Από τη στιγμή όμως που ο άνθρωπος εξοικειώνεται με το ασυνείδητο, περνάει στη συνέχεια σε μια αναπάντεχη κατάσταση, αρκετά συνηθισμένη: φουντώνει, εκρήγνυται, παλιά θαμμένα συναισθήματα εμφανίζονται, αρχίζει να θρηνεί για πράγματα που συνέβησαν πριν από σαράντα χρόνια. Οι καταστάσεις αυτές συνδέονται με το τρίτο ψυχικό κέντρο στην ακολουθία των τσάκρα, που βρίσκεται στο ηλιακό πλέγμα, στην περιοχή του διαφράγματος, και είναι το τσάκρα Μανιπούρα. Εκεί συχνά ο άνθρωπος παγιδεύεται και χάνει την ελευθερία του, κυριαρχούμενος από τη φωτιά του πάθους, των επιθυμιών και των ψευδαισθήσεων. Ωστόσο, εδώ ενυπάρχει και ο μεγάλο θησαυρός της απελευθερωμένης συναισθηματικής ενέργειας. Από εκεί και πέρα είναι η επαφή με τον ήλιο και το πνεύμα που μπορεί να ανυψώσει τον άνθρωπο επάνω από τη γη.

Η ακολουθία της Κουνταλίνι είναι μια φυσιολογική πορεία, μέσω της οποίας ο άνθρωπος υψώνεται πάνω από το τσάκρα Μανιπούρα, πάνω από τον κόσμο των απλών συναισθημάτων του, και αυτό επειδή η Κουνταλίνι είναι μια συμπύκνωση εμπειριών ίσως και χιλιάδων χρόνων. Το Μανιπούρα είναι ένα κέντρο στο οποίο οι ουσίες αφομοιώνονται και μετασχηματίζονται, ενώ το επόμενο πράγμα που θα περίμενε κανείς είναι η μεταμόρφωση, επειδή μετά από το Μανιπούρα ακολουθεί το Αναχάτα, στο οποίο εκδηλώνονται εξ ολοκλήρου νέα πράγματα∙ ένα νέο στοιχείο υπάρχει εκεί, ο αέρας, και όχι πλέον χονδροειδής ύλη. Έτσι, στο διάφραγμα διασχίζει ο άνθρωπος το κατώφλι από τα ορατά, απτά πράγματα προς τα σχεδόν αόρατα και άυλα, τα ψυχικά. Στο Μανιπούρα είναι κανείς τυφλός από το πάθος. Αλλά όταν σπάμε το πέπλο της ψευδαίσθησης, συνειδητοποιούμε ότι η ουσία μας δεν είναι μόνο ο προσωπικός μας εαυτός.

Περνάμε, λοιπόν, στο επόμενο τσάκρα, το Αναχάτα, το κέντρο της καρδιάς. Εκεί έρχεται κανείς σε επαφή με την πρώτη σπερματική εμφάνιση του εαυτού, τον θεϊκό εαυτό, τον αρχέγονο ή φωτεινό άνθρωπο, τον ανώτατο άνθρωπο. Εδώ παρουσιάζεται στο άτομο μια νέα δυνατότητα, να ανυψωθεί πάνω από τις συναισθηματικές εκδηλώσεις και να τις ατενίσει. Σύμφωνα με τον Γιουνγκ, κατά την απόσυρση από τα συναισθήματα παύει κανείς να είναι πλέον ταυτόσημος με αυτά. Αρχίζει να διαφοροποιείται από το ξέσπασμα του πάθους και να ανακαλύπτει τον εαυτό. Τότε αρχίζει να εξατομικεύεται. Επομένως, στο Αναχάτα αρχίζει η εξατομίκευση, μια απρόσωπη διαδικασία κατάκτησης του εαυτού, αφήνοντας το εγώ μακριά, κάτω στο Μουλαντάρα. Ο εαυτός είναι κάτι εξαιρετικά απρόσωπο, εξαιρετικά αντικειμενικό, έτσι στο Αναχάτα έχουμε την εκδήλωση της αντικειμενικής ζωής του συνειδησιακά διευρυμένου ανθρώπου.

Το Αναχάτα είναι η περιοχή του αισθήματος και του νου, το κέντρο όπου αρχίζουν τα ψυχικά πράγματα, η αναγνώριση των αξιών και των ιδεών. Όταν ο άνθρωπος έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο εκλέπτυνσης ή ατομικής ανάπτυξης, τότε λαμβάνει την πρώτη αμυδρή ιδέα της δύναμης και της ουσιαστικότητας, ή της πραγματικής ύπαρξης, των ψυχικών πραγμάτων. Στο Αναχάτα φτάνει κανείς διαμέσου μια σειράς τεσσάρων βημάτων που θα μπορούσαν να συνδεθούν με τα τέσσερα στοιχεία, εφόσον καθένα από τα τέσσερα χαμηλότερα κέντρα έχει ένα στοιχείο που ανήκει σε αυτό -στο Μουλαντάρα τη γη, στο Σβαντισθάνα το νερό, στο Μανιπούρα τη φωτιά, στο Αναχάτα τον αέρα. Και η επόμενη ψυχική κατάσταση στην οποία φτάνουμε, είναι στο τσάκρα Βισούντα, το αιθερικό κέντρο, μια σφαίρα αφαίρεσης, όπου εκεί βαδίζει κανείς πέρα από τον εμπειρικό κόσμο και προσγειώνεται σε έναν κόσμο ιδεών. Πρόκειται για τον κόσμο της ψυχικής ουσίας, της ψυχικής πραγματικότητας και του αιθέρα.

Έτσι μπορεί κάποιος να δει το όλο πράγμα ως ένα είδος μετασχηματισμού των στοιχείων, με την αύξηση της μεταβλητότητας της πτητικής ουσίας. Γίνεται λοιπόν σαφές ότι η σειρά των τσάκρα και η άνοδος της Κουνταλίνι διαμέσου αυτών, είναι μια αναρρίχηση από την χονδροειδή, ακατέργαστη ύλη στην λεπτή, ψυχική ύλη-ουσία. Η ιδέα αυτού του μετασχηματισμού από τη γη στον αιθέρα αποτελεί ένα από τα παλαιότερα συστατικά της ινδουιστικής φιλοσοφίας και τις θεμελιώδεις ιδέες της Τάντρα Γιόγκα. Επιπλέον, η ιδέα της μεταμόρφωσης των στοιχείων, δείχνει την αναλογία της Τάντρα Γιόγκα με τη μεσαιωνική αλχημιστική φιλοσοφία. Εκεί βρίσκει κανείς ακριβώς τις ίδιες ιδέες, το μετασχηματισμό της χονδροειδούς ύλης στη λεπτή ουσία της διάνοιας. Πρόκειται για την εξάχνωση (sublimation) του ανθρώπου, όπως ήταν τότε κατανοητή.

Στο Βισούντα φτάνουμε πέρα από την πραγματική μας αντίληψη για τον κόσμο, στην περιοχή του αιθέρα. Είναι ο κόσμος των αφηρημένων ιδεών και αξιών, ο κόσμος όπου η ψυχή υπάρχει από μόνη της, όπου η ψυχική πραγματικότητα είναι η μόνη πραγματικότητα, ή όπου η ύλη είναι ένα λεπτό δέρμα γύρω από ένα τεράστιο σύμπαν ψυχικών πραγματικοτήτων, ένα απατηλό περιθώριο γύρω από την πραγματική ύπαρξη, η οποία είναι ψυχική. Στο Βισούντα ο ίδιος ο κόσμος γίνεται μια αντανάκλαση της ψυχής. Ως άνθρωποι βρισκόμαστε ακόμα σε μεγάλη απόσταση από το Βισούντα, γιατί το Βισούντα σημαίνει πλήρη αναγνώριση των ψυχικών αποσταγμάτων ή ουσιών, ως τα θεμελιώδη αποστάγματα του κόσμου.

Τα δύο τελευταία τσάκρα, τα Άτζνα και Σαχασράρα, απέχουν πολύ από την αντίληψή μας. Υπάρχει μια σημαντική αναλογία μεταξύ των Άτζνα και Μουλαντάρα, είναι η συνένωση των Σάκτι και Σίβα. Στο Μουλαντάρα, η Κουνταλίνι-Σάκτι είναι ενωμένη με τον Σίβα-λίνγκα (η γυναικεία δύναμη αποκαλείται γιονί (yoni) και η ανδρική λίγκα (linga), στην κατάσταση της ωραίας κοιμωμένης, και η ίδια κατάσταση επικρατεί ψηλά στο κέντρο Άτζνα, όπου η θεά (Devi) έχει επιστρέψει στον θεό και μαζί είναι ξανά ένα. Βρίσκονται και πάλι στην δημιουργική κατάσταση, αλλά σε μια εντελώς διαφορετική μορφή. Ωστόσο, όπως είναι ενωμένοι κάτω έτσι είναι ενωμένοι και επάνω.

Τέλος, σχετικά με το Σαχασράρα, ο Μιρτσέα Ελιάντε (Mircea Eliade) αναφέρει ότι «εδώ συμβαίνει η τελική ένωση των Σίβα και Σάκτι, o τελικός στόχος της ταντρικής σάντανα (tantric sadhana) πραγματοποιείται, και εδώ η Κουνταλίνι τελειώνει το ταξίδι της αφού έχει διασχίσει τα έξι τσάκρα. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το Σαχασράρα δεν ανήκει πλέον στο επίπεδο του σώματος, ότι ήδη χαρακτηρίζει το επίπεδο της υπερβατικότητας -και αυτό εξηγεί γιατί οι συγγραφείς συνήθως μιλούν για τα έξι τσάκρα».

Επίλογος

Μεταξύ των πνευματικών αναζητητών της Ανατολής και της Δύσης υπάρχει η κοινή πεποίθηση ότι ανώτατος στόχος της ανθρώπινης προσπάθειας είναι η ελευθερία εκείνη που είναι υψηλότερη από την ατομική απελευθέρωση. Συμπεριλαμβάνει όχι μόνον την ένωση με το Θεό σε ανώτερα βασίλεια πέραν της γήινης εκδήλωσης, αλλά και τις δυνάμεις κάθε πεδίου, που καθιστούν τον άνθρωπο λειτουργό, εργάτη στην υπηρεσία του θείου, στο έργο της ανύψωσης των εκατομμυρίων βασανισμένων της ανθρωπότητας προς τη δόξα και ευτυχία που μας περιμένουν όλους. Η εστίαση, λοιπόν, του ανθρώπου μπορεί να αναπροσανατολιστεί και να μεταβληθεί από την περιορισμένη αντίληψη της αντικειμενικής ζωής σε μια ευρεία κατανόηση των πώς και των γιατί του Σύμπαντος και της δικής του συμμετοχής στην εξέλιξη. Έτσι ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του δημιουργικά, στις επικράτειες του πνεύματος και του ανώτερου νου, καθιστώντας τη δύναμη για το καλό.

Εξάλλου, κάπου στο εσωτερικό της καθημερινής συνείδησης κάθε ανθρώπου υπάρχει κοιμισμένος κάποιος θεός, ένα φωτεινό σπέρμα που θα μπορούσε να τον ενεργοποιήσει, όπως έχει ενεργοποιήσει ανθρώπους σε όλες τις εποχές, προκειμένου να δει τον κόσμο μας, τον κόσμο του Μουλαντχάρα, από μια εντελώς διαφορετική οπτική. Μια τέτοια οπτική μας επιτρέπει να τοποθετήσουμε αυτόν τον κόσμο στην σωστή του βάση, επάνω στον μεγάλο κορμό της εξέλιξης. Ένα «φυτώριο» από όπου τα πράγματα ξεκινούν, και ψηλότερα από αυτό βρίσκονται μεγάλα και σημαντικά πράγματα, που θα εκδηλωθούν σιγά-σιγά όπως τα ασυνείδητα περιεχόμενά μας που γίνονται συνειδητά, ως ένα πλήρως αναπτυσσόμενο δέντρο. Ολόκληρος ο κόσμος της τωρινής μας συνείδησης είναι ένας σπόρος του μέλλοντος. Και όταν θα έχουμε πετύχει την αφύπνιση της Κουνταλίνι, τότε ένας κόσμος αιωνιότητας εντελώς διαφορετικός από τον τωρινό μας κόσμο, θα ξεκινά.

Σημειώσεις

[1]. Διάφορες μέθοδοι συστήνονται για το σκοπό αυτό, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η χρήση της θέλησης, ιδιαίτεροι τρόποι αναπνοής, μάντρα, καθώς και διάφορες στάσεις και κινήσεις.
[2]. Οι Τάντρα ή τα Τάντρα αποτελούν τις γραπτές πηγές του Ταντρισμού. Πρόκειται για μιας πολυάριθμη κατηγορία θρησκευτικών και μαγικών έργων, εν γένει μεταγενέστερων από τα Πουράνα, που αναφέρονται σε μια νεότερη εξέλιξη της θρησκείας, παρόλο που η λατρεία της θηλυκής ενέργειας είχε την προέλευσή της σε μια προγενέστερη περίοδο.
[3]. Η Σαμπάλα θεωρείται μυθικό κέντρο σοφίας, που οι εσωτερικές παραδόσεις αναφέρουν ότι υπάρχει κρυμμένο στα υψίπεδα της Κεντρικής Ασίας.

Βιβλιογραφία

• Adler, V., S., Η Ανακάλυψη του Τρίτου Ματιού, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2002.
• Avalon, A., (Sir John Woodroffe), The Serpent Power: The Secrets of Tantric and Shaktic Yoga, Ganesh & Co. (Madras) Ltd., 1950.
• Bailey, A., Πραγματεία Κοσμικού Πυρός, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2000.
• Blavatsky, H., P., Η Φωνή της Σιγής, Εκδόσεις Θεοσοφικής Εταιρίας, Αθήνα 1988.
• Dowson, J., A Classical Dictionary of Hindu Mythology and Religion, D. K. Printworld (P) Ltd, New Delhi 2000.
• Eliade, M., Γιόγκα, Εκδόσεις Χατζηνικολή, Αθήνα 1980.
• Fortune, D., Ο Κύκλος Δύναμης της Δύναμης, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2005.
• Guiley, R., E., Harper’s Εγκυκλοπαίδεια Μυστικιστικών και Παραφυσικών Εμπειριών, Εκδόσεις Anoubis, Αθήνα 1994.
• Harding, M., E., Αυτός & Εγώ: Οι ρίζες της Ψυχικής Ενέργειας, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2007.
• Jung, C., G., The Psychology of Kundalini Yoga, Bollinger Series XCIX, Princeton University Press, New Jersey 1999.
• Jung, C., G., Μάνταλα: Ένα Ιερό Σύμβολο της Ανθρώπινης Ψυχής, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2008.
• Krisna, Gopi, Kundalini:The Secret of Yoga, Published by F.I.N.D. Research Trust, Canada & Kundalini Research Foundation, Ltd., U.S.A., 1990.
• Leadbeater, C., W., Τσάκρα: Τα Ενεργειακά Κέντρα του Ανθρώπου, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2001.
• LePage, V., Σαμπάλα: Το Ιερό Κέντρο του Κόσμου, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 2002.
• Love, J., Οι Θεοί των Κβάντα, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 1994.
• Sivananda, Sri Swami, Kundalini Yoga, A Divine Life Society Publication, India 1994.
• Sullivan, B., M., Historical Dictionary of Hinduism, The Scarecrow Press, Inc. Lanham, Md., & London, 1997.
• Werner, K., A., Popular Dictionary of Hinduism, Curzon Press, United Kingdom 2005.
• Συλλογικό, Συμβολισμός και Αναζήτηση, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, Αθήνα 1993.
• Σαραϊνταριάν, Χ., Τ., Η Επιστήμη του Διαλογισμού, Εκδόσεις Τηλορήτης, Αθήνα 1982.

Σύνδεσμοι

• Carl Jung and the Kundalini
• Ancient Teachings of Tantra and Kundalini Yoga 
• Tantra, Λήμμα στη Wikipedia

Α.Μ.