Τα δάση, με την πυκνή τους βλάστηση, φάνταζαν ανέκαθεν μυστηριώδη, επηρεάζοντας έντονα τη φαντασία και τον τρόπο ζωής πολλών λαών, κάποιοι εκ των οποίων τα θεωρούσαν ως ζωντανές υπάρξεις. Αν και σταθερά ριζωμένα στον ίδιο τόπο άλλαζαν, καθώς πάλλονταν στους ρυθμούς της ζωής και των φυσικών φαινομένων.

Με τους εποχικούς κύκλους της ανάπτυξής τους και τη νέα βλάστηση που ξεφύτρωνε από τη βάση των παλαιών δέντρων, έκαναν τους ανθρώπους να τα θεωρούν σύμβολα μιας αιώνιας και άφθαρτης ζωτικής δύναμης. Παρείχαν τροφή, ασφάλεια και πρωτογενείς εικόνες-πρότυπα για την οργάνωση της ζωής του ανθρώπου, ενώ θεωρούνταν και ως τόποι θεραπευτικής δύναμης.

Στις απρόσιτες γωνιές τους παρείχαν το όραμα σε όσους αναζητούσαν ένα προσωπικό ή φυλετικό τοτέμ, αποτελώντας το μέσο της επικοινωνίας με διαφορετικούς κόσμους ύπαρξης. Τα δέντρα του δάσους συνιστούσαν σύμβολα μύησης και πνευματικής επίτευξης για τους σαμάνους και τα ξέφωτά τους ήταν τόποι πανάρχαιων λατρειών της φύσης.

Τα Ιερά Δάση

Το δάσος είναι ένα φυσικό ιερό, ένας καθαγιασμένος τόπος προφητικών αποκαλύψεων,
παράξενων, μαγευτικών θείων εμφανίσεων, αλλά και λυρικών νοσταλγιών.

Ρόμπερτ Χάρισoν

Από αρχαιοτάτων χρόνων, σε διάφορους πολιτισμούς και θρησκείες ανά τον κόσμο, τα δάση θεωρούνται ιερά. Το φυσικό τους περιβάλλον εμπνέει τους ανθρώπους, δημιουργώντας τις ιδανικές συνθήκες για ιερές λατρείες, τελετουργίες μύησης και μυστικιστικές εμπειρίες. Στις μυθολογίες των λαών υπάρχουν αναφορές για θεότητες και πνεύματα του δάσους που αποτελούν σεβαστές οντότητες και λατρεύονται με ιδιαίτερες τιμές.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αρχικά στη Μικρά Ασία και αργότερα στον ευρύτερο αρχαιοελληνικό κόσμο, είναι η θεά Άρτεμις, ένα πνεύμα των δασών, της άγριας φύσης του κυνηγιού, αλλά και της γονιμότητας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ρόμπερτ Χάρισον (Robert Harrison) η Άρτεμις είναι «το νοερό πνεύμα του δάσους, που γεννά μια πολλαπλότητα ειδών-μορφών, με αρχέγονη συγγένεια μεταξύ τους, τα οποία συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν μέσα στον φυσικό ιστό του δάσους». Σημαντική θεότητα επίσης των Ελλήνων που συνδέεται με τα δάση και τη γονιμότητα και είναι συνυφασμένη με την «πανίδα» της Φύσης είναι και ο Πάνας.

Στην μυθολογία των Ελλήνων ιδιαίτερη θέση κατέχουν και οι Δρυάδες, ή οι νύμφες των δασών, που περιπλανιούνται στα δάση, τιμωρώντας όσους πληγώνουν τα ιερά δέντρα. Παρουσιάζονται κυρίως ως συνοδοί των Ολυμπίων Θεών, και πιο συγκεκριμένα της Αρτέμιδος και του Πάνα. Λέγεται μάλιστα ότι ο Δίας ανατράφηκε στα βουνά της Κρήτης από δύο Δρυάδες. Μεταξύ των Δρυάδων πιο γνωστές θεωρούνται η Ευρυδίκη, σύζυγος του Ορφέα, η Δάφνη και η Ηχώ. Ειδικότερα, οι Αμαδρυάδες αναφέρονται ως προστάτιδες νύμφες των ιερών δασών, που γεννιούνται με τις βελανιδιές (δρυς) και άλλα δέντρα και αναπτύσσονται μαζί τους. Επιπλέον, οι Οθρείδες και οι Ορειάδες είναι Δρυάδες με ορεινή υπόσταση, που προστατεύουν τα ορεινά δάση.

Σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, ο Βόταν περιγράφεται ως ένα πνεύμα του δάσους. Για τους Κέλτες ο κερασφόρος θεός Κερνούνος θεωρείται ο άρχοντας του δάσους. Η Φερόνια, θεότητα των αγρών και της γονιμότητας, στην οποία είναι αφιερωμένα τα δάση, αναφέρεται αρχικά ως θεότητα των Ουμπρίων, αργότερα των Ετρούσκων, ενώ στη συνέχεια υιοθετείται από τους Ρωμαίους. Με το δάσος επίσης συνδέονται ο ετρουσκικός θεός Σέλβα και ο ελληνορωμαϊκός Σιλβάνους, που έχει παρόμοιο χαρακτήρα με τον Φαύνο.

Στην Ινδία τα δάση θεωρούνται κατοικία της θηλυκής ενέργειας ή θεάς Σάκτι. Εκεί πιστεύουν ότι τα δάση λειτουργούν υπό τον προστατευτικό έλεγχο θηλυκών πνευμάτων, τα οποία μπορεί να είναι τόσο άγρια όσο και καλοκάγαθα. Η Aρανιάνι αποτελεί επίσης θεότητα-φύλακα των δασών, ενώ Aράνια στα σανσκριτικά σημαίνει δάσος. Σύμφωνα με τον ινδουισμό, ο «κάτοικος του δάσους» είναι εκείνος που έχει εγκαταλείψει τον ενεργό κόσμο για μια ζωή περισυλλογής, είναι εκείνος που έχει «πεθάνει» σε αυτόν τον κόσμο για να γεννηθεί σε κάποιον άλλο.

Οι νομάδες ιθαγενείς της Αυστραλίας, οι Ινδιάνοι της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής, οι πρώιμες γενιές του ινδικού πολιτισμού, οι κυνηγοί-νομάδες της ευρωπαϊκής ηπείρου και οι Ιθαγενείς της αφρικανικής, όλοι συνδέονται στενά με τα δάση. Για αυτές τις κοινωνίες το δάσος αποτελεί αφ’ εαυτού μια οντότητα με θεϊκές διαστάσεις και υπερφυσικές δυνάμεις, που άλλοτε είναι ευνοϊκές και άλλοτε δυσμενείς απέναντι στους ανθρώπους.

Όσον αφορά τους αβορίγινες της Αυστραλίας, το δάσος συνδέεται με το υπερπέραν, αλλά και το βασίλειο των σκιών, είναι δε ένας τόπος μύησης που ακόμη και σήμερα αποτυπώνουν ζωγραφικά πάνω σε βράχους και φλοιούς δέντρων την εμπειρία του Ονείρου. Για τους Δρυίδες, μια ιερατική τάξη των Κελτών που πραγματοποιούσαν τις λατρείες τους στα δάση, ο ήλιος και το δάσος παντρεύονται ως αρσενικό και θηλυκό, ως φως και σκοτάδι. Οι πρώτοι Εσθονοί νιώθουν μια ιδιαίτερη συγγένεια με τα δάση, τα οποία θεωρούν ζωντανές υπάρξεις εμποτισμένες με υπερφυσική δύναμη, ενώ πραγματοποιούσαν προσφορές, σε αντάλλαγμα για τα οφέλη που τους πρόσφερε. Στον Σαμανισμό το δάσος αποτελεί τόπο κατοικίας των πνευμάτων. Στη Βραζιλία τα δάση είναι η σφαίρα επιρροής του Οσόσι, ενός ανήσυχου πνευματικού όντος, που σχετίζεται με τα ζώα του δάσους και τις θεραπευτικές δυνάμεις των ιαματικών φυτών.

Το Δάσος στην Εσωτερική Αναζήτηση

Στην Εσωτερική Παράδοση της Δύσης το δάσος θεωρείται ως βασίλειο της ψυχής, ένας τόπος αναζήτησης, δοκιμασίας και μύησης. Η είσοδος σε κάποιο Σκοτεινό ή Μαγεμένο Δάσος συμβολίζει το κατώφλι, ένα πέρασμα, μέσω του οποίου η ανθρώπινη ψυχή εισέρχεται στο άγνωστο, σε έναν κόσμο σκιερό, που συχνά προκαλεί φόβο και ενέχει κινδύνους.

Εδώ ο αναζητητής δοκιμάζεται, καθώς μένει μόνος με τον εαυτό του. Μέσω του δάσους εντρυφεί στα μυστικά της φύσης και ανακαλύπτει την πνευματική διάσταση της ζωής, για να βρει τελικά κάποιο κρυμμένο ή χαμένο νόημα. Η όλη πορεία συμβολίζει τον θάνατο πριν από τη μυητική αναγέννηση.

Σύμφωνα με τον πατέρα της αναλυτικής ψυχολογίας, Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ (Carl Gustav Jung), «το δάσος, σκοτεινό και αδιαπέραστο για το μάτι, είναι το δοχείο του άγνωστου και του μυστηριώδους. Είναι το κατάλληλο συνώνυμο για το ασυνείδητο». Στα παραμύθια και στα όνειρα, το δάσος συμβολίζει τον τόπο όπου ο άνθρωπος εξερευνά και αντιμετωπίζει το εσωτερικό σκοτάδι της ύπαρξής του, για να γνωρίσει τον εαυτό του και να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.

Όταν τα παραμύθια ειπώθηκαν για πρώτη φορά, και ακόμη και όταν αυτή η προφορική παράδοση καταγράφηκε, η βόρεια και η δυτική Ευρώπη ήταν καλυμμένες από πυκνά δάση. Ήταν μια εποχή που τα δάση αντιπροσώπευαν τα σύνορα του πολιτισμού και τους πραγματικούς κινδύνους που απειλούσαν τους απρόσεκτους ταξιδιώτες.

Στις ιστορίες αυτές το δάσος (όπως το Μαύρο Δάσος στα διάσημα παραμύθια των αδελφών Γκριμ) λειτουργεί ως σύμβολο του φυσικού κόσμου, αντιπροσωπεύοντας κάτι πιο πρωτόγονο και αδάμαστο, σε αντίθεση με τον κόσμο των ανθρώπων. Είναι κάπου πέρα από την ασφάλεια και την οικειότητα, όπου δεν ισχύουν οι «κανονικοί» κανόνες και όλα μπορούν να συμβούν.

Στην ιστορία του μυστικισμού, η σιωπηλή μαγεία του δάσους, ο παράξενος και σταθερός κύκλος της ζωής του και η μυστηριώδης ζωτικότητά του, κατέχουν σε έναν ιδιαίτερο βαθμό τη δύναμη να απελευθερώνουν την ανθρώπινη ψυχή, εξυπηρετώντας τις ανείπωτες ανάγκες της. Μέσω της επαφής με το δάσος, ο άνθρωπος μπορεί να λάβει ένα μήνυμα σχετικά με τον αληθινό και διαχρονικό Κόσμο «όλων όσων υπάρχουν, υπήρξαν και θα υπάρξουν». Να έλθει σε επαφή με τη «μεγάλη ζωή του Παντός».

Η Εσωτερική Παράδοση θεωρεί ότι το δάσος είναι μία ζωντανή οντότητα, με τον δικό της ιδιαίτερο τύπο ζωής. Περιλαμβάνει αόρατες υπάρξεις, γνωστές ως πνεύματα της φύσης, ή στοιχειακές υπάρξεις, που αποτελούν μια ξεχωριστή εξέλιξη, εντελώς διαφορετική από εκείνη της ανθρωπότητας. Είναι γνωστές και ως Δρυάδες ή νύμφες του δάσους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μία ποικιλία πνευμάτων που συνδέονται με την εξέλιξη των δέντρων αλλά και ενός ολόκληρου δάσους.

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο και μυστικιστή Αϊβανχόφ (Aïvanhov), «δεν είναι τυχαίο που συχνά ο άνθρωπος αποζητά τη σιωπή της φύσης. Εκεί βρίσκονται οι ρίζες του. Όταν βρεθεί μόνος του στο δάσος, αισθάνεται να μεταφέρεται πίσω, σε ένα μακρινό παρελθόν, σε μια εποχή όπου τα ανθρώπινα όντα επικοινωνούσαν με τις δυνάμεις και τα πνεύματα της φύσης». Πολλοί πρώιμοι λαοί, ανάμεσά τους και οι Εσθονοί πίστευαν στο μεγάλο πνεύμα του δάσους, με το οποίο διατηρούσαν μία ιδιαίτερη εσωτερική σχέση, όπως και με τα μικρότερα πνεύματα του δάσους (τα μετσοβαϊμούντ).

Οι ζωτικές ενέργειες που εκπορεύονται από όλα αυτά τα όντα είναι δυνατόν να επηρεάσουν τον άνθρωπο σε αιθερικό, αστρικό και νοητικό επίπεδο. «Στέλνουν τα δικά τους μηνύματα. Μιλούν τη δική τους γλώσσα, μεταδίδοντας στον άνθρωπο κάτι από τη ζωή και τα μυστικά τους. Ακόμα κι αν η επικοινωνία αυτή παραμένει σε μεγάλο βαθμό μη συνειδητή, καταγράφεται από τον άνθρωπο. Στην πραγματικότητα, χάρη σε αυτήν εμπλουτίζεται η ευαισθησία του και ενισχύεται η κατανόησή του». «Ο άνθρωπος θα μπορούσε να αξιοποιήσει στο έπακρο το δάσος για περισυλλογή, διαλογισμό και πνευματική εργασία, καθώς αποτελεί ιδανικό περιβάλλον σιγής και ηρεμίας»[1].

Άνθρωποι που επισκέπτονται, εργάζονται ή ζουν σε δάση περιέγραψαν μια υπερβατική στιγμή, μια αίσθηση ένωσης και διαχρονικότητας. Μια στιγμή ακραίας ευτυχίας, ένα αίσθημα ελαφρότητας και ελευθερίας, μια αίσθηση αρμονίας με ολόκληρο τον κόσμο. Βασικά χαρακτηριστικά της υπερβατικής τους εμπειρίας ήταν μια ισχυρή θετική επίδραση, αισθήματα υπέρβασης των ορίων της καθημερινής ζωής, αίσθηση ένωσης με το σύμπαν ή κάποια άλλη δύναμη ή οντότητα, απορρόφηση και σημασία της στιγμής, αίσθηση της διαχρονικότητας. Τέτοιες εμπειρίες αναφέρονται συχνά να προκαλούνται μέσα στο περιβάλλον του δάσους[2].

Κατά την επαφή με το δάσος ο άνθρωπος είναι δυνατόν να βιώσει μία μεταλλαγή στη συνειδητότητά του, κατά την οποία νιώθει ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι ζωντανός. Μπορεί να βιώσει την αφύπνιση της φύσης στα βάθη της ύπαρξής του. Αντί να βλέπει τον εαυτό του σαν έναν παρατηρητή, τον νιώθει σαν ένα ακέραιο τμήμα του φυσικού κόσμου, που μέσα του κυλάει η ενέργεια μιας ευρύτερης ζωής. Σύμφωνα με τους μυστικιστές, αυτό που ο άνθρωπος αντικρίζει στο δάσος είναι μία οντότητα καταπληκτικής πολυπλοκότητας και βάθους, μέσα στην οποία δονείται η Θεία Ουσία, το Θεϊκό Φως.

Θεραπευτικές Δυνάμεις

Η επαφή με τις δυνάμεις της φύσης μέσα στο δάσος θεωρείται ιδιαίτερα ευεργετική για τη σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία του ανθρώπου, εξαιτίας της πλούσιας ζωτικής ενέργειας που το δάσος διαθέτει. Πρόκειται για τη ζωογόνο ουσία που οι Ινδουιστές αποκαλούν πράνα, και αφομοιώνεται σε μεγάλο βαθμό μέσω της αναπνοής.

Σύγχρονες έρευνες δείχνουν, επίσης, πως τα αιθέρια έλαια που αναδύονται από τα δέντρα του δάσους λειτουργούν ως μία μορφή φυσικής αρωματοθεραπείας-ανθοθεραπείας, προστατεύοντας την υγεία και ενισχύοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Ένας περίπατος στο δάσος προκαλεί σωματική ευεξία, περιορίζει την κατάθλιψη, το άγχος και την εχθρότητα, ενώ συνοδεύεται από καινούργια έμπνευση. Οι συνθήκες ηρεμίας και περισυλλογής που προσφέρει λειτουργούν ευεργετικά. Αυτό που προσλαμβάνουμε ξεπερνάει συνήθως την αντίληψη των πέντε αισθήσεων, καθώς βιώνουμε ένα αίσθημα ειρήνης, ευεξίας, θεραπείας και προστασίας.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ο ρόλος που διαδραμάτισε το δάσος ως μέσο θεραπείας στην αντιμετώπιση ασθενειών όπως η φυματίωση, από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Τα σανατόρια ήταν θεραπευτήρια χτισμένα μέσα σε δάση, για αυτό τον σκοπό. Πρωτοπόροι του εγχειρήματος υπήρξαν δύο Γερμανοί γιατροί, ο Πέτερ Ντέτβεϊλερ (Peter Dettweiler, 1837-1904) και ο Χέρμαν Μπρέμερ (Hermann Brehmer, 1826-1889).

Στην εποχή μας, ο Ιάπωνας Κινγκ Λι (Qing Li), καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Νιππόν, στο Τόκυο, απέδειξε ότι οι περίπατοι στο δάσος μειώνουν την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, βελτιώνουν την καρδιαγγειακή υγεία και βοηθούν στη συγκέντρωση και τη μνήμη. Οι έρευνές του επιβεβαιώνουν τα οφέλη της θεραπευτικής πρακτικής του Shinrin-yoku, που σημαίνει «κολύμβηση στο δάσος», και την αξία του στην πρόληψη του καρκίνου.

Το Shinrin-yoku αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία τη δεκαετία του ’80, ως μέρος του εθνικού προγράμματος για την υγεία. Σκοπό είχε τη μείωση του άγχους στον πληθυσμό, εξαιτίας της καθημερινής πίεσης, της υπέρμετρης αφιέρωσης χρόνου στην τεχνολογία και της πολύωρης χρήσης κλειστών χώρων. Ενέπνευσε τους ανθρώπους να επανασυνδεθούν με τη φύση, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα δάση της χώρας τους. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα θετικά για τη σωματική και ψυχική υγεία, προκαλώντας βελτιωμένη διάθεση, συγκέντρωση και ενέργεια.

Εφαρμόζεται μέχρι σήμερα σε πολλές χώρες, συχνά με διαφορετικές ονομασίες, όπως forestbathing και δασοθεραπεία. Συνδυάζει την αρχαία σοφία με την επιστήμη της περιβαλλοντικής υγείας. Ο άνθρωπος ωθείται να απελευθερώσει τις αισθήσεις του στην ατμόσφαιρα του δάσους, σε μια εσωτερική σύνδεση με τη φύση. Κινείται απαλά μέσα στο δάσος, αναπνέοντας βαθιά, σε κατάσταση χαλάρωσης και διαλογισμού, με έναν σκόπιμα αργό ρυθμό. Την πρακτική αυτή οι Γερμανοί αποκαλούν volksmarsch, οι Νορβηγοί koselig και οι Νοτιοκορεάτες hitmung. Στην ουσία το νόημα είναι το ίδιο, να αφήσει, δηλαδή, κανείς τον εαυτό του να έρθει σε επαφή με τη φύση ώστε να θεραπευθεί από αυτήν.

Η έκθεση στην ατμόσφαιρα του δάσους και σε ορισμένα στοιχεία του, όπως η μυρωδιά του ξύλου, το θρόισμα του ανέμου, οι ήχοι των πουλιών, ο ήχος των τρεχούμενων ρυακιών ή το τοπίο, έχουν θεωρηθεί ιδιαίτερα ευεργετικές. Έρευνα που διεξήχθη από το Ινστιτούτο Max Planck, στη Γερμανία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαβίωση κοντά σε ένα δάσος μπορεί να έχει θετική επίδραση στον εγκέφαλο των κατοίκων των πόλεων, ιδίως στην αμυγδαλή, μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι σημαντική για την επεξεργασία του στρες.

Η έμφυτη έλξη μας για τα δάση βρίσκεται στα γονίδιά μας, πηγάζει από ένα φαινόμενο γνωστό ως βιοφιλία, και αφορά στη συναισθηματική σύνδεση που νιώθει ο άνθρωπος με τη φύση και την ενστικτώδη επιθυμία του να έρθει σε επαφή με άλλες μορφές ζωής[3].

Το Δάσος ως Πηγή Ζωής και Πολιτισμού

Εύκολα αντιλαμβάνεται, λοιπόν, κανείς τη σημασία των δασών. Τα δάση σφύζουν από ζωή και είναι απαραίτητα για την ευημερία του πλανήτη. Από τη σκοπιά της, η σύγχρονη επιστημονική έρευνα περιγράφει ξεκάθαρα τις ευεργεσίες που προσφέρουν στο σύνολο της ζωής. Φιλοξενούν ορισμένους από τους πλουσιότερους βιότοπους, προσφέροντας αφθονία τόπων για την ανάπτυξη φυτών, καθώς και τροφή και καταφύγιο σε έναν μεγάλο αριθμό ζώων.

Διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στους κύκλους του νερού και του άνθρακα. Συμβάλλουν στη διατήρηση της ατμοσφαιρικής υγρασίας και στη ρύθμιση των βροχοπτώσεων. Αναπληρώνουν τους υδροφόρους ορίζοντες και συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας του νερού, στον καθαρισμό των εδαφών, στην γονιμότητα και την προστασία τους από τη διάβρωση.

Τα δάση βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα και μας βοηθούν να αναπνέουμε καλύτερα. Ρυθμίζουν τη θερμοκρασία, περιορίζουν την ταχύτητα του ανέμου, καταστέλλουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και γενικά προστατεύουν από ακραία φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Μέσω της φωτοσύνθεσης, τα δάση απελευθερώνουν οξυγόνο και απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα.

Παρέχουν τροφή, θεραπεία και μεγάλο αριθμό φυσικών φαρμάκων. Αποτέλεσαν κέντρα της πρώιμης εξέλιξης του ανθρώπου και ακόμη και σήμερα, ειδικότερα στα βροχερά δάση, κατοικούν πολλοί αυτόχθονες πληθυσμοί. Είναι πιθανό ότι το ανθρώπινο είδος δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς τα δάση, και είναι ευθύνη όλων μας η φροντίδα και η προστασία τους[4].

Παρόλα αυτά, πολλά από τα δάση του κόσμου απειλούνται με καταστροφή λόγω των πυρκαγιών και της αποψίλωσής τους, για τη δημιουργία κατοικιών και δρόμων, για αγροτικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Μία αυξανόμενη σειρά εκτιμήσεων και ερευνητικών ευρημάτων υποδεικνύει τη σχέση μεταξύ της απώλειας των δασών και της εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών.

Είναι, ωστόσο, ανάγκη να συνειδητοποιηθεί όλη αυτή η καταστροφική μανία που συνεπαίρνει τον άνθρωπο και να αντιμετωπιστεί, με αλλαγές στον τρόπο ζωής και τις συνήθειές του. Αποτελεί βασική προϋπόθεση για έναν υγιή πλανήτη με υγιείς ανθρώπους.

Προσπάθειες προς μια τέτοια κατεύθυνση έχουν ξεκινήσει ήδη από παλιότερα. Το 1854, ο Αμερικανός φιλόσοφος και φυσιοδίφης Χένρι Ντέιβιντ Θόρω (Henry David Thoreau, 1817-1862), υιοθετώντας έναν τρόπο ζωής αντίθετο προς το πνεύμα εκβιομηχάνισης της εποχής του, κατέφυγε στο δάσος για δύο χρόνια, με σκοπό να αποδείξει τη βιωσιμότητα μιας αυτάρκους ζωής κοντά στη φύση.

Η ζωή και το έργο του έγιναν πρότυπο, πηγή έμπνευσης και ως έναν βαθμό ιδρυτικός μύθος για αναρίθμητες εναλλακτικές κοινότητες που συνδέθηκαν με το σύγχρονο οικολογικό κίνημα. Η καθημερινή του επιβίωση στο δάσος καταγράφηκε στο ημερολόγιό του, που αργότερα δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Walden, ή Η Ζωή στο Δάσος».

Οι προσπάθειες συνεχίζουν να πραγματοποιούνται. Δάση που έχουν αναγνωριστεί για τις πνευματικές, αλλά και οικολογικές τους αξίες, ως ιερά, έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο. Δάση ξεχωριστά, ή ανέγγιχτα, που διατηρούν τη σημασία τους ακόμα και σήμερα. Παράδειγμα αποτελούν τα τροπικά δάση στο Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, που θεωρούνται ιερά από τους Αβορίγινες, ή το Δάσος των Κέδρων του Θεού, στο Λίβανο, τα εκκλησιαστικά δάση της Αιθιοπίας, τα ιερά δάση της Ινδίας, τα δάση του όρους Κένυα στην Αφρική.

Στην βορειοανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η φυλή των Μμπούτι (Mbuti), μια νομαδική κοινωνία κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, που επιβιώνει μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να θεωρεί το δάσος ιερό. Είναι για αυτούς πηγή της ύπαρξής τους, ο θεός, ο γονιός και το καταφύγιό τους, η μήτρα από την οποία προήλθαν. Αυτοαποκαλούνται «παιδιά του δάσους» (bamikibandura), ένας πολιτισμός προερχόμενος από το δάσος, περιβεβλημένος από τη γέννησή του με μια πλούσια συμβολική παράδοση, που τονίζει την ύψιστη αξία του δάσους.

Χρησιμοποιούν τον ήχο ως μέσο επικοινωνίας με το δάσος, αποδίδοντας σε αυτό πνευματικές και μαγικές ιδιότητες. Θεωρώντας το δάσος ως ζωντανή οντότητα, μιλούν και τραγουδούν με ευλάβεια προς αυτό, για να το αφυπνίσουν και να το ευχαριστήσουν μέσω της ομορφιάς του ήχου. Όσο για τις ζωγραφιές τους, αυτές εκφράζουν με αφηρημένο τρόπο τις διαθέσεις και τα χαρακτηριστικά του δάσους. Αποτελούν απόδειξη της αντίληψης των Μμπούτι για το δάσος, ως πνευματικό και συμβολικό πυρήνα του πολιτισμού τους.

Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι ο άνθρωπος θα μπορούσε να διαισθανθεί την εσωτερική του σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και τη δυνατότητα για δημιουργική συνεργασία μαζί του. Μέσα στη σιγαλιά του δάσους, με τους μυριάδες ψίθυρους, σε κατάσταση γαλήνης και εσωτερικής σιγής, μπορεί να αφουγκραστεί τα μυστήρια της φύσης και τον εσωτερικό του εαυτό. Να συνειδητοποιήσει την αρμονία που ενυπάρχει μέσα του και γύρω του, να αποβάλλει τα περιττά βάρη που τον κρατούν δέσμιο, να ανανεωθεί σωματικά και ψυχικά, ανανεώνοντας ταυτόχρονα και τον κόσμο γύρω του.

Είθε όσοι περνούν από το δάσος να κινούνται από την αγάπη και το πνεύμα της αδελφοσύνης.
Είθε να είναι ευεργετικό γι' αυτούς.
Είθε να μεγαλώσουν και να γίνουν παιδιά του Θεού και να εργαστούν για την ειρήνη.

Ομράαμ Μικαέλ Αϊβανόφ

Σημειώσεις

[1] Ομράαμ Μικαέλ Αϊβανόφ (Omraam Mikhaël Aïvanhov, 1900-1986), The Path of Silence (1990), επίσης Life and Work in an Initiatic School: Training for the Divine, part 1 (1996). Βούλγαρος φιλόσοφος, παιδαγωγός και μυστικιστής, θεωρείται κορυφαίος δάσκαλος του Δυτικού Εσωτερισμού του 20ου αιώνα στην Ευρώπη.
[2] Kathryn Williams & David Harvey 2001, Transcendent Experience in Forest Environments, Journal of Environmental Psychology Williams & Harvey, Academic Press, p. 249.
[3]Στη βιοφιλία αναφέρθηκε για πρώτη φορά ο Γερμανός ψυχολόγος, ψυχαναλυτής, κοινωνιολόγος, ανθρωπιστής και φιλόσοφος Έριχ Φρομ (Erich Fromm), το 1964. Ορίζεται ως η έμφυτη τάση των ανθρώπων να αναζητούν την επαφή με τη φύση και άλλες μορφές ζωής.
[4]The importance of forests, MyPlanet, Online Magazine, Issue 07, Published by The Navigator Company, Lisboa, 2021.

Πηγές

Aivanhov, M. O., The Philosopher's Stone: In the Gospels and in Alchemy, Izvor Collection-No. 241, 2003.
Cooper, J. C., An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols, Thames & Hudson Ltd, London, 1978.
Crews, Judith, Forest and tree symbolism in folklore, article January 2003.
Encyclopedia of Latin American Religions, editor Henri Gooren, Springer International Publishing, 2019.
Harrison, Robert (1992), Forests: The Shadow of Civilization. Chicago: University of Chicago Press.
Jung, C. G. (1967), The Collected Works of C.G. Jung, Volume 13, Alchemical Studies, Bollingen Series XX, Princeton University Press.
Leadbeater, C. W. (2017), The Hidden Side of Things, Monadic Deva Press.
Li, Qing (2018), Forest Bathing: How Trees Can Help You Find Health and Happiness, publisher Penguin Life.
Miyazaki, Yoshifumi (2018), Shinrin-yoku, The Japanese Way of Forest Bathing, Octopus Publishing Group.
Tatay, Jaime, Sacred Trees, Mystic Caves, Holy Wells: Devotional Titles in Spanish Rural, article in Religions, March 2021.
Thoreau, Henry David, Walden ή Η ζωή στο δάσος, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2007.
Tilak, Sudha G. (2019), Temple Tales: Secrets and Stories from India's Sacred Places, publisher Hachette India.
Underhill, Evelyn (1930), Mysticism: A Study in Nature and Development of Spiritual Consciousness, publisher Grand Rapids, MI: Christian Classics Ethereal Library.
Άλτμαν, Ναθάνιελ, Το Βιβλίο των Ντέβα, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000.
Συλλογικό Έργο, Επιμελητής Luhr James F., Γη, Ο Απόλυτος Εικονογραφημένος Οδηγός, Εκδόσεις Δομή Α.Ε., Αθήνα 2006.
Μοναχόπουλος, Κ., Δάσος, Ένας Ξεχασμένος Ιερός Τόπος, Ανεξήγητο, στα Μονοπάτια της Γνώσης, Τόμος 2, Εκδόσεις Βασιλείου, Αθήνα 2000.

Σύνδεσμοι

Φερόνια, Βικιπαίδεια, Η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια.
Silvanus: Romangod, Britannicα.
Ετρουσκική μυθολογία, Βικιπαίδεια, Η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια.
Κερνούνος, World History Encyclopedia.

Α.Μ.