«Η Ψυχοσύνθεση είναι μια μέθοδος ψυχολογικής ανάπτυξης και αυτοσυνείδησης για εκείνους που αρνούνται να παραμείνουν σκλάβοι των ίδιων τους των φαντασμάτων ή εξωτερικών επιδράσεων, που αρνούνται να υποταχθούν παθητικά στο παιχνίδι των ψυχολογικών δυνάμεων που λειτουργούν μέσα τους και που είναι αποφασισμένοι να γίνουν κυρίαρχοι της ζωής τους».
                                                                                                                                                                                                                                                    Ρομπέρτο Ασατζιόλι

Ο Ρομπέρτο Ασατζιόλι (Roberto Assagioli) γεννήθηκε στη Βενετία το 1888. Δυτικά η βασίλισσα Βικτόρια κυβερνά τη βρετανική αυτοκρατορία και ανατολικά ένας βιενέζος γιατρός υποσκάπτει τα θεμέλια του βικτοριανού πολιτισμού. Το 1910 ο Ασατζιόλι, νεαρός φοιτητής της ιατρικής, ελκύει την προσοχή των καθηγητών του στις σημαντικές ανακαλύψεις του Σίγκμουντ Φρόιντ (Sigmund Freud). Το όνομά του κατέχει μια σημαντική θέση στην ιστορία των πρωτοπόρων, που με τις ενοράσεις τους κατόρθωσαν να αποδείξουν τη ρηχότητα των βικτοριανών αξιών και να εγκαθιδρύσουν ένα διαφορετικό, επαναστατικό πλαίσιο αναφοράς στις πολιτισμικές αξίες μιας νέας εποχής. Και μόνο αυτό τον βάζει σε περίοπτη θέση ανάμεσα στους πρωτοπόρους της εποχής του. Το αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι παρόλο που αγκάλιασε τα νέα ρεύματα της ψυχανάλυσης, ταυτόχρονα το 1910 έβαλε και τα θεμέλια της κριτικής παρατήρησης της ψυχανάλυσης. Έβλεπε πως ήταν ελλιπής, ότι αγνοούσε αυτό που ο Άμπραχαμ Μάσλοου (Abraham Maslow) εξήντα χρόνια αργότερα θα αποκαλούσε «βαθύτερες προσεγγίσεις της ανθρώπινης φύσης». Ο σκοπός του ήταν να δημιουργήσει ένα δρόμο επιστημονικής προσέγγισης του ανθρώπου ως σύνολο δημιουργικότητας και θέλησης, χαράς και σοφίας, παρορμήσεων και κινήτρων. Επιπλέον, επιθυμούσε τούτη η ολοκληρωμένη προσέγγιση να είναι πρακτική -όχι μια απλή κατανόηση του τρόπου που ζούμε, αλλά βελτίωση της ποιότητας της ζωής, σύμφωνα με τα καλύτερα στοιχεία που διαθέτει κάθε άνθρωπος μέσα του. Τούτη την αντίληψη την ονόμασε Ψυχοσύνθεση. Για να τη φέρει, όμως, σε πέρας, έπρεπε να διεισδύσει στους εσωτερικούς κόσμους της πνευματικής αναζήτησης.

Ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Οι άνθρωποι της δεκαετίες του '20, του '30, του '40 και του '50 δεν ήταν έτοιμοι για τέτοιες ιδέες. Μόνο στο τέλος της δεκαετίας του '60 αισθάνθηκαν χιλιάδες άνθρωποι την ανάγκη να διαβάσουν τις απόψεις του. Χρειάστηκαν εξήντα χρόνια για να συμβεί κάτι τέτοιο, τόσο μπροστά ήταν από την εποχή του. Σε όλη αυτή την πορεία δεν ήταν ποτέ μόνος. Είχε φίλους, συνεργάτες και συνάδελφους σε όλο τον κόσμο -ανάμεσά τους η Αλίκη Μπέιλι (Alice Bailey), ο Καρλ Γκ. Γιουνγκ (Carl G. Jung), ο Μάσλοου και ο Ρ. Ταγκόρ (Rabîndranâth Tagore). Αλλά το πραγματικό του έργο όλα αυτά τα χρόνια ήταν η προετοιμασία, η υπομονετική σκέψη, η μελέτη και η εμπειρία των δρόμων της ανθρώπινης ψυχής. Ήταν σαν να ανταποκρινόταν σε ένα κάλεσμα, να θρέψει μες στην ησυχία και να αναπτύξει το περίγραμμα μιας θεωρητικής και πρακτικής άποψης για το ανθρώπινο πλάσμα. Μια άποψη που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουνν οι άνθρωποι των μελλοντικών γενεών. Μέσα σε αυτή την αναζήτηση, προχώρησε βαθιά στη μελέτη του Ερμητισμού κατά παρότρυνση του Γιουνγκ, της Καββάλα στην οποία τον παρακίνησε ο φίλος του Μάρτιν Μπούμπερ (Martin Buber), (γνωστός για το ενδιαφέρον του σε τέτοια θέματα), των έργων της Αλίκης Μπέιλι και της Θεοσοφίας, αν και ποτέ δεν ανακάτεψε τούτη την εμπειρία με το έργο του, καθώς επιθυμούσε μια επιστημονικά κατανοητή άποψη, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από μελλοντικούς επιστήμονες.

Ωστόσο, ο Σέλντον Ζ. Κράμερ (Sheldon Z. Kramer), αμερικανός συγγραφέας και ψυχολόγος, ερευνώντας τη βιβλιοθήκη του Ασατζιόλι στη Φλορεντία, ανακάλυψε αρκετά δοκίμια γραμμένα από τον ίδιο τον Ασατζιόλι για τον ιουδαϊκό μυστικισμό και την Καββάλα, στηριγμένα κυρίως σε έργα του Γκέρσομ Σόλεμ (Gershom Scholem), (ιδρυτή του σύγχρονου ιουδαϊκού μυστικισμού), μελέτες για τη θεοσοφία και παρατηρήσεις πάνω στα έργα της Αλίκης Μπέϊλι, καθώς και ένα πλήθος αναλύσεων πάνω στα έργα του Πλάτωνα και του Δάντη. Είναι αναμφίβολο πως όλα αυτά τον επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό, τόσο ως άτομο όσο και ως επιστήμονα.

Πολλά θα μπορούσαν να λεχθούν για την προσωπική του καλοσύνη, τη σοφία του, τη συμπάθεια που αισθανόταν για τους συνανθρώπους του, το αφίλαυτο δόσιμο του στην υπηρεσία των άλλων. Άλλωστε, όλα αυτά αντανακλώνται στο σύστημα που καθιέρωσε για την ψυχική υγεία. Ένα σύστημα που πρωτοποριακά λειτούργησε στην Ιταλία και έκτοτε, με διαφορετικές παραλλαγές έχει εφαρμοστεί σε πολλά μέρη του κόσμου με σημαντική επιτυχία -ακόμη και στη χώρα μας. Πάνω από όλα, όμως, ιδιαίτερα σημαντική ήταν η χαρά που ακτινοβολούσε η παρουσία του. Μια χαρά που ένιωθε βαθιά μέσα του και τη μοιραζόταν ελεύθερα, δείχνοντας στους άλλους το δρόμο προς την ελευθερία Τούτη τη χαρά την εύρισκε βιώνοντας τον Εαυτό, τον εσωτερικό πυρήνα που διαθέτει κάθε άνθρωπος, δυναμικό και υπερβατικό ταυτόχρονα. Σε αυτόν τον πυρήνα υπάρχει η Συνείδηση και η Θέληση. Ανακάλυψε τη χαρά μέσα του και φυσικά μπορούσε να τη δει σε όλους τους άλλους. Μεταβίβαζε τη χαρά της αυτοσυνείδησης σε όλους όσους τον επισκέπτονταν, στους φίλους του, τους ασθενείς του, σε άγνωστους. Εύρισκε τη χαρά στην ενατένιση της ομορφιάς, της τέχνης, των ιδεών, της υπηρεσίας και της φύσης.

Ταξίδι στην Ολοκλήρωση

Ο Ρομπέρτο Ασατζιόλι υπήρξε ένας μεγάλος άνθρωπος, που συνεισέφερε πολλά στο μέλλον της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας στον πλανήτη μας. Η ατραπός της πνευματικής θεραπείας που χάραξε, ονομάστηκε Θεραπεία του Μέλλοντος και ενώνει εκατοντάδες ερευνητές, ψυχολόγους, βιβλία και μελέτες σε όλο τον κόσμο. Ο Ασατζιόλι θεωρεί την ψυχοσύνθεση περισσότερο στάση ζωής, μια περιεκτική προσέγγιση που ξεκινά με την προϋπόθεση της ιδέας της ολοκλήρωσης. Δεν ολοκληρώνουμε τον εαυτό μας. Τούτη η ολοκλήρωση ήδη υπάρχει μέσα μας, αρκεί να μπορούμε να την αναγνωρίσουμε. Με λίγα λόγια, αντί να προσπαθούμε να λύσουμε τους κόμπους της αποξένωσής μας, είναι καλύτερο να χτίσουμε μια νέα προοπτική για τον εαυτό, στρέφοντας την προσοχή μας μακριά από τα συνήθη πρότυπα συμπεριφοράς, στην υποκρυπτόμενη ενότητα αυτού που πραγματικά είμαστε. Δηλαδή, με πολλούς τρόπους επαναλαμβάνει όσα έλεγαν οι πνευματικοί διδάσκαλοι ανά τους αιώνες, ότι κοιμόμαστε στην αληθινή μας φύση και πως χρειάζεται να αφυπνιστούμε.

Η Ψυχοσύνθεση θεωρείται επιστήμη και τέχνη συνάμα. Είναι το όνομα που δίνεται σε μια σειρά δράσεων οι οποίες παράγουν την αλλαγή. Είναι μια μορφή ανάπτυξης που ενθαρρύνει την προσωπική εξέλιξη μέσω της ολοκλήρωσης -της σύνθεσης του νου, των συγκινήσεων, του πνεύματος και του σώματος σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Η Ψυχοσύνθεση είναι ένα προκλητικό ταξίδι στην κατεύθυνση μιας ύπαρξης ανοικτής στην αγάπη, τη δημιουργικότητα, τη σοφία, την ειρήνη, την ευτυχία και την εκπλήρωση. Οι τρόποι με τους οποίους προσεγγίζει κανείς την ολοκλήρωση ποικίλουν από το διαλογισμό, το ελεύθερο σχέδιο, τη φυσική έκφραση, το γράψιμο, την αποταύτιση, τον οραματισμό και το διαπροσωπικό έργο, που μας παρέχει τα αποτελεσματικά εργαλεία για να επιτύχουμε την αρμονία με όλα τα στοιχεία της προσωπικότητάς μας.

Αγάπη-Θέληση

Στη θεραπευτική διαδικασία της Ψυχοσύνθεσης εξερευνούνται τα βαθύτερα στρώματα του ασυνείδητου. Ο Καρλ Γκ. Γιουνγκ, φίλος και συνάδελφος του Ασατζιόλι, ανακάλυψε ότι οι εικόνες και τα σύμβολα σχημάτιζαν συλλογικά πρότυπα, τα οποία ονόμασε Αρχέτυπα. Ο ίδιος ο Ασατζιόλι αναγνώρισε την αξία των αρχετύπων, αν και με την πνευματική έννοια της συμπαντικής ενέργειας. Στην Ψυχοσύνθεση τα δύο αρχέτυπα της Αγάπης και της Θέλησης παίζουν ουσιαστικό ρόλο στα εξελικτικά στάδια της θεραπείας, ισορροπώντας τη θηλυκή και την αρσενική όψη του εαυτού. Με αυτόν τον τρόπο επιτρέπουν μια πληρέστερη έκφραση και ελευθερία.

Το αρχέτυπο της Θέλησης με την αρσενική του ενέργεια είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην επίτευξη της ολοκλήρωσης και της σύνθεσης. Οι εσωτερικές συγκρούσεις της προσωπικότητας απαιτούν εναρμόνιση, η οποία κατευθύνεται μέσω της θέλησης. Η θέληση είναι, επίσης, που μας βοηθά να χρησιμοποιούμε τα μοναδικά μας χαρίσματα και να επικοινωνούμε με τον κόσμο σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Σε διάφορες περιόδους της ζωής τους οι άνθρωποι καταλαμβάνονται από σύγχυση και χάνουν την πίστη τους στον εαυτό τους, γεμίζοντας απόγνωση. Σε τέτοιου είδους σταυροδρόμια μας ωθεί η θέληση να χαράξουμε ένα νέο δρόμο, να αναλάβουμε ένα νέο ταξίδι και καινούρια προσέγγιση στη ζωή.

Το αρχέτυπο της Αγάπης με τη θηλυκή του ενέργεια επιφέρει την ενότητα και την αρμονία σε εκείνο το τμήμα του εαυτού που καθοδηγεί την επέκταση της συνείδησης. Αναγνωρίζοντας την αγάπη μέσα στον εαυτό, έχουμε τη δυνατότητα σύνθεσης των διασκορπισμένων τμημάτων της ψυχής. Τα εσωτερικά φράγματα σπάζουν και μαζί τους πέφτουν τα εμπόδια που μας αποξενώνουν ως άτομα από τον περιβάλλοντα κόσμο.

Ο Εαυτός, οι Υπο-προσωπικότητες και ο Υπερ-προσωπικός Εαυτός

Το ωοειδές διάγραμμα που πρότεινε ο Ασατζιόλι για τον εαυτό προσφέρει μια εικόνα των διαφορετικών όψεων της ανθρώπινης ψυχής. Τα στρώματα του ασυνείδητου περιλαμβάνουν το κατώτερο ασυνείδητο, το χώρο των καταπιεσμένων και απωθημένων τραυματικών εμπειριών, των βασικών ενστίκτων και παρορμήσεων, καθώς και των στοιχειωδών ψυχολογικών λειτουργιών. Το μέσο ασυνείδητο, που διαμορφώνεται από ψυχολογικά στοιχεία παρόμοια με εκείνα της αφυπνισμένης μας συνείδησης, εύκολα προσιτά. Το ανώτερο ασυνείδητο, που φέρει όλα τα στοιχεία της υπερ-προσωπικής εμπειρίας και το συλλογικό ασυνείδητο, το οποίο καθορίζεται από τον Γιουνγκ ως το ασυνείδητο πεδίο των αρχέτυπων εμπειριών. 

Τα διαφορετικά στρώματα του ασυνείδητου σημειώνονται με διακεκομμένες γραμμές που υποδεικνύουν την αλληλο-διαπερατότητα των επιπέδων και των πεδίων της συνείδησης. Με άλλα λόγια η συνείδηση ενός ατόμου σε οποιαδήποτε στιγμή δεν είναι καθορισμένη σε κάποιο συγκεκριμένο πεδίο. Ο Εαυτός σε αυτόν το χάρτη φαίνεται ως το κέντρο της συνείδησης, αγκυροβολημένος ανάμεσα στην προσωπικότητα και τον Ανώτερο Εαυτό. Δηλαδή, το κέντρο της συνείδησης και της θέλησης βρίσκεται σε μια υπερ-προσωπική διάσταση, έχοντας ταυτόχρονη πρόσβαση στην προσωπική και τη συμπαντική εμπειρία.

Στις αποδόσεις του διαγράμματος που ακολούθησαν το αρχικό μοντέλο του Ασατζιόλι, το αστέρι του Ανώτερου Εαυτού διαγράφηκε ή σχεδιάστηκε έτσι ώστε να περιβάλλει το όλο σχέδιο, ή ακόμα τοποθετήθηκε στην αντίθετη ακριβώς πλευρά, στη σφαίρα του κατώτερου ασυνείδητου. Καθεμία από αυτές τις εκδοχές δείχνει πως Ανώτερος Εαυτός υπάρχει σε όλες τις περιοχές της ψυχής, πως είναι προσιτός όχι μόνο κατά τη διάρκεια μιας «ανώτερης εμπειρίας», αλλά μέσω των εμπειριών της καθημερινής ζωής (Μέσο Ασυνείδητο) και στα βάθη της εμπειρίας του σκοταδιού (Κατώτερο Ασυνείδητο).

Μια άλλη έννοια της Ψυχοσύνθεσης είναι οι υπο-προσωπικότητες, στις οποίες κατευθύνουμε τη συνείδησή μας όχι μόνο στην καθημερινή ζωή αλλά και στο σύνολο της ζωής μας. Τούτο είναι γεγονός με την έννοια πως σε όλη μας τη ζωή παίζουμε διαφορετικούς ρόλους, του θύματος, του εραστή, της μητέρας, του υπαλλήλου, του αφεντικού, κ.λπ. Η ανάληψη οποιουδήποτε έργου προς αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντική. Αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές προσωπικότητες και κατονομάζοντάς τις είναι δυνατόν να απο-ταυτιστούμε από αυτές, επιλύοντας τις εσωτερικές συγκρούσεις. Από τη στιγμή που αρχίζει ο διάλογος με μια υπο-προσωπικότητα αναδύεται μια βαθύτερη ανάγκη και ανώτερες ποιότητες που βοηθούν στη μετουσίωση της συμπεριφοράς και τη διαδικασία της ολοκλήρωσης.

Ο Υπερ-προσωπικός ή Ανώτερος Εαυτός «Ε» εστιάζεται στην πνευματική όψη της ύπαρξης. Πολλές διαφορετικές τεχνικές χρησιμοποιούνται στη σύνδεση με τον Ανώτερο Εαυτό. Τούτη η σύνδεση φέρνει πνευματική κατανόηση, σοφία, αγάπη, αλήθεια και έμπνευση. Ο Ασατζιόλι είπε κάποτε πως η παραδοσιακή ψυχανάλυση συνδέεται με τις βασικές όψεις της ψυχής, ενώ η ψυχοσύνθεση εισάγει μια ολιστική προσέγγιση. Από τη στιγμή που κάνουμε χώρο για αυτές τις ενέργειες, αρχίζουμε να μαθαίνουμε περισσότερα για το νόημα της ζωής και το δυναμικό μας. Η Ψυχοσύνθεση χρησιμοποιεί τα επίπεδα της ενέργειας που μεταβιβάζονται μέσω των ενεργειακών κέντρων σε ένα υψηλότερο συμπαντικό επίπεδο. Το σύστημα των ενεργειακών κέντρων λαμβάνει υπόψη του επτά μείζονα σημεία κατανομής της ενέργειας μέσα στο σώμα μας. Αυτά τα ενεργειακά κέντρα μπορεί να είναι πλήρως ανοικτά, μισάνοιχτα ή εντελώς κλειστά. Όταν ανοίγουν πλήρως και επικοινωνούν μεταξύ τους, μας παρέχουν τη δυνατότητα να περάσουμε μέσα από ένα λεπτό πέπλο στους πνευματικούς κόσμους.

Ψυχοσύνθεση και η Νέα Ψυχολογία

Η μεγάλη διαφορά της Ψυχοσύνθεσης από την ψυχανάλυση έγκειται σε ένα απλό, ωστόσο σημαντικό γεγονός. Μέσω της ψυχανάλυσης επιδιώκεται η θεραπεία των ψυχολογικών διαταραχών με την ανάλυση της ρίζας τους στο παρελθόν. Ο Ασατζιόλι θεώρησε πως εφόσον υπάρχει το ψυχολογικό παρελθόν και επηρεάζει τη ζωή μας στο παρόν, έτσι εν δυνάμει υπάρχει και το ψυχολογικό μας μέλλον. Με άλλα λόγια, όπως ακριβώς η παιδική ηλικία επηρεάζει τη ζωή μας στο παρόν, έτσι κάνει και το απέραντο δυναμικό θεραπείας και αλλαγής που κρύβουμε μέσα μας. Στην πραγματικότητα η απώθηση αυτού του ανώτερου δυναμικού είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ψυχολογικές διαταραχές, με τον ίδιο τρόπο που οδηγεί σε ανισορροπία η απώθηση παιδικών τραυμάτων. Εκτός, λοιπόν, από το κατώτερο ασυνείδητο ο Ασατζιόλι εισάγει την ιδέα του υπερ-συνειδητού. Το περιγράφει ως ένα βασίλειο της ψυχής που περιέχει το βαθύτερο δυναμικό μας, την πηγή ενός εκτυλισσόμενου προτύπου της μοναδικής ανθρώπινης εξελικτικής ατραπού. Είναι το βασίλειο των υψηλότερων εμπειριών και αξιών που μελετήθηκαν αργότερα από τον Μάσλοου και γέννησαν την Ουμανιστική ή Υπερ-προσωπική Ψυχολογία.

Κάτω από αυτό το πρίσμα η Ψυχοσύνθεση δεν είναι απλά ένα μοντέλο και θεραπεία, αλλά μια εξελικτική προσέγγιση που μπορεί να βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει το νόημα της ανθρώπινης ζωής μέσα στο ευρύ πλαίσιο της σύνθεσης -την ώθηση προς την εναρμόνιση όλων των σχέσεων, διαπροσωπικών και υπερ-προσωπικών ανάμεσα σε άτομα και ομάδες. Μία από τις προκλήσεις της παρούσας δεκαετίας έρχεται από τα ερωτηματικά μας για τη φύση της πραγματικότητας. Στη νέα φυσική, τη βιολογία, την ιατρική και άλλα πεδία της επιστήμης αντιμετωπίζουμε φαινόμενα που δεν είναι δυνατόν να ερμηνευθούν ή να γίνουν κατανοητά, αν χρησιμοποιούμε τη γραμμική, αναλυτική σκέψη. Ως άτομα χρειάζεται να κατανοήσουμε συστήματα που γίνονται τόσο σύνθετα και φαινομενικά παράδοξα, ώστε μπορούμε να βρούμε κάποιο τρόπο να προχωρήσουμε πέρα από τους όρους της συμβατικής κατανόησης, σε ένα βασίλειο όπου υπάρχουν ενοποιημένες ιδέες και αρχές.

Είναι κοινή γνώση πλέον το γεγονός πως η συνήθης αναλυτική σκέψη μπορεί να γίνει εμπόδιο για την ενοποίηση της προσωπικότητας, καθώς μπορεί να μας αποκόψει από μη ορθολογικές όψεις του εαυτού, όπως τα συναισθήματα, η διαίσθηση και η φαντασία. Η Ψυχοσύνθεση αναγνωρίζει αυτές τις δημιουργικές όψεις του νου, που συχνά παραβλέπονται στη σύγχρονη εκπαίδευση. Είναι ένας ενεργητικός και προσωπικός τρόπος γνώσης σε πολλές από τις δημιουργικές αποφάσεις της ζωής, για το γεφύρωμα με τις απομακρυσμένες όψεις του εσωτερικού δυναμικού της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ζούμε σήμερα σε μια εποχή αβεβαιότητας και γοργών αλλαγών. Μαθαίνουμε να είμαστε απόλυτοι και λειτουργούμε μέσα από τις παραμέτρους του σωστού ή του λάθους. Αυτό, όμως, μας κάνει περισσότερο αβέβαιους, καθώς οι παράμετροι διαρκώς αλλάζουν. Μια ψυχολογία όπως η Ψυχοσύνθεση δίνει έμφαση στην εσωτερική διαδικασία της εκπαίδευσης. Καθοδηγεί το άτομο στο βασίλειο του άγνωστου, στο θεραπευτικό πνεύμα, που βρίσκεται πέρα από το σωστό ή το λάθος, το καλό ή το κακό. Υπό αυτή την έννοια οδηγεί σε μια συνειδησιακή επανάσταση για την αντίληψη της εξέλιξης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ρομπέρτο Ασατζιόλι, Η Δράση της Θέλησης, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1994.
• Νταϊάν Γουΐτμορ, Η Χαρά της Μάθησης, Εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1997.
• Will Parfitt, The Elements of Psycosynthesis, Element Books Ltd, 1990.
• Diana Whitmore, Psycosynthesis Counselling in Action, Sage Publications Ltd, 1991.
• Roberto Assagioli, What We May Be

Γ.Ν.