Τα συναισθήματα είναι ένα γνωστικό φαινόμενο που διαμορφώνεται από το σώμα μας, τις σκέψεις, τις έννοιες και το λόγο μας και αποτελεί πηγαία ώθηση για κίνηση, δράση και εξέλιξη, καθώς μέσα από αυτά εκφράζεται η ανθρώπινη ύπαρξη.

Όταν λειτουργούν όμορφα και αρμονικά, προσδίδουν χρώμα και ποιότητα στη ζωή μας, βελτιώνουν την καθημερινότητά μας και διαμορφώνουν καλές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και το περιβάλλον. Αυτά τα ισχυρά σήματα αποτελούν μια παγκόσμια γλώσσα, πάνω στην οποία βασίζεται η ανθρώπινη επικοινωνία. Για αυτό και η προστασία της φυσικής και ψυχικής υγείας των ανθρώπων από τα διαταραγμένα συναισθήματα είναι ουσιαστικής σημασίας για την εξέλιξή μας.

Κάποιες φορές, τα συναισθήματα αποτελούν ασυνείδητες πληροφορίες ή και συνειδητές αλλά μη αποδεκτές από το άτομο που τα βιώνει και έτσι αμυντικά δεν τα εκφράζει ούτε στον ίδιο του τον εαυτό. Πρόκειται για μια συνειδητή ψυχική εμπειρία που περιλαμβάνει την φυσιολογική διέγερση και την ερμηνεία τους.

Η ικανότητά μας να κατανοούμε και να ρυθμίζουμε τις συναισθηματικές μας εκφράσεις και αλληλεπιδράσεις, είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν συναισθηματική νοημοσύνη ή συναισθηματική ευφυία. Δηλώνει τον τρόπο που τα συναισθήματα συνδέονται με τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας, αλλά και το πώς μπορούμε να τα διαχειριστούμε για να πετύχουμε μια ποιοτική αλλαγή στη ζωή και τους στόχους μας.

Πρόκειται για ένα σύγχρονο σχετικά πεδίο ερευνών και μελετών που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη εμβέλεια, καθώς τα συναισθήματα επηρεάζουν άμεσα όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής.

Η Διευθέτηση των Συναισθημάτων

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για κάθε άνθρωπο να αφουγκράζεται τα συναισθήματά του και να αντιλαμβάνεται τον τρόπο που επηρεάζουν τη ζωή ατομικά και συλλογικά. Αποκτά τότε μεγαλύτερη συνείδηση της συμπεριφοράς του. Παρατηρεί, επεξεργάζεται και διακρίνει τις όψεις του χαρακτήρα του. Κατανοεί βαθύτερα αυτό που νιώθει, το αναγνωρίζει και αποκτά τη δυνατότητα να εκφράσει αυτήν τη σοφία στο περιβάλλον του.

Από μια εσωτερική σκοπιά, τα συναισθήματα θεωρούνται ως δυναμικές ωθήσεις της ανθρώπινης ψυχής. Βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με τον μηχανισμό του νου και επηρεάζουν ολόκληρο το δυναμικό του ανθρώπου, μέχρι και τις σωματικές λειτουργίες του.

Αναπτύσσονται από την πρώιμη παιδική ηλικία, η οποία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική ως προς αυτό. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής, ο συναισθηματικός κόσμος καλλιεργείται, μέσα από εμπειρίες και μαθησιακές διαδικασίες, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Τα συναισθήματα αποτυπώνονται στον ψυχικό κόσμο και αφομοιώνονται. Έπειτα ενεργοποιούνται συνήθως αυτόματα, ανάλογα με τις περιστάσεις, χωρίς ιδιαίτερη συναισθηματική νοημοσύνη.

Ο άνθρωπος υιοθετεί συναισθηματικές συνήθειες, που ενδέχεται να διατηρεί ασυνείδητα για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή μια ολόκληρη ζωή. Πολλές από αυτές καλείται να τις μετουσιώσει και να τις εκλεπτύνει, έτσι ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστεί τον συναισθηματικό του κόσμο, να τον βελτιώσει και να γίνει συναισθηματικά ευφυής.

Αυτή η μετουσίωση δεν είναι εύκολη, καθώς πολλές φορές οι άνθρωποι βρίσκονται στο έλεος των συναισθημάτων τους και λειτουργούν σε καθεστώς συναισθηματικής ανισορροπίας και μεγάλης ψυχικής αναστάτωσης. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας είναι να αναλώνουν σημαντικό μέρος της ζωής τους σε εντάσεις, συγκρούσεις και αρνητικές διαθέσεις.

Οι συνεχιζόμενες συναισθηματικές δυσκολίες προκαλούν ψυχική και σωματική διαταραχή ή ακόμα και ασθένεια. Συνεπώς, η γνώση και διαχείριση των συναισθηματικών περιεχομένων μας καθίσταται αναγκαία, για να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε εκείνες τις αρνητικές στάσεις ή συνήθειες που περιορίζουν την αξιοποίηση των δυνατοτήτων μας ως πνευματικές υπάρξεις.

Οι άνθρωποι, ως κοινωνικά όντα που είμαστε, δομούμε διαπροσωπικές συνδέσεις, ως μέρος της φύσης μας. Άλλωστε, το να ζει κάποιος σε αυτόν τον κόσμο σημαίνει επαφή με διαφορετικά περιβάλλοντα, αλληλεπίδραση με πολλούς τύπους ανθρώπων, συνεχείς αλλαγές και εκπλήξεις. Το να είναι κάποιος συναισθηματικά νοήμων αποτελεί βασικό κλειδί για να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις προκλήσεις. Η σχέση με τους ανθρώπους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό, απαιτεί σοφία.  

Εδώ είναι που η συναισθηματική νοημοσύνη γίνεται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς συνδέεται με την ενσυναίσθηση, την συμπόνια και την κατανόηση των βαθύτερων αιτιών πίσω από τις πράξεις των ανθρώπων. Πρόκειται για βαθιά αυτογνωσία, μια προσέγγιση από ένα ανώτερο επίπεδο νου και καρδιάς, που απελευθερώνει τον άνθρωπο από την προσκόλλησή του στο εγώ και τον οδηγεί σε συναισθηματική ωρίμανση.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή Κλωντ Στάινερ (Claude Steiner), η αγάπη αποτελεί βασικό συστατικό της συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι η καρδιά της. Για αυτό και η αγάπη χρειάζεται να εκφράζεται με σωματικό, λεκτικό ή έμπρακτο τρόπο, αναλαμβάνοντας τη συναισθηματική ευθύνη, με ευθύτητα, ειλικρίνεια και σεβασμό.

Μέσα από μια τέτοια λειτουργία, ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει προσανατολισμό. Να οδηγηθεί σε μεγαλύτερη συναισθηματική ποιότητα, ισορροπία, αρμονία και ωριμότητα.

Η Αναζήτηση της Συναισθηματικής Ωριμότητας

Αλλάζοντας προσανατολισμό στάσης και δράσης, ο άνθρωπος απελευθερώνεται από άχρηστες σκέψεις και συναισθήματα του παρελθόντος. Η προσκόλληση στο παρελθόν και στην εικόνα που έχει δομήσει για τον εαυτό του, είναι ίσως το σημαντικότερο εμπόδιο στην εξέλιξή του. Αναπαράγει αυτό που πάντα έκανε, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ανακαλώντας αυτοματοποιημένες συναισθηματικές αντιδράσεις και μοτίβα. Ζει μέσα από συνήθειες και συμπεριφέρεται με τρόπο που συχνά δημιουργεί δυσκολία. Δεν φαίνεται εύκολο ή δεν γίνεται πάντα αντιληπτή η ανάγκη να αλλάξει τον εαυτό του, έτσι ώστε να ισορροπήσει και να συνυπάρξει αρμονικά μέσα στον κόσμο των ανθρώπων.

Όταν βρεθεί υπό πίεση –στην εργασία, στο σπίτι, στις σχέσεις και στις δραστηριότητές του– δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, να ελέγξει τις αντιδράσεις του, να διατηρήσει ανεπηρέαστη την κρίση του, ώστε να έχει ισορροπημένη στάση και κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης που βιώνει. Δεν έχει μάθει ή αποφεύγει να διερευνήσει τη βαθύτερη φύση της συναισθηματικής του ιστορίας. Συνεπώς, δεν αγγίζει τη βασική αιτία των συναισθηματικών του αντιδράσεων. Πολλές φορές επιλέγει να «θάψει» τα συναισθήματά του, ενόσω είναι ζωντανά, όμως αργά ή γρήγορα αυτά επιστρέφουν, συνήθως πολλαπλάσια.

Ως αποτέλεσμα, δεν μπορεί να διαχωρίσει το παρόν από το παρελθόν του αλλά ούτε και να χτίσει το μέλλον του. Μεταφέρει, ασυνείδητα, τα παιδικά του συναισθήματα, με όλα τα συμπλέγματα και τα απωθημένα, στην ενήλικη ζωή του. Το παρελθόν διαρρέει στο παρόν. Έτσι, αν και ενήλικας, μπορεί να εκφράζεται με συναισθηματικά ανώριμο και παιδαριώδη τρόπο, χωρίς συναισθηματική ωριμότητα.

Αυτό τον αποτρέπει να δει την κάθε ημέρα σαν μία νέα αρχή, καθαρή, απαλλαγμένη από την προηγούμενη συναισθηματική ιστορία του. Βιώνει συχνά τη ζωή με αρνητικό ή επικριτικό τρόπο, βασισμένο στον φόβο, μεταφράζοντας τα πράγματα με τον δικό του λαθεμένο τρόπο.

Από την άλλη μεριά, ο άνθρωπος με συναισθηματική νοημοσύνη λειτουργεί περισσότερο ώριμα. Δεν αφήνει τις αρνητικές περιστάσεις της ζωής –τα λάθη, τον πόνο, την ντροπή– να τον καθηλώσουν. Λαμβάνει ορθές αποφάσεις, αντιμετωπίζει με επιτυχία δύσκολες καταστάσεις και επιβιώνει σε αντίξοες συνθήκες.

Έχει την τάση να είναι χαρούμενος, με αυτοπεποίθηση και διάθεση για ζωή. Θέτει όρια και προχωράει παραπέρα, αποδέχεται τα συναισθήματά του, είναι ανοικτός στις αλλαγές, τις διορθώσεις και την εποικοδομητική κριτική. Παίρνει ρίσκα, έχει υπομονή και επιμονή, αυτοπεποίθηση, πίστη στις ικανότητές του και αισιοδοξία. Επιπλέον, έχει την ικανότητα να δουλεύει αποδοτικά στα πλαίσια μιας ομάδας, χτίζοντας επαγγελματικές και προσωπικές μακροχρόνιες σχέσεις.

Η πιο ορατή ποιότητα της συναισθηματικής του νοημοσύνης είναι η ικανότητα να βρίσκεται στη στιγμή, να είναι παρόν. Επίσης, αφήνει χώρο για τους άλλους ανθρώπους. Είναι ενεργός ακροατής, και οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το ενδιαφέρον του για αυτούς. Ακούει τις σκέψεις τους, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, και συμπάσχει μαζί τους. Είναι δεκτικός και υποστηρικτικός, ειλικρινής, δίκαιος και αντικειμενικός. Αποφεύγει την επίκριση και εκφράζει σεβασμό. Η επίρριψη ευθυνών δεν είναι η στρατηγική που χρησιμοποιεί για να αισθάνεται ο ίδιος ασφαλής.

Ο συναισθηματικά νοήμων άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει θετικά ένα σύνολο ατόμων που εν μέσω αναστάτωσης δεν σκέφτονται ορθά, μεταφέροντας γαλήνη, αρμονία και συγκρότηση. Είναι σε θέση να παραμένει αποστασιοποιημένος από ερεθίσματα που θα προκαλούσαν ένταση και αντίδραση, διατηρώντας ψυχραιμία και εσωτερική ειρήνη. Βοηθάει, εξυπηρετεί και επικεντρώνεται στην κοινή ευημερία. Αποζητά ένα ανώτερο όραμα για τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του.

Διερευνώντας τη Συναισθηματική Νοημοσύνη

Η έρευνα γύρω από τη συναισθηματική νοημοσύνη και τα οφέλη της είναι πολύ μεγάλη και αναπτύσσεται ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας.  

Οι απαρχές της εντοπίζονται στην ιδέα της κοινωνικής νοημοσύνης, που εισήγαγε ο ψυχολόγος Έντουαρντ Λι Θόρνταϊκ (Edward Lee Thorndike) το 1920. Πολύ αργότερα, το 1983, διατυπώθηκε από τον ψυχολόγο Χάουαρντ Γκάρντνερ (Howard Gardner) η θεωρία για τα πολλαπλά συστατικά της νοημοσύνης, με δύο νέες έννοιες, τη διαπροσωπική και την ενδοπροσωπική νοημοσύνη. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, για να μπορέσει ο άνθρωπος να αναπτύξει κοινωνική, διαπροσωπική ή ενδοπροσωπική νοημοσύνη, θα πρέπει να βρίσκεται σε καλή και άμεση σύνδεση με τον εσωτερικό κόσμο των συναισθημάτων του.

Ως όρος η συναισθηματική νοημοσύνη επινοήθηκε και διαμορφώθηκε συστηματικά από τους ψυχολόγους Τζον Μάγιερ (John Mayer) και Πίτερ Σάλοβι (Peter Salovey) το 1990. Συνδέθηκε με την ικανότητα του ανθρώπου να αντιλαμβάνεται, να επεξεργάζεται και να ρυθμίζει τις «συναισθηματικές πληροφορίες» ορθά και αποτελεσματικά, σε σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους, και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές καθοδηγώντας τις σκέψεις και τις ενέργειές του εκφράζοντας αρχικά την ύπαρξή του αλλά και την αρμονία του με το περιβάλλον.

Οι εν λόγω ερευνητές συνέδεσαν τη συναισθηματική νοημοσύνη με την αντίληψη των συναισθημάτων, την ενσωμάτωσή τους στον τρόπο σκέψης (εδώ τα συναισθήματα βοηθούν τη σκέψη), τη βαθύτερη κατανόησή τους (τις αιτίες των συναισθημάτων), την ικανότητα διαχείρισής τους (την επίτευξη των στόχων).

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης έγινε ευρύτερα γνωστή μέσω του ψυχολόγου και δημοσιογράφου Ντάνιελ Γκόλμαν (Daniel Goleman). Η συμβολή του υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, καθώς περιέγραψε με εκλαϊκευμένο τρόπο την επιστημονική του έρευνα για τη συναισθηματική νοημοσύνη, ένα εγχείρημα που θεωρήθηκε αρκετά δύσκολο. Το ομώνυμο έργο του, Συναισθηματική Νοημοσύνη (1995), βρήκε μεγάλη απήχηση προκαλώντας έντονο ενδιαφέρον.

Ο Γκόλμαν αντιλήφθηκε τη συναισθηματική νοημοσύνη ως ένα μικτό μοντέλο, που περιλάμβανε κοινωνικές συμπεριφορές, ανθρώπινα χαρακτηριστικά και δυνατότητες. Διεύρυνε τον ορισμό της, ως την ικανότητα του ανθρώπου να αναγνωρίζει τα συναισθήματα, τα δικά του και των άλλων και να τα διαχειρίζεται επαρκώς, τόσο εκείνα που αφορούν τον ίδιο, όσο κι εκείνα που γεννιούνται από τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τον Γκόλμαν, η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει πέντε βασικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν. Είναι η αυτογνωσία, η ενσυναίσθηση, η αυτορρύθμιση, το κίνητρο και οι κοινωνικές δεξιότητες:

• Αυτογνωσία, γνωρίζω τον εαυτό μου για να κατανοήσω τον άλλο

Ο άνθρωπος εκφράζεται συνήθως ασυνείδητα. Κατευθύνεται από υποσυνείδητα περιεχόμενα, που επηρεάζουν και καθοδηγούν τις συναισθηματικές αντιδράσεις του. Σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να τις διαχειριστεί, να τις κατανοήσει και να τις ερμηνεύσει. Είναι, λοιπόν, αναγκαία η αυτογνωσία για τη διαχείριση του συναισθηματικού του κόσμου, γιατί μέσω αυτής είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί τι αισθάνεται και γιατί το αισθάνεται.

Αποκτάει επίγνωση του ποιος είναι, ποιος είναι ο προορισμός του και γιατί. Έχει όραμα και οδεύει προς τον στόχο του, έχοντας σεβασμό στους ανθρώπους. Θέτει υγιή όρια και υπερβαίνει με ευέλικτο τρόπο τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Μπορεί να διακρίνει τα δικά του πρότυπα συμπεριφορών και κινήτρων. Γνωρίζει πώς τα συναισθήματα και οι πράξεις του επηρεάζουν τους γύρω του, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Μπορεί να κατονομάσει τα δικά του συναισθήματα, τα δικά του ερεθίσματα, και να καταλάβει γιατί νιώθει όπως νιώθει, αναγνωρίζοντας τα δυνατά του σημεία και τους δικούς του περιορισμούς.

Παράλληλα, ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της ζωής με ψυχραιμία και ευελιξία. Χρησιμοποιεί την αυτογνωσία για να διαχειριστεί καλύτερα τον εαυτό του, για να γίνει καλύτερος άνθρωπος και να αντιμετωπίζει τους ανθρώπους με έναν πιο προσεκτικό, τρυφερό και ευγενικό τρόπο, εκφράζοντας τον εαυτό του με ταπεινότητα και χωρίς έπαρση.

Αποδεικνύεται ότι αν κάποιος διαθέτει επαρκή αυτογνωσία, τότε θα είναι πολύ καλύτερος στην ανάπτυξη οποιασδήποτε από τις δεξιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης, ιδιαίτερα στην ενσυναίσθηση και στην αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους, οι οποίες αποτελούν το ανώτερο επίτευγμα της συναισθηματικής νοημοσύνης.

• Ενσυναίσθηση, πώς νιώθουν οι άλλοι;

Ξεχνάω για λίγο τον εαυτό μου και μπορώ να συναντήσω τον άλλο, «μπαίνω στη θέση του άλλου». Αφουγκράζομαι τα συναισθήματά του μέσα στην καρδιά μου, επιτρέποντάς του να εκφράσει τη βαθύτερη ανάγκη της ψυχής του.

Ένα μεγάλο μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης συνδέεται άρρηκτα με την ενσυναίσθηση, την ικανότητα του ανθρώπου να αισθάνεται τα συναισθήματα των άλλων σαν να ήταν δικά του. Να σκέφτεται και να συμπάσχει με τους συνανθρώπους του δίχως να βιάζεται να τους κρίνει, έχοντας επίγνωση πως όλοι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε με τις συνθήκες που μας έχουν δοθεί.

Καθώς ο άνθρωπος μαθαίνει τα συναισθήματά του, τις εντάσεις με τις οποίες τα βιώνει και τις αιτίες τους, αρχίζει να αντιλαμβάνεται και να διαισθάνεται την υφή και την λεπτότητα στα συναισθήματα των υπολοίπων. Όταν γνωρίζουμε καλύτερα, τότε πράττουμε και καλύτερα. Η ενσυναίσθηση είναι μια μορφή διαίσθησης, όσον αναφορά τα συναισθήματα. Γιατί όταν λειτουργεί, δεν εικάζουμε, ούτε σκεφτόμαστε για κάτι. Απλώς γνωρίζουμε αμέσως τι αισθάνεται το άλλο άτομο. Κατανοούμε αυτό που νιώθει διότι το νιώθουμε με την καρδιά μας, το ακούμε με την καρδιά μας. Η ενσυναίσθηση είναι μια έκτη αίσθηση, με την οποία αντιλαμβανόμαστε τη συναισθηματική ενέργεια όπως το μάτι αντιλαμβάνεται το φως. Λειτουργεί σε ένα ανώτερο επίπεδο, πέρα από τις πέντε αισθήσεις, και πηγαίνει απευθείας στην επίγνωσή μας.

Είναι το βασικό συστατικό που μας συνδέει με τον κόσμο, και είναι ανάγκη να αναρωτηθούμε εάν ανταποκρινόμαστε σε αυτό θετικά. Όταν κατανοούμε πώς νιώθουν οι άλλοι, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε ορθές ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές. Εάν έχουμε ενσυναίσθηση, διατηρούμε μια υγιή σχέση με το εγώ μας.

• Κοινωνικές Δεξιότητες, επικοινωνούμε και μοιραζόμαστε

Επικοινωνούμε και μοιραζόμαστε, εκφράζουμε θετικές και αρνητικές όψεις, θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Εκφράζουμε καλοπροαίρετες κριτικές που διευκολύνουν την ανάπτυξη και έκφραση των ανθρώπων και δομούν σχέσεις σεβασμού.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μάθουμε να ακούμε τους άλλους, χωρίς να βιαζόμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα και να αντιδράσουμε παρορμητικά. Σύμφωνα με τον Ντάνιελ Γκόλμαν, η ακρόαση, το να μπορούμε να ακούμε προσεκτικά τον άλλο, είναι ιδιαίτερα βασική στην έκφραση της συναισθηματικής νοημοσύνης. Πολύ συχνά, ενόσω βρισκόμαστε σε μια συζήτηση, απλά σκεφτόμαστε τι θα πούμε, τι θα απαντήσουμε, και δεν ακούμε πραγματικά τον συνομιλητή μας.

Ένα συναισθηματικά ευφυές άτομο είναι σε θέση να εκφράζει τα συναισθήματά του, να τα μοιράζεται και να τα επικοινωνεί χτίζοντας ορθές ανθρώπινες σχέσεις. Ενθαρρύνει τη συνομιλία, φροντίζει να είναι ενεργός ακροατής, με δεξιότητες λεκτικής επικοινωνίας και ανοιχτή γλώσσα του σώματος. Επιπλέον, η ανάληψη ευθύνης είναι πολύ σημαντική, ώστε να ζητήσουμε συγγνώμη αν χρειαστεί και να επανορθώνουμε ουσιαστικά και αποτελεσματικά το λάθος μας.

• Αυτορρύθμιση

Είναι η ικανότητα που αναπτύσσεται μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης για έλεγχο των συναισθημάτων και των παρορμήσεων, από ένα ανώτερο επίπεδο ύπαρξης. Σχετίζεται με την δυνατότητά μας να διαχειριστούμε την εσωτερική μας κατάσταση ώστε να αποφεύγουμε συναισθηματικές εκρήξεις.

Συνειδητοποιούμε πώς να κάνουμε παύση, όταν χρειάζεται, πότε να σιγούμε και πώς να ελέγχουμε τις παρορμήσεις μας. Να σκεφτόμαστε πριν δράσουμε και να υπολογίζουμε τις συνέπειες.

Αυτορρύθμιση σημαίνει ότι ξέρουμε πώς να εκτονώνουμε την ένταση, πώς να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις, πώς να αντιμετωπίζουμε δύσκολα σενάρια και να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές στο περιβάλλον μας. Έχει να κάνει με το να αναδείξουμε το κομμάτι του εαυτού που βοηθά στη διαχείριση των συναισθημάτων μας.

Οι προκλήσεις της ζωής μπορούν να επαναπλαισιώνονται ως συγκαλυμμένες ευκαιρίες και οι αποτυχίες ως εμπειρίες και ευκαιρίες μάθησης. Τα συναισθήματα που προκύπτουν μπορούν να γίνονται πλήρως αποδεκτά. Σε αυτό βοηθάει η αυτογνωσία, με την παρατήρηση και τον προσδιορισμό των συναισθημάτων, τη λεκτική τους διατύπωση, αλλά και διάφορες μορφές χαλάρωσης, αναπνοής και εσωτερικής αυτοθεραπείας.

• Κίνητρο / Κινητοποίηση

Τα άτομα με συναισθηματική νοημοσύνη τείνουν να έχουν κίνητρα στη ζωή τους, γεγονός που τα κάνει πιο ανθεκτικά, υπομονετικά και αισιόδοξα έτσι ώστε να συνεχίζουν την προσπάθεια παρά τα όποια εμπόδια ή δυσκολίες.

Αναζητούν να προσεγγίζουν τη ζωή με θετικούς τρόπους, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, δράση, θέτουν στόχους και δράττουν ευκαιρίες.

Ψάχνουν τρόπους να βελτιώνουν τον εαυτό τους, γεγονός που διευκολύνει την πορεία τους μέσα στη ζωή και την εξελικτική τους προσπάθεια. Επιπλέον, το κίνητρο μπορεί να ενισχυθεί μέσα από τη συνεργασία και την ομαδική δράση για το κοινό καλό.

Καλλιεργώντας τη Συναισθηματική Νοημοσύνη

Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι κάτι στατικό και μπορεί να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί οποιαδήποτε στιγμή.

Λέγεται ότι υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας εκμάθησής της από την παιδική ηλικία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας των είκοσι. Τότε τα συναισθηματικά - κοινωνικά κυκλώματα του εγκεφάλου μας είναι εύπλαστα. Θεωρείται, όμως, εφικτό και μετά από αυτό το διάστημα, απλά χρειάζεται να καταβάλουμε περισσότερη προσπάθεια και χρόνο, προκειμένου να ξεπεράσουμε τις συνήθειες και τις νοοτροπίες που αποκτάμε με τον καιρό.

Τα δεδομένα δείχνουν, ότι με συστηματική φροντίδα, ένας νέος τρόπος συμπεριφοράς μπορεί να επιτευχθεί ο οποίος θα λειτουργεί στη συνέχεια αβίαστα, χωρίς σκέψη. Μια ουσιαστική αλλαγή θα έχει συμβεί και θα συνοδεύει τον άνθρωπο για το υπόλοιπο της ζωής του. Με γνώμονα την καλή θέληση, θα είναι σε θέση να αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σοφία στη διαχείριση των συναισθημάτων, ώστε αυτά να λειτουργήσουν για το κοινό καλό.

Ας φροντίσουμε, λοιπόν, να την αναπτύξουμε έγκαιρα στον εαυτό μας ώστε να την καλλιεργήσουμε και στα παιδιά μας. Και εδώ είναι που πρέπει να σκεφτούμε τον τρόπο που λειτουργούμε ως γονείς, ως εκπαιδευτικοί και ως κοινωνία με τα παιδιά. Είναι απαραίτητο να τους διδάσκουμε με τις θετικές πράξεις μας, γιατί τα παιδιά μάς μιμούνται. Χρειάζεται να ακούμε τις ανάγκες τους, να τα κατανοούμε και να τα σεβόμαστε. Έτσι και αυτά θα μάθουν να έχουν επίγνωση των συναισθημάτων τους, θα μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, και να σέβονται τα συναισθήματα των υπολοίπων. Και ως ενήλικες, πλέον, θα είναι σε θέση να καλλιεργήσουν έναν ισορροπημένο χαρακτήρα που θα τους βοηθήσει να ζουν ουσιαστικά στο παρόν και να χτίζουν ένα φωτεινό μέλλον.

Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι μια διαδικασία που μπορεί να αγγίξει τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Φωτίζει και εξευγενίζει τον άνθρωπο, όταν εκφράζεται από καρδιάς, και δεν περιορίζεται σε μία καθαρά διανοητική και ορθολογική προσέγγιση του συναισθηματικού κόσμου.

Η καρδιά συνδυάζει τη νοητική και συναισθηματική έκφραση με τον πλέον αρμονικό τρόπο. Μέσω αυτής ο άνθρωπος μπορεί να εκφράζει τα βαθύτερα και υψηλότερα συναισθήματα για ολόκληρο τον κόσμο. Να λειτουργεί από ένα ανώτερο επίπεδο ύπαρξης, κατευθύνοντας ανάλογα τις σκέψεις, τις πράξεις και τα έργα του.

Τα οφέλη που προκύπτουν είναι πολλά. Έχει αποδειχθεί ότι η συναισθηματική νοημοσύνη βελτιώνει την ψυχική και σωματική υγεία. Διευθετεί και επιλύει τις εσωτερικές συγκρούσεις, μεταφέροντας μια ατμόσφαιρα εσωτερικής γαλήνης και θεραπείας. Η στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή αναθεωρείται. Προσανατολίζεται στην ομορφιά, στην ποιότητα και σε όσα έχουν αληθινή σημασία, υπερβαίνοντας κάθε λογής μικρότητες, που μας κρατούν δέσμιους στην προσωπικότητά μας.

Η καλλιέργειά της μάς δίνει την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε μια πληρέστερη και πιο ευτυχισμένη ζωή. Μπορούμε να συμμετέχουμε περισσότερο αρμονικά στις ομαδικές συνεργασίες μας, ως μέλη μιας οικογένειας, ομάδας ή κοινότητας· στον χώρο εργασίας, στην κοινωνία, και ακόμα ευρύτερα, ως μέλη της ανθρωπότητας και της ζωής του πλανήτη στο σύνολό του. Να αντιμετωπίζουμε τις αλλαγές και τις δοκιμασίες της ζωής με συνείδηση, με θετική διάθεση και υπευθυνότητα.

Σύμφωνα με τον Γκόλμαν, η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης θα μπορούσε να βελτιώσει την ευσυνειδησία και την υπευθυνότητα των ηγετών και των πολιτών, δημιουργώντας περισσότερο αρμονικές και ισορροπημένες συνθήκες διαβίωσης, ανοίγοντας νέους εξελικτικούς ορίζοντες. Να οδηγήσει τις κοινωνίες σε δημιουργικότητα, και αποδοχή της διαφορετικότητας.

Οι ψυχολόγοι Ντέιβιντ Πιζάρο (David Pizarro) και Πίτερ Σάλοβι υποστηρίζουν, ότι οι άνθρωποι που επικεντρώνονται στα προσωπικά τους συναισθήματα και τις δικές τους ανάγκες, περιορίζουν την αντίληψη και την κατανόησή τους για τον κόσμο και τη δυνατότητά τους για συναισθηματική νοημοσύνη.

Είναι, λοιπόν, σημαντικό να επικεντρώνονται σε κάτι ανώτερο και ευρύτερο, σε κάτι που τους υπερβαίνει. Η συνειδησιακή αυτή διεύρυνση μπορεί να συμβεί μέσω διαλογιστικών πρακτικών, που εξυψώνουν πνευματικά τον άνθρωπο. Τότε ο νους και τα συναισθήματα ηρεμούν, μετουσιώνονται και εκλεπτύνονται.

Η πνευματική εξύψωση του ανθρώπου προς το Ανώτερο ανοίγει τα κανάλια της συμμετοχής και της βαθύτερης επικοινωνίας. Προκαλεί μια ανώτερη έκφραση του νου και των συναισθημάτων, μια επιθυμία για ουσιαστικές σχέσεις ενότητας και σεβασμού, εσωτερικής ειρήνης, αυτοπροσδιορισμού, ανοίγματος προς το περιβάλλον και σύνδεσης με τον κόσμο. Προσφέρει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει ότι η ζωή έχει βαθύτερο νόημα και αξία, πέρα από τη δική του προσωπικότητα, το μικρό εγώ.

Κάθε άνθρωπος που καλλιεργεί στον εαυτό την συναισθηματική νοημοσύνη συμβάλλει στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, καθώς μετουσιώνοντας την ύπαρξή του επηρεάζει το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Αφουγκράζεται τα συναισθήματα των ανθρώπων μέσα στην καρδιά του, επιτρέποντας να εκφράσουν τη βαθύτερη ανάγκη της ψυχής τους. Αφουγκράζεται τον τρόπο που η ζωή αναζητά να εκφραστεί, να συνδυαστεί, να επικοινωνήσει, να συνεργαστεί, για την επίτευξη ενός έργου, ενός σκοπού, μιας επιθυμίας ή μιας προδιάθεσης.

Ο άνθρωπος με συναισθηματική νοημοσύνη αναζητά την ομορφιά μέσα του και την προσφέρει γύρω του, για έναν καλύτερο κόσμο, μετουσιώνοντας τις αδυναμίες, τους περιορισμούς και τα εμπόδιά του. Με έναν νου εστιασμένο σε ανώτερα ιδανικά και μια καρδιά γεμάτη αγάπη και αληθινό ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, εξισορροπεί την ύπαρξή του και διευθετεί τη σχέση του με το περιβάλλον, επιφέροντας γαλήνη και Θεραπεία.

Πηγές

• • • • Παππά, Β., Η Λογική των Συναισθημάτων, Συναισθηματική Ανάπτυξη και Συναισθηματική Νοημοσύνη, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα 2015.
    • • Πλατσίδου, Μ., Συναισθηματική Νοημοσύνη: Σύγχρονες Προσεγγίσεις μιας Παλιάς Έννοιας, Περιοδικό Επιστήμες Αγωγής, Τεύχος 1/2004, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
    • • Στάινερ, Κ., Συναισθηματική Νοημοσύνη με Καρδιά, Εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα 2006.
    • • Goleman, D., Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995.
    • • Kanesan, P. & Fauzan, N., Models of Emotional Intelligence: A Review, Journal of Social Sciences and Humanities, 16(7), 2019.
    • • Kendra Cherry, K., Emotional Intelligence: How We Perceive, Evaluate, Express, and Control Emotions, Verywell Mind, Dotdash Media Inc., 2024.
    • • Mayer, J. D. & Salovey, P., The Intelligence of Emotional Intelligence, Intelligence, 17 (4), 1993.
    • • Mayer, J. D., Caruso, D. & Salovey, P., Emotional Intelligence Meets Traditional Standards for an Intelligence, Intelligence, 27, 1999.
    • • Payne, W. L., A Study of Emotion: Developing Emotional Intelligence, Self-Integration, Relating to Fear, Pain and Desire, Dissertation Abstracts, 47, no. 01Α:0203, 1985.
    • • Psychology Today, Article Emotional Intelligence.
    • • Siegling, A. B., Furnham, A. & Petrides, K. V., Trait Emotional Intelligence and Personality: Gender-Invariant Linkages Across Different Masures of the Big Five, Journal of • Psychoeducational Assessment, 33(1), 2015.
    • • Schutte, N., Malouff, J., Hall, L., Haggerty, D., Cooper, J., Golden, C. & Dornheim, L., Development and Validation of a Measure of Emotional Intelligence, Personality and Individual Differences, Volume 25, Issue 2, August 1998.
    • • Sternberg, R. J., Γνωστική Ψυχολογία, Εκδόσεις Διάδραση, Αθήνα 2011.
    • • Thorndike, E. L., Intelligence and its Uses. Harper's Magazine, 140, 1920.
    • • Vajda, P., Becoming a Better You, Infinity Publishing, 2013.
• Α.Μ.